Na tym tle dokonano szczegółowego opisu zasad określania wynagrodzenia nauczyciela w okresie korzystania z urlopu zdrowotnego, zakazu prowadzenia działalności zarobkowej czy też relacji nabycia uprawnień emerytalnych w związku z prawem do tegoż urlopu.
1. Uprawnienie do urlopu
Zgodnie z treścią art. 73 ust. 1 ustawy z dnia 26 stycznia 1982 r. - Karta Nauczyciela (tekst jedn.: Dz. U. z 2006 r. Nr 97 poz. 674 ze zm.) – dalej KN, nauczycielowi zatrudnionemu w pełnym wymiarze zajęć na czas nieokreślony, po przepracowaniu co najmniej 7 lat w szkole, dyrektor szkoły udziela urlopu dla poratowania zdrowia, w celu przeprowadzenia zaleconego leczenia, w wymiarze nieprzekraczającym jednorazowo roku.
Urlop przysługuje nauczycielowi zatrudnionemu w pełnym wymiarze zajęć na czas nieokreślony. Oznacza to, że prawo do tego urlopu posiada nauczyciel mianowany lub dyplomowany zatrudniony na podstawie mianowania (art. 10 ust. 5 KN) lub nauczyciel kontraktowy zatrudniony na podstawie umowy o pracę na czas nieokreślony (art. 10 ust. 4 KN) – pod warunkiem zatrudnienia w pełnym wymiarze zajęć. Wszyscy inni nauczyciele, niezależnie od posiadanego stopnia awansu zawodowego, nie mają prawa do urlopu dla poratowania zdrowia, gdyż albo nie są zatrudnieni w pełnym wymiarze zajęć albo ich umowa o pracę została zawarta na czas określony.
Czy można wręczyć nauczycielowi wypowiedzenie w czasie, gdy jest on na urlopie dla poratowania zdrowia?
Na podstawie art. 73 ust. 2 KN do okresu siedmioletniej pracy w szkole wlicza się okresy czasowej niezdolności do pracy wskutek choroby oraz urlopu innego niż wypoczynkowy, trwające łącznie nie dłużej niż 6 miesięcy. W przypadku okresu niezdolności do pracy i urlopu trwających dłużej niż 6 miesięcy wymagany okres pracy przedłuża się o ten okres. Okres siedmioletniej pracy w szkole, uzasadniający prawo do urlopu, powinien przypadać bezpośrednio przed datą rozpoczęcia urlopu dla poratowania zdrowia.
Przepis art. 73 ust. 4 KN stanowi, iż siedmioletni staż pracy nauczyciela w szkole powinien przypadać bezpośrednio przed datą rozpoczęcia urlopu dla poratowania zdrowia, z tym że wymóg ten dotyczy wyłącznie udzielenia pierwszego urlopu. Do okresu tego nie wlicza się okresów przerw w pracy, z wyjątkiem okresów wymienionych w art. 73 ust. 3 KN trwających łącznie nie dłużej niż 6 miesięcy. Okresy wliczane do wymaganego okresu pracy obejmują okresy niezdolności do pracy wskutek choroby oraz okresy urlopów innych niż urlop wypoczynkowy (urlop wypoczynkowy z natury rzeczy nie stanowi przerwy w pracy) - np. urlopów bezpłatnych czy urlopów na kształcenie się. Jeżeli okres na przykład urlopu bezpłatnego przekraczałby 6 miesięcy, do 7-letniego okresu pracy wymaganego dla uzyskania prawa do urlopu dla poratowania zdrowia wliczony byłby tylko 6-miesięczny okres przebywania na urlopie bezpłatnym. Pozostały okres urlopu bezpłatnego nie podlegałby wliczeniu, a zatem okres niezbędny do uzyskania prawa do urlopu dla poratowania zdrowia przedłużyłby się o czas urlopu bezpłatnego przekraczający 6 miesięcy.
