Przedstawiciel organu nadzorującego dokonuje kontroli doraźnej (o czym kontrolujący dowiaduje się z protokołu pokontrolnego), kontrolowany składa zażalenie na sposób przeprowadzenia kontroli do przełożonego kontrolującego i od niego dowiaduje się, że organ ten nie prowadzi kontroli doraźnych, po czym dokonuje reorganizacji pracy, która polega na zmianie kontrolującego, nie odnosząc się do protokołu pokontrolnego.
Czy w tej sytuacji nadal ważny jest protokół pokontrolny i czy może być podstawą do dalszych kontroli?
Dziwnym wydaje się, że czegoś się nie prowadzi, nie wykonuje, a pozostają efekty niewykonanej kontroli lub pracy.
Bez znajomości faktów i dokumentów trudno jednoznacznie odpowiedzieć na zadane pytanie. W związku z tym ustosunkuje się jedynie do poruszonego w pytaniu problemu w odniesieniu do przepisów ogólnych i kompetencji organu sprawującego nadzór pedagogiczny w zakresie przeprowadzania kontroli w szkołach. Należy jednak pamiętać, że jeżeli tryb przeprowadzonej kontroli (wizytacji) w szkole przez organ sprawujący nadzór pedagogiczny nie spełnia określonych w prawie warunków dyrektor szkoły może wystąpić do ministra właściwego do spraw oświaty i wychowania o zbadanie zaistniałej sytuacji.
W kontekście zadanego pytania w art. 31 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty (Dz. U. z 2004 r. Nr 256, poz. 2572 z późn. zm.) zostało określone, że kurator oświaty, w imieniu wojewody, wykonuje zadania i kompetencje w zakresie oświaty określone w ustawie i przepisach odrębnych na obszarze województwa, a w szczególności sprawuje nadzór pedagogiczny nad publicznymi i niepublicznymi szkołami i placówkami oraz placówkami doskonalenia nauczycieli, w tym nad niepublicznymi placówkami doskonalenia nauczycieli o zasięgu ogólnokrajowym, które znajdują się na obszarze danego województwa. Z treści pytania wynika, że w szkole była przeprowadzona kontrola doraźna, o czym dyrektor szkoły dowiedział się z protokołu pokontrolnego. Należy jednak pamiętać, że w polskim systemie edukacji szkoły i placówki oświatowe przede wszystkim są oceniane podczas sprawowania nadzoru pedagogicznego. Natomiast kontrola doraźna ma najczęściej funkcję korygującą polegająca na przywracaniu w danej jednostce stanu określonego w prawie. Zatem wydaje się zasadne, że dyrektor kontrolowanej szkoły wystąpił do kuratora oświaty o wyjaśnienie zaistniałej sytuacji, bowiem podstawowym zadaniem nadzoru pedagogicznego jest rzetelna diagnoza i ocena jakości pracy danej szkoły służąca określeniu kierunków działań do podnoszenia skuteczności i efektywności pracy.

Podstawowe przepisy dotyczące nadzoru pedagogicznego znajdują się w ww. ustawie o systemie oświaty, która określa w szczególności:
• zadania i kompetencje kuratora oświaty (art. 31),
• definicję kuratorium oświaty (art. 32),
• przedmiot nadzoru pedagogicznego oraz kompetencje nauczycieli wykonujących czynności z zakresu nadzoru pedagogicznego a także tryb wydawania przez nich doraźnych zaleceń, uwag i wniosków (art. 33),
• czynności podejmowane w trybie nadzoru w przypadku prowadzenia przez szkoły lub placówki albo organ prowadzący działalności z naruszeniem przepisów ustawy, a także czynności podejmowane przez organ nadzoru w przypadku stwierdzenia niedostatecznych efektów kształcenia lub wychowania w szkole lub placówce (art. 34),
• obszar przedmiotowy nadzoru organu prowadzącego szkołę lub placówkę (art. 34a),
• zakresy kompetencji organów prowadzącego i sprawującego nadzór pedagogiczny w stosunku do szkół i placówek, w tym szkół przy zakładach karnych, szkół przy zakładach poprawczych i schroniskach dla nieletnich (art. 34b),
• zadania ministra właściwego do spraw oświaty i wychowania (art. 35),
• obszary nadzoru w przypadku publicznych i niepublicznych placówek opiekuńczo - wychowawczych oraz szkół działających w tych placówkach (art. 35a),
• kompetencje do wykonywania zadań nadzoru w przypadku szkół, w których dyrektorem jest osoba nie będąca nauczycielem (art. 36),
• kompetencję dyrektora szkoły lub placówki w zakresie wstrzymywania wykonania uchwał rady pedagogicznej (art. 41).

