Zasady finansowania ustnych egzaminów maturalnych w 2009 r.

W niniejszym komentarzu zostały omówione zasady finansowania ustnych egzaminów maturalnych w 2009 roku. Komentarz przeznaczony jest dla nauczycieli przeprowadzających w szkołach ustne egzaminy maturalne, dyrektorów szkół publicznych i niepublicznych o uprawnieniach szkół publicznych i jednostek samorządu terytorialnego. Czytelnik będzie mógł się dowiedzieć z niego jakie zasady finansowania ustnych egzaminów maturalnych obowiązują w 2009 r. W komentarzu został omówiony tryb postępowania dyrektorów szkół publicznych, dyrektorów szkół publicznych prowadzonych przez osoby prawne niebędące jednostkami samorządu terytorialnego lub osoby fizyczne, dyrektorów szkół niepublicznych o uprawnieniach szkół publicznych oraz jednostek samorządu terytorialnego prowadzący do określenia wielkości dotacji celowej w 2009 roku na dofinansowanie wydatków związanych z przeprowadzaniem części ustnej egzaminu maturalnego. Ponadto w komentarzu zawarte zostały przykładowe sposoby wypełnienia zestawień dotacji za przeprowadzenie (poza tygodniowym obowiązkowym wymiarem godzin zajęć) części ustnej egzaminu maturalnego w roku 2009, które przygotowują dyrektorzy szkół i jednostki samorządu terytorialnego.

Zgodnie z art. 42 ust. 1 ustawy z dnia 26 stycznia 1982 r. Karta Nauczyciela (tekst jedn.: Dz. U. z 2006 r. Nr 97, poz. 674 z późn. zm.) – dalej KN, czas pracy nauczyciela zatrudnionego w pełnym wymiarze zajęć nie może przekraczać 40 godzin na tydzień. W ramach tego czasu pracy oraz ustalonego wynagrodzenia nauczyciel obowiązany jest realizować (art. 42 ust. 2):
1) zajęcia dydaktyczne, wychowawcze i opiekuńcze, prowadzone bezpośrednio z uczniami lub wychowankami albo na ich rzecz w określonym wymiarze,
2) inne czynności i zajęcia wynikające z zadań statutowych szkoły, ze szczególnym uwzględnieniem zajęć opiekuńczych i wychowawczych wynikających z potrzeb i zainteresowań uczniów,
3) zajęcia i czynności związane z przygotowaniem się do zajęć, samokształceniem i doskonaleniem zawodowym.

Należy także pamiętać, że zgodnie z art. 42 ust. 2a KN nauczyciel na swój wniosek złożony na piśmie do dyrektora szkoły przed rozpoczęciem zajęć w danym roku szkolnym, może realizować zajęcia dydaktyczne, wychowawcze i opiekuńcze w wymiarze od 19 do 27 godzin (dotyczy, m.in. typów szkół, których ukończenie umożliwia uzyskanie świadectwa dojrzałości po zdaniu egzaminu maturalnego). Dyrektor szkoły może wyrazić zgodę na realizację zajęć w danym roku szkolnym w tak ustalonym z nauczycielem wymiarze, jeżeli taka możliwość wynika z zatwierdzonego przez organ prowadzący szkołę arkusza organizacyjnego szkoły. Pracę wykonywaną w takim wymiarze uznaje się w zakresie uprawnień pracowniczych za pracę wykonywaną w pełnym wymiarze zajęć. Jednak w takim przypadku nauczyciel nie może mieć przydzielonych godzin ponadwymiarowych, z wyjątkiem godzin doraźnych zastępstw (art. 42 ust. 5a KN). Ponadto należy pamiętać o przepisie zawartym w art. 42 ust. 5b KN, który określa, że nauczyciel, który realizuje tygodniowy obowiązkowy wymiar zajęć przewidziany w KN dla tego typu szkoły, dla którego jednak ustalony plan zajęć w pewnych okresach roku szkolnego nie wyczerpuje obowiązującego tego nauczyciela tygodniowego wymiaru godzin zajęć dydaktycznych, powinien nauczać odpowiednio większą liczbę godzin w innych okresach danego roku szkolnego. Praca wykonywana zgodnie z tak ustalonym planem zajęć nie jest pracą w godzinach ponadwymiarowych. Zasady rozliczania tygodniowego obowiązkowego wymiaru godzin zajęć nauczycieli, dla których ustalony plan zajęć jest różny w poszczególnych okresach roku szkolnego określa organ prowadzący szkołę lub placówkę (art. 42 ust. 7 pkt 1 KN).
W ramach zajęć dydaktycznych, wychowawczych i opiekuńczych, prowadzonych bezpośrednio z uczniami lub wychowankami albo na ich rzecz w określonym wymiarze, nauczyciel jest obowiązany uczestniczyć w przeprowadzaniu części ustnej egzaminu maturalnego (art. 42 ust 2b pkt 1 KN). Przepis ten wszedł w życie z dniem 1 stycznia 2009 r. i został wprowadzony przez art. 2 pkt 5 ustawy z dnia 25 lipca 2008 r. o zmianie ustawy o systemie oświaty, ustawy - Karta Nauczyciela oraz ustawy o postępowaniu w sprawach nieletnich (Dz. U. Nr 145, poz. 917). Ponadto z tym dniem wszedł w życie również inny przepis, który określa, że w ramach innych czynności i zajęć wynikających z zadań statutowych szkoły, ze szczególnym uwzględnieniem zajęć opiekuńczych i wychowawczych wynikających z potrzeb i zainteresowań uczniów, nauczyciel jest obowiązany uczestniczyć w przeprowadzaniu egzaminu maturalnego - z wyjątkiem części ustnej (art. 42 ust 2b pkt 2 KN). Umieszczenie tego przepisu w KN oznacza, że nauczyciele powołani w skład zespołów nadzorujących pisemne egzaminy maturalne nie otrzymują z tego tytułu odrębnego wynagrodzenia, a czynności te wykonują w ramach czterdziestogodzinnego tygodnia pracy. Jedynie nauczycielom przeprowadzającym w szkołach część ustną egzaminu maturalnego przysługuje wynagrodzenie za godziny ponadwymiarowe, które wypłaca się według stawki ich osobistego zaszeregowania, ale tylko wtedy jeżeli egzaminy przeprowadzane były przez nauczycieli w czasie przekraczającym jego pensum, czyli tygodniowy obowiązkowy wymiar zajęć dydaktycznych, wychowawczych i opiekuńczych.