Określona w pragmatyce nauczycielskiej konstrukcja udzielania urlopu wskazuje, że dyrektor szkoły nie tyle wyraża zgodę na udzielenie urlopu dla poratowania zdrowia, ile udziela takiego urlopu na podstawie orzeczenia lekarskiego. Wynika z tego wniosek, że skutek konstytutywny uprawnienia do urlopu dla poratowania zdrowia powstaje w momencie wydania stosownego orzeczenia lekarskiego (lub decyzji organu odwoławczego) a nie udzielenia urlopu przez dyrektora szkoły. Podważenie potrzeby udzielenia urlopu dla poratowania zdrowia („cofnięcie uprawnienia” do urlopu dla poratowania zdrowia) może nastąpić jedynie w drodze odwołania od orzeczenia lekarskiego do wojewódzkiego ośrodka medycyny pracy (lub jego decyzji w ramach postępowania odwoławczego). Dyrektor szkoły nie ma takiej kompetencji, chyba że chodzi o sytuację podjęcia przez nauczyciela działalności zarobkowej w czasie przebywania na urlopie dla poratowania zdrowia, o którym mowa w art. 73 ust. 7 zdanie drugie KN).
Nauczycielowi powracającemu z urlopu dla poratowania zdrowia można przydzielić inny przedmiot
Sformułowanie „w wymiarze nieprzekraczającym jednorazowo roku” oznacza, że u.s.o. zakreśla maksymalny, jednorazowy wymiar urlopu dla poratowania zdrowia wynoszący jeden rok. Nie zakreśla jednocześnie minimalnego wymiaru tegoż urlopu. Wymiar urlopu dla poratowania zdrowia w indywidualnej sprawie zależy po prostu od stanu zdrowia konkretnego nauczyciela i jest związany bezpośrednio ze stanem zdrowia nauczyciela i potrzebą przeprowadzenia zalecanego leczenia. Od decyzji lekarza zależy jaki maksymalny wymiar urlop dla poratowania zdrowia zostanie nauczycielowi udzielony. Gdyby lekarz zobowiązany był do udzielania urlopu każdorazowo w wymiarze jednego roku - wzór orzeczenia lekarskiego zawierałby sformułowanie, że urlopu udziela się na rok.
Wyrażenie "do jednego roku" oznacza "nie więcej niż rok" i oznacza zarazem, że po tym czasie nie może być udzielony nauczycielowi kolejny urlop "do jednego roku", gdyż między kolejnymi okresami urlopu musi bowiem występować przerwa. Oznacza to, że udzielenie urlopu w wymiarze krótszym od jednego roku konsumuje uprawnienie do jednorazowego rocznego urlopu dla poratowania zdrowia i w takiej sytuacji nie można udzielić dodatkowego „uzupełniającego” urlopu dla poratowania zdrowia do wymiaru jednego roku.
Zgodnie z treścią art. 73 ust. 8 KN nauczycielowi można udzielić kolejnego urlopu dla poratowania zdrowia nie wcześniej niż po upływie roku od dnia zakończenia poprzedniego urlopu dla poratowania zdrowia. Łączny wymiar urlopu dla poratowania zdrowia nauczyciela w okresie całego zatrudnienia nie może przekraczać 3 lat. Nie oznacza to jednak, że nauczycielowi przysługuje jednorazowo urlop dla poratowania zdrowia w łącznym wymiarze trzech lat.
2. Uprawnienia emerytalne a prawo do urlopu dla poratowania zdrowia
Zgodnie z treścią art. 73 ust. 2 KN nauczycielowi, któremu do nabycia prawa do emerytury brakuje mniej niż rok, urlop dla poratowania zdrowia nie może być udzielony na okres dłuższy niż do końca miesiąca poprzedzającego miesiąc, w którym nauczyciel nabywa uprawnienia emerytalne.
Czy lekarz pierwszego kontaktu może orzec o potrzebie urlopu dla poratowania zdrowia na czas trzech tygodni?
Dostęp do bazy 20 tys. pytań i odpowiedzi oraz bieżących informacji i komentarzy zapewnia program Prawo Oświatowego. Zamów>>
Spełnienie przez nauczyciela warunków do przejścia na wcześniejszą emeryturę oznacza, że nauczyciel, pomimo iż nadal pracuje, nie może korzystać z urlopu dla poratowania zdrowia.
