Rzecznik uważa, że działania gmin, polegające na zakładaniu spółek prawa handlowego i przekazywaniu im szkół do prowadzenia, są szkodliwe i niezgodne z prawem. Irena Lipowicz podkreśla, że samorządy powinny ponosić odpowiedzialność za prowadzenie placówki i zaciągane przez nią zobowiązania i realizacja tego postulatu była głównym celem, jaki przyświecał ustawodawcy przy tworzeniu przepisów dotyczących prowadzenia szkół. Jak wskazuje rzecznik, wykładnia systemowa przepisów dotyczących prowadzenia szkół przez osoby fizyczne i osoby prawne nie pozwala na stwierdzenie, że nie ma żadnych przeciwwskazań dla przekazywania szkół spółkom prawa handlowego. Ponieważ takie działanie, z racji zadań, które muszą wykonywać samorządy, powinno być traktowane jako wyjątek. Tym bardziej, że tworzenie spółek prawa handlowego przez samorządy możliwe jest tylko w sytuacji, gdy niektóre potrzeby wspólnoty samorządowej na rynku lokalnym nie są w należytym stopniu zaspokajane. 
"Tymczasem należy zauważyć, że zapewnienie miejsca w szkole podstawowej oraz w gimnazjum każdemu zamieszkującemu na terenie gmin dziecku jest obowiązkiem gminy, a jego niewykonanie stanowi naruszenie przepisów prawa. Trudno zatem wyobrazić sobie sytuację, w której na rynku lokalnym istniałyby niezaspokojone potrzeby mieszkańców uzasadniające prowadzenie szkoły podstawowej przez spółkę komunalną." - podkreśla rzecznik. 
Za chybioną uważa też argumentację samorządów wskazującą na niekonstytucyjność zakazu przekazywania szkół utworzonym spółkom z powodu naruszenia zasady równości gwarantowanej w ustawie zasadniczej.
"Odmienne traktowanie, o ile odbywa się na podstawie niearbitralnego i niedyskryminacyjnego kryterium uzasadnionego koniecznością realizacji innych konstytucyjnych wartości jest zatem niewątpliwie dopuszczalne. Zakaz  przejmowania prowadzenia szkół publicznych przez spółki komunalne znajduje zaś uzasadnienie w wynikającym z Konstytucji i ustawy modelu systemu oświaty." - argumentuje RPO. 
Irena Lipowicz nie ma wątpliwości, że gminy przekazują szkoły, aby poprzez zmianę ich formy prawnej uniknąć odpowiedzialności za zobowiązania placówki oraz wydatków, które wymusza stosowanie przepisów Karty Nauczyciela. Podkreśla, że przy dużej skali zjawiska, przejmowanie szkół przez spółki utworzone przez gminę mogłoby doprowadzić do obniżenia standardu nauczania i opieki w szkołach podstawowych. 
Pełna treść stanowiska tutaj>>