Powyższe przepisy zgodne są uchwałą Sądu Najwyższego z dnia 22 marca 2007 roku (sygn. akt III PZP 1/2007), która określa, że uczestnictwo nauczyciela w przeprowadzeniu egzaminu maturalnego stanowi realizację zajęć dydaktycznych w rozumieniu art. 42 ust. 2 pkt 1 KN, a zatem odpłatną pracę, która może być powierzona w celu realizacji programu nauczania w godzinach ponadwymiarowych (art. 35 ust. 1 i 2 KN). Sąd Najwyższy podjął taką uchwałę po rozpoznaniu wniosku Rzecznika Praw Obywatelskich o rozstrzygnięcie następującego zagadnienia prawnego: "Czy przeprowadzanie egzaminów maturalnych przez nauczycieli w charakterze egzaminatorów jest pracą w ramach limitu 40 godzin pracy tygodniowej, o jakim mowa w art. 42 ust. 2 pkt 2 ustawy z dnia 26 stycznia 1982 r. - Karta Nauczyciela (Dz. U. z 2006 r. Nr 97, poz. 674 ze zm.) w celu realizacji innych czynności i zajęć wynikających z zadań statutowych szkoły, czy też pracą wykonywaną powyżej tygodniowego obowiązkowego wymiaru godzin (art. 35 ust. 2 KN)?"

Zatem nauczycielowi przysługuje wynagrodzenie za godziny ponadwymiarowe, wyłącznie wtedy, jeżeli przeprowadzał w szkole część ustną egzaminu maturalnego w czasie przekraczającym jego tygodniowy obowiązkowy wymiar zajęć dydaktycznych, wychowawczych i opiekuńczych. Wynagrodzenie to powinno być wypłacane w szkole, w której nauczyciel jest zatrudniony, niezależnie od tego czy nauczyciel przeprowadzał część ustną egzaminu maturalnego w swojej szkole, czy w innych szkołach na podstawie porozumienia dyrektorów szkół.

Przypomnijmy zasady przeprowadzania części ustnej egzaminu maturalnego. Zgodnie z rozporządzeniem Ministra Edukacji Narodowej z dnia 30 kwietnia 2007 r. w sprawie warunków i sposobu oceniania, klasyfikowania i promowania uczniów i słuchaczy oraz przeprowadzania sprawdzianów i egzaminów w szkołach publicznych (Dz. U. Nr 83, poz. 562 z późn. zm.) za organizację i przebieg egzaminu maturalnego w danej szkole odpowiada przewodniczący zespołu egzaminacyjnego, którym jest dyrektor szkoły. Przewodniczący zespołu egzaminacyjnego w danej szkole w szczególności powołuje przedmiotowe zespoły egzaminacyjne oraz opracowuje i ogłasza szkolny harmonogram przeprowadzania części ustnej egzaminu maturalnego. Część ustną egzaminu maturalnego z poszczególnych przedmiotów przeprowadzają i oceniają przedmiotowe zespoły egzaminacyjne. W skład przedmiotowego zespołu egzaminacyjnego wchodzą:
1. nauczyciel danego przedmiotu wpisany do ewidencji egzaminatorów prowadzonej przez okręgowe komisje egzaminacyjne - jako przewodniczący,
2. drugi nauczyciel danego przedmiotu - jako członek.

