Zakład Ubezpieczeń Społecznych, Oddział w Siedlcach, stwierdził, że Maria L. nie podlega jako pracownik obowiązkowo ubezpieczeniom: emerytalnemu, rentowym, wypadkowemu i chorobowemu z tytułu umowy o pracę.
Maria L. była zatrudniona u płatnika składek w spółce z o.o. od 1 stycznia 2015 r. i podlega jako jednoosobowy wspólnik obowiązkowo ubezpieczeniom: emerytalnemu, rentowym i wypadkowemu od 1 stycznia 2015 r. Organ rentowy ustalił również podstawę wymiaru składek na obowiązkowe ubezpieczenia emerytalne i rentowe na obowiązkowe ubezpieczenie zdrowotne jak dla osób prowadzących pozarolniczą działalność gospodarczą.
Umowa o pracę i składki
Odwołania od tej decyzji złożyli ubezpieczona Maria L. oraz płatnik składek - sp. z o.o., wnosząc o jej zmianę poprzez ustalenie, że Maria L. podlega obowiązkowemu ubezpieczeniu emerytalnemu, rentowym, wypadkowemu i chorobowemu z tytułu umowy o pracę u płatnika składek.
W odpowiedzi na oba odwołania organ rentowy wniósł o ich oddalenie oraz o zasądzenie od skarżących kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.
Sąd Okręgowy w Siedlcach oddalił oba odwołania. Podstawą wyroku były ustalenia, że każdy wspólnik objął po 50 udziałów w spółce wartych po 50 zł każdy. Kapitał zakładowy spółki wynosił 5 tys. zł, na który składało się 100 udziałów. Głównym przedmiotem działalności spółki było prowadzenie szkoły podstawowej i gimnazjum. W późniejszym okresie kapitał zakładowy spółki został podwyższony do 1800 udziałów o wartości 50 zł każdy udział.
W okresie od sierpnia 2013 r. do 31 grudnia 2014 r. Maria L. była zgłoszona do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych i dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego jako osoba prowadząca pozarolniczą działalność (okoliczność niesporna).
Prezes zarządu i nauczyciel
W dniu 25 czerwca 2014 r. ubezpieczona zawarła z Janem L. , swoim mężem umowę sprzedaży dwóch udziałów, o łącznej wartości 100 zł. Warto dodać, że ubezpieczona pełni ponadto w spółce funkcję prezesa zarządu.
Spółka z o.o. prowadzi w Siedlcach niepubliczną szkołę podstawową o uprawnieniach szkoły publicznej pod nazwą Szkoła Podstawowa w Siedlcach. Szkoła działa na podstawie przepisów ustawy z 16 grudnia 2016 r. Prawo oświatowe. Nadzór pedagogiczny na działalnością szkoły sprawuje kurator oświaty. Działalnością dydaktyczno-wychowawczą szkoły kieruje dyrektor, sprawuje on również nadzór pedagogiczny w szkole. Dyrektora szkoły powołuje właściciel szkoły, czyli spółka z o.o.
W dniu 30 grudnia 2014 r. ubezpieczona zawarła ze spółką z o.o., jako pracodawcą, umowę o pracę, na mocy której od 1 stycznia 2015 r. zatrudniona została na stanowisku nauczyciela języka polskiego w szkole podstawowej w wymiarze 1/2 etatu, a także - w gimnazjum w Siedlcach w wymiarze 1/2 etatu za łącznym wynagrodzeniem w wysokości 2500 zł brutto miesięcznie. Umowa o pracę została zawarta na czas nieokreślony.
Zobacz w LEX: Zasady podlegania ubezpieczeniom - pozarolnicza działalność i ustalone prawo do emerytury lub renty > >
Odprowadzanie składek jako wspólnik
Sąd Okręgowy orzekł, że organ rentowy zasadnie ustalił, iż od 1 stycznia 2015 r. Maria L. podlega obowiązkowym ubezpieczeniom jako osoba prowadząca pozarolniczą działalność w rozumieniu powyższych przepisów, tj. jako wspólnik jednoosobowej spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, a nie jako pracownik u płatnika składek.
