Zakończenie prac nad projektem zaplanowane zostało na drugi kwartał 2023 r. To co w założeniach się znalazło jest zgodne z tym o czym mówił Prawo.pl dr Marcin Romanowskich, wiceminister sprawiedliwości. Jeszcze w lutym 2022 informował o pracach nad zmianami i wskazywał m.in. na obowiązek składania oświadczenia o niemożności pokrycia kosztów odpłatnej porady.
Czytaj w LEX: Zakres przedmiotowy pojęcia „nieodpłatna pomoc prawna” oraz wyłączenia ustawowe >
Czytaj: Nieodpłatna pomoc prawna dostępna bez ograniczeń? MS pracuje nad zmianami>>
Chodzi konkretnie o art. 4 ustawy o nieodpłatnej pomocy prawnej, nieodpłatnym poradnictwie obywatelskim oraz edukacji prawnej. Zgodnie z nim uprawniona do niej jest osoba, która nie jest w stanie ponieść kosztów odpłatnej pomocy prawnej, w tym osoba fizyczna prowadząca jednoosobową działalność gospodarczą niezatrudniająca innych osób w ciągu ostatniego roku. Podstawą jest oświadczenie, bez rygorów związanych z zatajaniem lub podawaniem nieprawdziwych informacji. - W systemie nieodpłatnej pomocy w pełni świadomie nie przewidziano takiej weryfikacji beneficjentów. Obdarza się ich zaufaniem, że zgodnie ze swoim sumieniem zdecydują, czy system nieodpłatnej pomocy jest kierowany do nich. Zresztą do tej pory nie odnotowano masowego zgłaszania się na porady osób zamożnych, a pojedyncze przypadki nie obciążają nadmiernie sytemu. Jednocześnie chronimy osoby uboższe przed stygmatyzacją i koniecznością udowadniania swojej trudnej sytuacji finansowej - wskazywał wiceminister Romanowski.
Czytaj w LEX: Organizacja pomocy prawnej >
Bez oświadczenia, ale z limitem tygodniowym porad
Z założeń projektu wynika, że nowela ustawy zniesie obowiązek składania pisemnego oświadczenia o niemożności poniesienia kosztów odpłatnej pomocy prawnej przez osoby uprawnione oraz rezygnację z oświadczeń przedsiębiorców o niezatrudnianiu pracowników w ciągu ostatniego roku (art. 4 ust. 2 - 6 ustawy). - Funkcjonujące rozwiązanie nie stanowi efektywnego narzędzia weryfikującego, czy o pomoc rzeczywiście ubiega się osoba, której nie stać na uzyskanie komercyjnej pomocy prawnej. Z kolei konieczność składania takiego oświadczenia stanowi często trudną do przezwyciężenia barierę psychiczną dla osób, których sytuacja finansowa nie pozwala na korzystanie z odpłatnej pomocy prawnej, a mimo to odczuwają dyskomfort przy składaniu oświadczeń - uzasadniono.
Czytaj w LEX: Zadania powiatu w zakresie nieodpłatnej pomocy prawnej oraz nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego >
Równocześnie - jak wskazano - w odpowiedzi na zgłoszony problem dotyczący beneficjentów, którzy nadużywają prawa do pomocy, zapisując się nawet kilkadziesiąt razy na wizytę, zaproponowano wprowadzenie limitu dwóch wizyt tygodniowo na osobę. Będzie jednak furtka, w szczególnie uzasadnionych przypadkach i po uprzednim uzgodnieniu z wykonawcą, osoba uprawniona będzie mogła skorzystać z porad w większym wymiarze.
- W założeniu miała to być forma pomocy dla osób, których nie stać na uzyskanie odpłatnej pomocy prawnej przedsądowej. Czyli nie dla wszystkich tylko tych, którzy są w trudnej sytuacji finansowej. Ale już na etapie prac nad ustawą, także samorząd adwokacki wskazywał, że oświadczenie nie jest idealną formą weryfikacji czy taka osoba spełnia te kryteria, czy nie. I to się sprawdziło - mówi adwokat Anisa Gnacikowska (Kancelaria Adwokacka Anisa Gnacikowska).
