Rada rodziców ma prawo składać wnioski we wszystkich ważnych dla szkoły sprawach

Rady rodziców pełnią bardzo istotną rolę w funkcjonowaniu placówek oświatowych. Ich uprawnienia dotyczą zarówno procesu dydaktycznego, jak i finansów placówki, a wyrażenie opinii przez radę jest konieczne do przeforsowania niektórych decyzji - informuje miesięcznik Dyrektor szkoły.

Kompetencje rad rodziców zostały rozrzucone po różnych aktach prawnych, dlatego też w doktrynie prawa oświatowego obowiązki i uprawnienia tego społecznego organu oświatowego grupuje się w pięciu podstawowych kategoriach. Pierwszą kategorię ogólnych uprawnień stanowią uprawnienia wnoszenia wniosków we wszystkich ważnych sprawach szkoły, drugą kategorią są czynności związane z organizacją procesu dydaktycznego, wychowawczego i opiekuńczego, trzecią kategorię tworzą zadania nadzorcze, czwartą kategorią są uprawnienia kadrowe, a ostatnią – uprawnienia finansowe (Dzierzgowska, Rękawek, 2008, s. 98–99).
Uprawnienia ogólne swoją podstawę prawną mają w art. 54 ust. 1 ustawy o systemie oświaty , który stanowi, iż rady rodziców są uprawnione występować do dyrektora i innych organów szkoły lub placówki, organu prowadzącego szkołę lub placówkę oraz organu sprawującego nadzór pedagogiczny z wnioskami i opiniami we wszystkich sprawach szkoły lub placówki. W szczególności w tej kategorii umieszcza się uprawnienie polegające na inicjowaniu powołania rady szkoły lub placówki i nadania szkole patrona lub imienia, przy czym należy podkreślić, iż inicjatywa nadania imienia szkole musi być podjęta wspólnie wraz z innymi organami szkoły (por. rozstrzygnięcie nadzorcze wojewody łódzkiego z 3.03.2010 r. nr PKN I 0911/101/10).
Drugą kategorię uprawnień rad rodziców stanowią zadania w kwestii organizacji całości procesu dydaktycznego, wychowawczego i opiekuńczego szkoły lub placówki. Wśród tych zadań wymienia się w szczególności uchwalanie w porozumieniu z radą pedagogiczną programu wychowawczego i profilaktycznego szkoły, opiniowanie szkolnych zestawów programów nauczania i szkolnych zestawów podręczników, opiniowanie wprowadzenia do planu nauczania dodatkowych zajęć edukacyjnych, opiniowanie organizacji czwartej godziny wychowania fizycznego, opiniowanie obowiązku noszenia przez uczniów mundurka, wyrażanie stanowiska w zakresie opinii o działalności w szkole lub placówce stowarzyszenia lub innej organizacji o charakterze wychowawczym (art. 56 ust. 2 u.s.o.), udział przedstawiciela rady rodziców w pracach zespołu powypadkowego powołanego przez dyrektora placówki oświatowej ( § 43 ust. 1 pkt 7 rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z 31.12.2002 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny w publicznych i niepublicznych szkołach i placówkach, Dz. U. z 2003 r. Nr 6, poz. 69 ze zm. ).
Rady rodziców w reprezentowanych przez siebie placówkach oświatowych posiadają również uprawnienia z zakresu polityki kadrowej, urzeczywistniane w postaci opiniowania projektu oceny dorobku zawodowego nauczyciela za okres stażu, możności wnioskowania o dokonanie oceny pracy nauczyciela – art. 6a ust. 1 ustawy z 26.01.1982 r. – Karta Nauczyciela (tekst jedn.: Dz. U. z 2006 r. Nr 97, poz. 674 ze zm.), delegowania przedstawiciela rady rodziców do zespołu odwoławczego oceny pracy nauczyciela i zespołu odwoławczego rozpatrującego wniosek o ponowną ocenę dyrektora szkoły lub placówki (Ojczyk, 2009, s. 9). @page_break@
W sprawach finansowych rady rodziców są właściwe w opiniowaniu planu finansowego przygotowanego przez dyrektora szkoły, fakultatywnego gromadzenia dobrowolnych składek rodziców oraz funduszy finansowych pochodzących z innych źródeł i ich wydatkowania zgodnie z przyjętym regulaminem na statutową działalność placówki oświatowej.
Powyższa egzemplifikacja kompetencji rad rodziców nie stanowi katalogu zamkniętego, przeciwnie, aby funkcjonowanie rad rodziców było efektywne i generowało korzyści dla wspólnoty zgromadzonej przy szkole, należy dążyć do znacznego rozszerzenia obszarów jej działalności. Działalność ta nie jest zależna od delegacji prawej, a jedynie od pomysłowości i operatywności samych rodziców, nie tylko tych udzielających się w radzie rodziców (http://www.sto.org.pl), nauczycieli i samych uczniów szkoły. Jednakże dobrym posunięciem legislatury byłoby znowelizowanie art. 54 ust. 1 u.s.o . w taki sposób, aby wyraźnie rozszerzyć możliwość występowania z wnioskami w sprawach szkoły o inne podmioty, a nie tylko ograniczać je do dyrektora i innych organów szkoły lub placówki, organu prowadzącego szkołę lub placówkę oraz organu sprawującego nadzór pedagogiczny, jak ma to miejsce w obecnej konstrukcji ustawowej.
Rady rodziców w swojej działalności opierają się więc na przepisach prawnych i swojej operatywności, określonej jednak ustaleniami regulaminu rady, który w szczególności określa wewnętrzną strukturę i tryb pracy oraz jej szczegółowy, demokratyczny algorytm wyłaniania. Zatem całość podejmowanych działań rad rodziców powinna odbywać się zgodnie z zasadami egalitarnego państwa, z których na pierwszym planie jawi się zasada legalizmu, jawności, celowości czy subsydiarności, której materialnym dowodem powinno być współdziałanie wszystkich zainteresowanych stron, zwłaszcza innych rad rodziców w dziele społecznego zarządzania systemem oświaty.
Konkludując koncypowanie na temat pozycji ustrojowej rad rodziców, należy podkreślić, iż rada rodziców jest społecznym, kolegialnym organem systemu oświaty, który wykonuje swoje zadania non profit z zakresu wychowania i edukacji, tym samym ich działalność należy zakwalifikować do form aktywności społeczeństwa obywatelskiego (należy przyjąć, iż rady rodziców w swojej istocie są organizacjami pozarządowymi, choć nie spełniają kryteriów wskazanych w przepisach ustawy z 24.04.2003 r. o działalności pożytku publicznego i wolontariacie – Dz. U. Nr 96, poz. 873 ze zm.; zob. art. 3 ust. 2 przywoływanej ustawy. Zakwalifikowanie ich do tego typu organizacji znacznie ułatwiłoby im jednak działalność, m.in. pozyskiwanie środków na ich społeczno-oświatową aktywność). Jurydyczne ramy funkcjonowania rad rodziców w obecnym systemie prawnym nie są wolne od wad, które wydają się nie stanowić zagrożenia dla istoty działania rodziców w szkole. Istotnym problemem w tym zakresie jest raczej zmobilizowanie rodziców, nauczycieli i innych podmiotów do prowadzenia aktywności pro publico bono w przedmiocie wsparcia szeroko pojętej oświaty.

Powyższy fragment pochodzi z artykułu Krzysztofa Lewandowskiego "Rada rodziców w systemie oświaty" , opublikowanego w październikowym numerze czasopisma "Dyrektor szkoły".