Prawo do urlopu dla poratowania zdrowia zależy więc od braku stwierdzonych uprawnień emerytalnych nauczyciela. Należy w tym miejscu zaznaczyć, że kategoria „uprawnień emerytalnych” nie jest tożsama z kategorią „nabycia emerytury”. Pierwsza kategoria dotyczy stwierdzenia, że nauczyciel spełnia przesłanki nabycia prawa do emerytury, lecz nie podejmuje decyzji o przejściu na emeryturę. Druga kategoria powstaje wraz z wydaniem decyzji o przyznaniu emerytury. W przypadku badania możliwości udzielenia urlopu dla poratowania zdrowia należy brać pod uwagę to czy nauczyciel spełnia przesłanki nabycia prawa do emerytury, a nie czy na nią przeszedł. Końcowy termin urlopu dla poratowania zdrowia wyznacza data, w której nauczyciel nabywa uprawnienia emerytalne, bądź może skorzystać z uprawnień wcześniej stwierdzonych. Wobec powyższego nauczyciel, który pracuje w szkole pobierając jednocześnie emeryturę również nie będzie mógł skorzystać z prawa do urlopu dla poratowania zdrowia.
Ograniczenie możliwości skorzystania z urlopu dla poratowania zdrowia lub czasu jego trwania nie jest przy tym związane z rodzajem emerytury, z jakiej może skorzystać nauczyciel, a w szczególności nie zależy od tego, czy nauczyciel nabył prawo do wcześniejszej emerytury nauczycielskiej w trybie np. art. 88 ust. 1 KN, czy też nabył uprawnienia emerytalne na zasadach ogólnych po przekroczeniu powszechnego wieku emerytalnego (65 lat dla mężczyzn i 60 lat dla kobiet). Tak więc ograniczenie możliwości skorzystania z urlopu dla poratowania zdrowia lub czasu jego trwania nie jest związane z rodzajem emerytury, z jakiej może skorzystać nauczyciel.
3. Wynagrodzenie nauczyciela na urlopie
Wynagrodzenie
Zgodnie z treścią art. 73 ust. 5 KN - nauczyciel w okresie przebywania na urlopie dla poratowania zdrowia zachowuje prawo do comiesięcznego wynagrodzenia zasadniczego i dodatku za wysługę lat oraz prawo do innych świadczeń pracowniczych, w tym dodatków socjalnych, o których mowa w art. 54 KN (dodatek wiejski, dodatek mieszkaniowy).
Minimalne stawki wynagrodzenia zasadniczego, na podstawie delegacji art. 30 ust. 5 KN, corocznie określa w rozporządzeniu minister właściwy do spraw oświaty i wychowania. W związku z tym nauczyciel korzystający z urlopu dla poratowania zdrowia i otrzymujący podczas tego urlopu wynagrodzenie zasadnicze ma prawo do podwyżki określonej treścią ww. rozporządzenia. Zgodnie z przepisem art. 30 ust. 11 KN podwyższenie wynagrodzeń nauczycieli następuje w ciągu 3 miesięcy po ogłoszeniu ustawy budżetowej, każdorazowo z wyrównaniem od dnia 1 stycznia danego roku.
Podwyżka pensji również dla nauczycieli na urlopie dla poratowania zdrowia
Dodatek uzupełniający
Zgodnie z treścią art. 30a ust. 3 KN kwota różnicy między wydatkami poniesionymi na wynagrodzenia nauczycieli w danym roku a iloczynem średniorocznej liczby etatów nauczycieli na poszczególnych stopniach awansu zawodowego oraz średnich wynagrodzeń nauczycieli ustalonych w danym roku, dzielona jest między nauczycieli zatrudnionych i pobierających wynagrodzenie w tym roku w szkołach prowadzonych przez jednostkę samorządu terytorialnego i wypłacana w terminie do 31 stycznia roku kalendarzowego następującego po roku, dla którego wyliczono tę kwotę różnicy. Przybiera ona formę jednorazowego dodatku uzupełniającego ustalanego proporcjonalnie do osobistej stawki wynagrodzenia zasadniczego nauczyciela, zapewniając osiągnięcie średnich wynagrodzeń na poszczególnych stopniach awansu zawodowego w danej jednostce samorządu terytorialnego.