Spośród osób wchodzących w skład przedmiotowego zespołu egzaminacyjnego co najmniej jedna osoba jest zatrudniona w innej szkole lub w placówce. Nauczyciel zatrudniony w innej szkole lub w placówce zostaje powołany w skład przedmiotowego zespołu egzaminacyjnego w porozumieniu z dyrektorem tej szkoły lub placówki. Do części ustnej egzaminu maturalnego zdający przystępuje w szkole macierzystej. Wyjątek stanowi sytuacja, gdy w uzasadnionych przypadkach dyrektor komisji okręgowej powierzy zespołowi egzaminacyjnemu powołanemu w danej szkole przeprowadzenie części ustnej lub nadzorowanie przebiegu części pisemnej egzaminu maturalnego także dla absolwentów innej szkoły lub szkół oraz gdy dyrektor komisji okręgowej podejmie decyzję o przeprowadzeniu całego lub części egzaminu maturalnego dla absolwentów danej szkoły lub szkół na terenie innej szkoły lub w innym miejscu niebędącym siedzibą szkoły.

Środki na pokrycie części skutków finansowych wypłaty wynagrodzeń za przeprowadzenie części ustnej egzaminu maturalnego zostały zapewnione w budżecie państwa i co istotne, zostaną przekazane jako dotacja celowa właściwym jednostkom samorządu terytorialnego, a nie bezpośrednio indywidualnie nauczycielom. Aby zrealizować to zadanie Pani Krystyna Szumilas – Sekretarz Stanu w Ministerstwie Edukacji Narodowej wystosowała 16 kwietnia 2009 r. pismo (DKOW–1/UW–5031–9/09) do wójtów, burmistrzów, prezydentów miast, starostów i dyrektorów szkół, w którym został określony tryb postępowania dyrektorów szkół i jednostek samorządu terytorialnego prowadzący do określenia wysokości dotacji celowej na dofinansowanie wydatków związanych z przeprowadzaniem części ustnej egzaminu maturalnego, która poprzez budżety wojewodów zostanie przekazana jednostkom samorządu terytorialnego.
Wpływ na wysokość dotacji dla poszczególnych jednostek samorządu terytorialnego będzie miał czas, w jakim zostały przeprowadzone ustne egzaminy maturalne w prowadzonych szkołach oraz poziom wykształcenia nauczycieli i posiadany przez nich stopień awansu zawodowego.

Czas trwania ustnego egzaminu maturalnego zależy od przedmiotu i poziomu egzaminu. Zgodnie z ww. rozporządzeniem egzamin maturalny w części ustnej z:
• języka polskiego, języka mniejszości narodowej, języka mniejszości etnicznej i języka regionalnego - języka kaszubskiego trwa około 25 minut,
• z języka obcego nowożytnego zdawanego na poziomie podstawowym trwa około 10 minut; zdający losuje zestaw zadań egzaminacyjnych i na zapoznanie się z jego treścią ma około 5 minut, których nie wlicza się do czasu trwania egzaminu,
• z języka obcego nowożytnego zdawanego na poziomie rozszerzonym trwa około 15 minut; zdający losuje zestaw zadań egzaminacyjnych i na zapoznanie się z jego treścią ma około 15 minut, których nie wlicza się do czasu trwania egzaminu,
• z języka obcego nowożytnego, będącego drugim językiem nauczania w szkołach lub oddziałach dwujęzycznych, jako przedmiotu obowiązkowego trwa około 15 minut; zdający losuje tekst i na zapoznanie się z jego treścią ma około 15 minut, których nie wlicza się do czasu trwania egzaminu.
W związku z tym, że na wysokość dotacji dla jednostki samorządu terytorialnego będzie miał wpływ czas, w jakim zostały przeprowadzone ustne egzaminy maturalne, to w ww. piśmie z Ministerstwa Edukacji Narodowej został na podstawie zapisów rozporządzenia ustalony czas przeznaczony na jeden egzamin w części ustnej egzaminu maturalnego.

Należy zwrócić uwagę, że przy obliczaniu czasu przeznaczonego na przeprowadzenie jednego egzaminu przez nauczyciela nie uwzględnia się czasu przeznaczonego dla zdającego na zapoznanie się z treścią tekstu lub zestawu egzaminacyjnego. Dotyczy to egzaminu maturalnego w części ustnej z języka obcego nowożytnego zdawanego na poziomie podstawowym, z języka obcego nowożytnego zdawanego na poziomie rozszerzonym oraz z języka obcego nowożytnego, będącego drugim językiem nauczania w szkołach lub oddziałach dwujęzycznych.
Łączny czas przeprowadzania części ustnej egzaminów maturalnych przez konkretnego nauczyciela należy przeliczać na 45-minutowe godziny lekcyjne.
Na wysokość dotacji dla jednostki samorządu terytorialnego będą miały również wpływ stawki poszczególnych nauczycieli za godzinę ponadwymiarową. Stawka za godzinę ponadwymiarową nauczyciela uzależniona jest od poziomu wykształcenia oraz stopnia awansu zawodowego. Wysokość stawek za godzinę ponadwymiarową nauczycieli również została określona w ww. piśmie z Ministerstwa Edukacji Narodowej

(...)