Jak wynika z wyżej przedstawionych przepisów, to ustawa o systemie oświaty wskazuje na prawny kontekst nadzoru pedagogicznego i daje ministrowi właściwemu do spraw oświaty i wychowania podstawę do wydania rozporządzenia wykonawczego, które uszczegóławia tryb i zasady sprawowania nadzoru w stosunku do poszczególnych typów szkół i placówek. Aktualnie obowiązującym aktem prawnym w tym zakresie jest rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 15 grudnia 2006 r. w sprawie szczegółowych zasad sprawowania nadzoru pedagogicznego, wykazu stanowisk wymagających kwalifikacji pedagogicznych, kwalifikacji niezbędnych do sprawowania nadzoru pedagogicznego, a także kwalifikacji osób, którym można zlecać prowadzenie badań i opracowywanie ekspertyz (Dz. U. Nr 235, poz. 1703). Zgodnie z § 5 tego rozporządzenia osoba prowadząca wizytację, przed jej rozpoczęciem, przedstawia radzie pedagogicznej program wizytacji. Program wizytacji zawiera w szczególności cele i szczegółowy zakres tematyczny wizytacji, czynności wizytacyjne i czas ich trwania oraz harmonogram czynności wizytacyjnych. W terminie 7 dni od dnia zakończenia czynności wizytacyjnych osoba prowadząca wizytację przedstawia na zebraniu rady pedagogicznej wyniki wizytacji oraz propozycję wniosków i zaleceń powizytacyjnych. W terminie 7 dni od zebrania rady pedagogicznej, na której zostały przedstawione wyniki wizytacji oraz propozycję wniosków i zaleceń powizytacyjnych organ sprawujący nadzór pedagogiczny (kuratorium oświaty) przekazuje dyrektorowi szkoły lub placówki oraz organowi prowadzącemu szkołę lub placówkę wnioski oraz zalecenia powizytacyjne. Dyrektor szkoły lub placówki, w terminie 7 dni od dnia otrzymania wniosków i zaleceń powizytacyjnych, może wnieść wobec nich do organu sprawującego nadzór pedagogiczny umotywowane zastrzeżenia. Organ sprawujący nadzór pedagogiczny jest obowiązany odnieść się do zastrzeżeń w terminie 14 dni od dnia ich otrzymania. Należy także pamiętać, że na podstawie art. 31 pkt 1 i art. 33 ustawy o systemie oświaty oraz ww. rozporządzenia każdy kurator oświaty ustala własnym zarządzeniem zasady sprawowania nadzoru pedagogicznego w województwie w danym roku szkolnym, plan nadzoru pedagogicznego nad szkołami i placówkami województwa, obowiązujące priorytety oraz tematykę, zakres i organizację badań.

W świetle powyższego, należy stwierdzić, że wątpliwości autora pytania w zakresie trybu i zasad przeprowadzenia kontroli w tej szkole są uzasadnione i słusznie domaga się pełnego wyjaśnienia zaistniałej sytuacji od kuratora oświaty, który jest zobowiązany do przestrzegania przepisów prawa. Jednak w związku z tym, że kurator oświaty nie odniósł się wprost do wątpliwości dyrektora szkoły, a jedynie zmienił kontrolującego, należy obecnie przede wszystkim ustalić, czy jest to kontynuacja poprzedniej kontroli, czy rozpoczęto nową. Na tak postawione pytanie może odpowiedzieć jedynie kurator oświaty. Jednak z treści pytania można wywnioskować, że jest to kontynuacja poprzedniej kontroli, czyli protokół pokontrolny wystawiony przez poprzedniego wizytatora jest nieaktualny i należy się spodziewać nowego. W kontekście zadanego pytania dyrektor szkoły musi pamiętać, że jeżeli tryb przeprowadzonej kontroli (wizytacji) nie spełnia wskazanych w odpowiedzi warunków może wystąpić do ministra właściwego do spraw oświaty i wychowania o zbadanie zaistniałej sytuacji. Takie uprawnienie wynika z art. 35 ustawy o systemie oświaty, który m.in. określa, że minister właściwy do spraw oświaty i wychowania nadzoruje i koordynuje wykonywanie nadzoru pedagogicznego na terenie kraju, w szczególności nadzoruje działalność kuratorów oświaty w tym zakresie. W celu realizacji tego zadania minister właściwy do spraw oświaty i wychowania w szczególności kontroluje sprawność i efektywność nadzoru pedagogicznego sprawowanego przez kuratorów oświaty oraz przestrzeganie przepisów obowiązujących w tym zakresie, a także może wydawać na piśmie kuratorom oświaty wiążące ich wytyczne i polecenia, z wyjątkiem indywidualnych spraw rozstrzyganych w drodze decyzji administracyjnej. Ponadto minister właściwy do spraw oświaty i wychowania może żądać od kuratorów oświaty informacji, dokumentów i sprawozdań okresowych lub dotyczących określonej sprawy albo rodzaju spraw.