W wyżej wskazanym przepisie ustawodawca wyraźnie wskazuje nauczycieli zatrudnionych w dniu wypłaty dodatku uzupełniającego (tj. w dniu 31 stycznia) i pobierających wynagrodzenie w roku przeprowadzania analizy, jako podmioty uprawnione do tegoż dodatku. W związku z art. 22 § 1 ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. - Kodeks pracy (tekst jedn.: z 1998 r. Nr 21, poz. 94 z późn. zm.) - dalej k.p. „zatrudnienie” rozumiane jest jako pozostawanie w stosunku pracy a nie faktyczne wykonywanie pracy, gdyż w takim przypadku w prawie pracy używane jest najczęściej słowo „przepracowanie”. „Zatrudnienie” jako pozostawanie w stosunku pracy wiąże się z nabyciem uprawnień pracowniczych, w tym w przypadku nauczycieli – także do urlopu dla poratowania zdrowia (art. 73 KN). W związku z tym, że nauczyciel przebywający na urlopie dla poratowania zdrowia pozostaje nadal w zatrudnieniu, i to zatrudnienie będzie kontynuowane w dniu wypłaty dodatku uzupełniającego, nabywa on prawo do tegoż dodatku.
Urlop dla poratowania zdrowia zostaje, ale na nowych zasadach
Dodatkowe wynagrodzenie roczne
Zgodnie z treścią art. 48 KN nauczyciele nabywają prawo do tzw. trzynastki na zasadach i w wysokości określonych w ustawie z dnia 12 grudnia 1997 r. o dodatkowym wynagrodzeniu rocznym dla pracowników jednostek sfery budżetowej (Dz. U. z 1997 r. Nr 160 poz. 1080 z późn. zm.) – dalej u.d.w.r. Na podstawie art. 2 ust. 1 u.d.w.r. pracownik nabywa prawo do wynagrodzenia rocznego w pełnej wysokości po przepracowaniu u danego pracodawcy całego roku kalendarzowego. Jeżeli przepracował tylko część roku nabywa prawo do wynagrodzenia rocznego w wysokości proporcjonalnej do okresu przepracowanego, pod warunkiem, że okres ten wynosi co najmniej 6 miesięcy (art. 2 ust. 2 u.d.w.r.).
Na podstawie art. 2 ust. 3 pkt 6 lit b u.d.w.r. obowiązek przepracowania 6 miesięcy nie jest stosowany do nauczycieli przebywających na urlopie dla poratowania zdrowia. Nie oznacza to jednak, że nauczyciel nabywa prawo do dodatkowego wynagrodzenia rocznego w pełnej wysokości. Nauczyciel, który w związku z przebywaniem na urlopie dla poratowania zdrowia faktycznie nie przepracował 6 miesięcy nabędzie prawo do trzynastki, lecz w wymiarze proporcjonalnym. Zgodnie bowiem z treścią uchwały SN z dnia 25 lipca 2003 r., (III PZP 7/03, OSNP 2004/2/26) warunkiem nabycia prawa do dodatkowego wynagrodzenia rocznego w pełnej wysokości jest efektywne przepracowanie u danego pracodawcy pełnego roku kalendarzowego. Przebywanie na urlopie dla poratowania zdrowia nie spełnia więc przesłanki „efektywnego przepracowania”, gdyż nie wiąże się z faktycznym wykonywaniem pracy a jedynie pozostawaniem w zatrudnieniu. W związku z tym okresu przebywania na urlopie dla poratowania zdrowia nie powinno się zaliczać do okresu wykonywania pracy w danym roku.
Powyższy komentarz pochodzi z publikacji Prawo Oświatowe/ABC
Dostęp do bazy 20 tys. pytań i odpowiedzi oraz bieżących informacji i komentarzy zapewnia program Prawo Oświatowego. Zamów>>
Wszystkim zainteresowanym tą tematyką osobom polecamy także:
Czy nauczycielowi powracającemu z urlopu dla poratowania zdrowia w grudniu można udzielić urlopu wypoczynkowego w tym samym miesiącu?
Czy zasadne jest złożenie wniosku do dyrektora placówki o przyznanie urlopu dla poratowania zdrowia na kilka miesięcy przed rozpoczęciem urlopu?