W ocenie Sądu Okręgowego na skutek skupienia przez ubezpieczoną niemal 100 procent udziałów w kapitale zakładowym spółki, drugi wspólnik posiada jedynie 0,2 proc. udziałów w spółce. Ubezpieczona zasadnie jest więc traktowana jako wspólnik jednoosobowej spółki z ograniczoną odpowiedzialnością. Posiadanie niemal 100 procent udziałów skutkuje tym, że w okolicznościach sprawy nie można mówić o wykonywaniu przez ubezpieczoną pracy w ramach stosunku pracy na rzecz szkoły podstawowej. Na skutek bowiem posiadania większości udziałów w kapitale zakładowym spółki doszło do skrzyżowania kompetencji większościowego wspólnika i pracownika.
Sąd pierwszej instancji zaznaczył, że stosunek pracy nawiązują między sobą dwa podmioty: pracownik - wykonawca pracy oraz pracodawca - odbiorca tej pracy i właściciel kapitału. A contrario nie jest możliwe istnienie stosunku pracy, w sytuacji gdy jedna i ta sama osoba uosabia tak pracownika - podmiot wykonujący pracę, jak i pracodawcę - odbiorcę tej pracy. W takiej bowiem sytuacji nie występują podstawowe cechy stosunku pracy, tj. podporządkowanie pracownika pracodawcy.
Oddalenie apelacji
Sąd Apelacyjny 6 września 2022 r. na skutek apelacji Marii L. i płatnika składek oddalił obie apelacje. Podzielił zarówno ustalenia faktyczne, jak i rozważania prawne zawarte w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku.
- Wykluczone byłoby zawarcie przez Marię L. ważnej umowy o pracę z samym sobą jako pracodawcą – podkreślił sąd II instancji.
Sąd Apelacyjny podzielił stanowisko, że w przypadku jednoosobowej spółki z ograniczoną odpowiedzialnością lub spółki dwuosobowej, w której jeden ze wspólników zachował pozycję dominującą, spółka co do zasady, nie może być pracodawcą wspólnika.
Czytaj także w LEX: Opodatkowanie wynagrodzenia z tytułu pełnienia funkcji członka zarządu spółki kapitałowej na przykładach > >
Skarga kasacyjna wspólniczki - uwzględniona
Wyrok sądu II instancji zaskarżyła Maria L. A Sąd Najwyższy uznał, że skarga kasacyjna zasługiwała na uwzględnienie z uwagi na uzasadnione zarzuty naruszenie art. 8 ust. 6 pkt 4 ustawy systemowej.
Sąd Najwyższy stoi na stanowisku, że art. 8 ust. 6 pkt 4 ustawy systemowej jest rozwinięciem regulacji art. 6 ust. 1 pkt 5 tej ustawy. W myśl tego przepisu obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym podlegają, z zastrzeżeniem art. 8 i art. 9, osoby fizyczne, są osobami prowadzącymi pozarolniczą działalność oraz osobami z nimi współpracującymi. Z kolei, stosownie do art. 8 ust. 6 pkt 4 ustawy systemowej, za osobę prowadzącą pozarolniczą działalność uważa się wspólnika jednoosobowej spółki z o.o. oraz wspólników spółki jawnej, komandytowej lub partnerskiej. Prawidłowe odkodowanie obu powołanych przepisów musi zatem prowadzić do wniosku, że chodzi w nich o podmioty ubezpieczeń społecznych będące osobami fizycznymi. To one podlegają obowiązkowi ubezpieczeń społecznych oraz to one (a nie spółki, których są wspólnikami) są płatnikami składek na te ubezpieczenia. O ile przy tym, adresowanie tych przepisów do osób fizycznych będących wspólnikami spółek osobowych nie może budzić jakichkolwiek wątpliwości, o tyle odniesienie ich także do wspólnika spółki kapitałowej stanowi specyficzną regulację właściwą dla prawa ubezpieczeń społecznych.