Informowanie o mediacji
Projekt ma też m.in. wprowadzić do ustawowego katalogu form udzielania nieodpłatnej pomocy prawnej oraz nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego możliwość przedstawienia osobie uprawnionej przesłanek do skorzystania z polubownych metod rozwiązywania sporów, w szczególności mediacji, jak również korzyściach płynących z tego typu rozwiązań.
- Powyższa zmiana ma wpłynąć na zwiększenie zainteresowania alternatywnymi metodami rozwiązywania sporów. Uzyskanie przez osobę uprawnioną wiedzy, czym jest mediacja, jakie są jej zasady i przebieg, jaka jest rola mediatora oraz jakimi zasadami kieruje się mediator, dbając o poczucie bezpieczeństwa i swobody wypowiedzi strony, może przyczynić się do częstszego wybierania przez uprawnionego mediacji - wskazano.
Szereg zmian dla adwokatów i radców
Co więcej? Przewidziano - na przykład - dodatkowy element w umowie zawieranej z adwokatami lub radcami prawnymi o świadczenie nieodpłatnej pomocy prawnej. Mają być w niej zawarte zasady potrącania wynagrodzenia adwokata lub radcy prawnego z tytułu nienależytej realizacji obowiązków określonych w ustawie, w szczególności za nielogowanie się na dyżurze w systemie teleinformatycznym oraz nieterminowe wprowadzanie kart pomocy.
- Zaproponowane rozwiązanie ma charakter techniczno-organizacyjny i ma na celu m.in. wprowadzenie dyscypliny w zakresie korzystania przez wykonawców z centralnego systemu teleinformatycznego do obsługi nieodpłatnej pomocy prawnej, nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego oraz edukacji prawnej. Od ponad dwóch lat funkcjonuje system teleinformatyczny przeznaczony do obsługi nieodpłatnej pomocy. Projekt przygotowanej nowelizacji zmierza do lepszego wykorzystania jego funkcjonalności - uzasadniono.
Z kolei osoba udzielająca nieodpłatnej pomocy prawnej lub świadcząca nieodpłatne poradnictwo obywatelskie w trakcie dyżuru będzie musiała się zalogować w systemie, potwierdzić obecność osoby uprawnionej na wizycie oraz dokumentować kartę pomocy z wyjątkiem części obejmującej opinię beneficjenta o tym jak udzielonej pomocy.
Czytaj w LEX: Osoba uprawniona do otrzymania nieodpłatnej pomocy prawnej >
I jeszcze, proponuje się doprecyzowanie, że nieodpłatna pomoc prawna lub nieodpłatne poradnictwo obywatelskie udzielane będą na dyżurze, który będzie się odbywać w punkcie w przeciętnym wymiarze 5 dni w tygodniu i trwał co najmniej 4 godziny dziennie. Przy czym projekt zakłada wprowadzenie możliwości zdalnego (poza punktem lub za pośrednictwem środków porozumiewania się na odległość) świadczenia pomocy jako stałej możliwości, której wybór należałby do beneficjenta pomocy, nie tylko w okresie epidemii. Aktualnie takie rozwiązanie przewidziane jest dla ograniczonego kręgu osób (osoby ze znaczną niepełnosprawnością ruchową oraz osoby doświadczające trudności w komunikowaniu się – art. 8 ust. 8 ustawy) dla wszystkich osób uprawnionych w okresie trwania epidemii, stanu zagrożenia epidemicznego oraz stanu nadzwyczajnego (art. 28a ustawy), wyłącznie dla osób ze znaczną niepełnosprawnością ruchową oraz osób doświadczających trudności w komunikowaniu się przewidziana będzie możliwość skorzystania ze zdalnej mediacji (zmiana art. 8 ust. 8 ustawy).
Zobacz procedurę w LEX: Wniosek o udzielenie nieodpłatnej pomocy prawnej lub nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego za pośrednictwem środków porozumiewania się na odległość >
W proponowanym rozwiązaniu beneficjent pomocy, w momencie zapisu dokonywałby wyboru, czy chce skorzystać z pomocy w punkcie, w bezpośrednim kontakcie z osobą udzielającą pomocy, czy preferuje pomoc zdalną (telefoniczną, za pomocą komunikatorów, Internetu).
Sprawdź w LEX:
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.