Ubezpieczenie z tytułu działalności
Jak podkreśliła sędzia sprawozdawca Renata Żywicka, obowiązek ubezpieczenia wspólnika jednoosobowej spółki z ograniczoną odpowiedzialnością jest powiązany jedynie z posiadaniem przez niego takiego statusu prawnego, a nie z prowadzeniem działalności gospodarczej. Jedyny wspólnik spółki z ograniczoną odpowiedzialnością podlega zatem obowiązkowo ubezpieczeniom społecznym na podstawie tytułu określonego w art. 8 ust. 6 pkt 4 ustawy systemowej. Z treści tego przepisu wynika bowiem, że samo posiadanie statusu wspólnika jednoosobowej spółki z ograniczoną odpowiedzialnością decyduje o podleganiu przez niego ubezpieczeniom społecznym z tytułu prowadzenia działalności pozarolniczej.
Najistotniejszą kwestią przy ustalaniu istnienia stosunku pracy jest – oprócz stwierdzenia osobistego świadczenia pracy przez pracownika i wypłacania mu wynagrodzenia – ocena, czy występuje pracownicze podporządkowanie, a więc wykonywanie pracy pod kierownictwem pracodawcy. Z tego punktu widzenia, jedyny wspólnik spółki, pełniący jednocześnie funkcję członka zarządu, co do zasady nie może pozostawać z tą spółką w stosunku pracy. Oznaczałoby to bowiem, że ta sama osoba fizyczna występuje równocześnie w kilku różnych rolach:
- w roli jedynego wspólnika (jedynego udziałowca),
- osoby wykonującej wszystkie uprawnienia przysługujące zgromadzeniu wspólników,
- jednoosobowego zarządu, w tym też jego prezesa, oraz
- w charakterze pracownika spółki, którego obowiązki mogą się pokrywać z zadaniami należącymi do zarządu spółki, jeżeli zatrudnienie następuje na stanowisku członka zarządu.
Uzupełnić dane – SN uchyla wyrok
W orzecznictwie dopuszcza się pod pewnymi warunkami możliwość zatrudnienia na podstawie umowy o pracę jedynego wspólnika spółki z ograniczoną odpowiedzialnością ze spółką, jeżeli funkcje zarządu wykonują inne osoby oraz pod warunkiem, że praca spełnia warunki pracy właściwej dla stosunku pracy.
SN orzekł, że w tej sprawie brak jest również wystarczających ustaleń faktycznych, aby z całym przekonaniem stwierdzić, że uzyskanie przez skarżącą statusu właścicielskiego uniemożliwiało istnienie stosunku pracy z uwagi na występowanie osoby fizycznej jednocześnie w roli pracodawcy jako właściciela spółki i w charakterze pracownika.
Jednakże w orzecznictwie Sądu Najwyższego ugruntowane jest też stanowisko, że żaden przepis kodeksu pracy, kodeksu cywilnego oraz kodeksu spółek handlowych nie zawiera regulacji, która wykluczałaby możliwość skutecznego zawarcia umowy o pracę z członkiem zarządu wieloosobowej spółki z ograniczoną odpowiedzialnością.
- Niewątpliwie jako wspólnik większościowy spółki, skarżąca nie podlegała ubezpieczeniom społecznym na podstawie art. 8 ust. 6 pkt 4 ustawy systemowej, co czyni zasadną skargę kasacyjną. Natomiast ustalenie, jaki był faktyczny tytuł do ubezpieczeń społecznych skarżącej wymaga pogłębionych ustaleń faktycznych przez sąd pierwszej instancji - podkreślił SN.
Sąd Najwyższy orzekał w składzie: SSN Renata Żywicka (przewodniczący, sprawozdawca), SSN Leszek Bielecki oraz SSN Jarosław Sobutka
Wyrok Izby Pracy i Ubezpieczeń Społecznych SN z 23 października 2024 r., sygn. akt III USKP 1/24
Czytaj także w LEX: Posiadanie znacznej większości udziałów w kapitale zakładowym spółki z ograniczoną odpowiedzialnością jako tytuł ubezpieczenia społecznego > >
Cena promocyjna: 75.65 zł
|Cena regularna: 89 zł
|Najniższa cena w ostatnich 30 dniach: 71.2 zł
