Przepisy prawa niderlandzkiego dotyczące finansowania studiów wyższych określają podmioty uprawnione do uzyskania dofinansowania studiów w Niderlandach i za granicą. Pracownicy migrujący i pozostający na ich utrzymaniu członkowie ich rodzin spełniają wymogi uzyskania dofinansowania studiów w Niderlandach, bez względu na ich miejsce zamieszkania.
Jednakże, aby uzyskać dofinansowanie studiów wyższych podejmowanych poza granicami Niderlandów (zwane „MNSF”), studenci powinni legalnie zamieszkiwać w Niderlandach przez okres co najmniej trzech z sześciu lat przed rozpoczęciem studiów za granicą. Wymóg ten znajduje zastosowanie do wszystkich studentów, bez względu na ich obywatelstwo.
W postępowaniu dotyczącym uchybienia zobowiązaniom państwa członkowskiego Komisja wniosła do Trybunału o stwierdzenie, że ustanawiając taki wymóg zamieszkania Niderlandy pośrednio dyskryminują pracowników migrujących, w szczególności pracowników przygranicznych oraz pozostających na ich utrzymaniu członków ich rodzin, naruszając tym samym przepisy prawa Unii.
Rzecznik Generalna Eleanor Sharpston wskazała, że orzecznictwo Trybunału potwierdza, iż zasada równego traktowania pracowników migrujących w zakresie przywilejów socjalnych znajduje zastosowanie do obywateli państwa członkowskiego, którzy pracują w innym państwie członkowskim oraz pozostających na ich utrzymaniu członków ich rodzin. Pracownicy przygraniczni, którzy z definicji zamieszkują poza granicami państwa członkowskiego, w którym pracują należą do tej kategorii osób, wskutek czego oni i pozostający na ich utrzymaniu członkowie ich rodzin również korzystają z prawa do równego traktowania w tym zakresie.
Rzecznik Generalna nie podzieliła stanowiska Niderlandów, zgodnie z którym osoby pracujące w Niderlandach, ale zamieszkujące poza granicami tego państwa nie znajdują się w sytuacji porównywalnej do sytuacji pracowników niderlandzkich oraz pracowników migrujących zamieszkujących w Niderlandach oraz że z tego względu istnieje obiektywna różnica pomiędzy tymi dwiema kategoriami osób, co uzasadnia stosowanie wymogu zamieszkania. Niderlandy przyznają dzieciom pracowników migrujących dofinansowanie studiów w Niderlandach. Rzecznik Generalna jest zatem zdania, że Niderlandy uznają, w sposób dorozumiany, że przynajmniej niektóre dzieci pracowników migrujących mogą skłaniać się do studiowania w Niderlandach oraz że powinny one uzyskać dofinansowanie tych studiów. Jeśli taki jest stan rzeczy, Niderlandy nie mogą dłużej zasadnie utrzymywać, że miejsce zamieszkania determinuje w sposób automatyczny miejsce podjęcia studiów przez pracowników migrujących i pozostające na ich utrzymaniu dzieci.
Stwierdziła ona zatem, że nie można posługiwać się miejscem zamieszkania jako obiektywnym kryterium uzasadniającym odmienne traktowanie.
W opinii Rzecznik Generalnej wymóg zamieszkania w sposób pośredni dyskryminuje pracowników migrujących. Wymóg przeszłego, obecnego lub przyszłego zamieszkania (w szczególności jeżeli oznacza zamieszkanie przez oznaczony czas) z natury rzeczy będzie prawdopodobnie miał mniej odczuwalny skutek dla pracowników będących obywatelami danego państwa członkowskiego, niż dla pracowników migrujących znajdujących się w porównywalnej sytuacji. Dzieje się tak, ponieważ tego rodzaju wymóg zawsze wprowadza rozróżnienie pomiędzy pracownikami, którzy nie muszą zmieniać miejsca zamieszkania, aby wymóg ten spełnić oraz pracownikami, którzy w tym celu muszą zmieniać miejsca zamieszkania. Do pierwszej kategorii osób należeć będą zazwyczaj, choć nie zawsze, obywatele przyjmującego państwa członkowskiego. Rzecznik Generalna jest zdania, że jest bardziej prawdopodobne, iż pracownicy niderlandzcy będą w stanie spełnić wymóg „trzech lat z sześciu” niż to, że spełnią go zamieszkujący w Niderlandach pracownicy migrujący - wnioskuje stąd, że wymóg zamieszkania stanowi pośrednią dyskryminację.
Niderlandy usiłowały uzasadnić stanowiący dyskryminację wymóg zamieszkania, powołując się na jego ekonomiczny i społeczny cel.
Rzecznik Generalna E. Sharpston uważa, że Niderlandy nie mogą powoływać się na obawy natury finansowej w celu uzasadnienia dyskryminującego traktowania pracowników migrujących i pozostających na ich utrzymaniu członków ich rodzin. Jeżeli państwa członkowskie udzielają swoim pracownikom dostępu do przywileju socjalnego, mają one obowiązek przyznania tego przywileju na takich samych zasadach pracownikom migrującym. Wszelkie ograniczenia nakładane ze względów finansowych powinny mieć jednakowe zastosowanie do pracowników krajowych i pracowników migrujących. Niderlandy nie mogą z tego powodu uzasadnić stosowania wymogu „trzech lat z sześciu”, powołując się na względy ekonomiczne.
Rzecznik Generalna uznała jednak zgodny z prawem cel społeczny zmierzający do zwiększenia mobilności studentów z Niderlandów i skłonienia ich do studiowania w innych państwach członkowskich oraz adresowania pomocy do studentów, którzy prawdopodobnie wykorzystają swe doświadczenie zagraniczne, by wzbogacić społeczeństwo niderlandzkie oraz (być może) niderlandzki rynek pracy.
Niemniej jednak, zdaniem Rzecznik Generalnej, Niderlandy nie wykazały w przekonujący sposób, by wymóg zamieszkania był środkiem właściwym do osiągnięcia tego celu społecznego. Zgodziła się ona, że miejsce zamieszkania studentów przed podjęciem studiów wyższych może mieć określony wpływ na decyzję o miejscu podjęcia studiów oraz że wymóg zamieszkania zapobiega wykorzystaniu MNSF przez studentów do podejmowania studiów w ich miejscu zamieszkania, skoro studenci zamieszkujący poza granicami Niderlandów nie mają prawa ubiegać się o MNSF.
Jednakże Rzecznik Generalna nie jest przekonana, że istnieje oczywisty związek pomiędzy miejscem zamieszkania studentów przed podjęciem studiów wyższych oraz prawdopodobieństwem, iż wrócą oni do tego państwa członkowskiego po ukończeniu studiów za granicą. Nie uważa ona również, że Niderlandy wykazały by wymóg zamieszkania nie wykraczał poza to, co konieczne, aby zwiększyć mobilność studentów oraz pozwolić na zidentyfikowanie ich grupy docelowej, do której adresowana jest pomoc. W związku z tym jest ona zdania, że Niderlandy nie wykazały, że wymóg zamieszkania jest właściwym i proporcjonalnym sposobem pozwalającym na zidentyfikowanie grupy studentów, do której adresowane jest MNSF.
Rzecznik Generalna E. Sharpston stwierdziła w związku z tym, że chociaż wymóg zamieszkania mógłby, co do zasady, zostać uzasadniony przez względy społeczne, to jednak Niderlandy nie wykazały, że jest właściwym i proporcjonalnym środkiem dla osiągnięcia tego celu.
Tak wynika z opinii Rzecznik Generalnej Trybunału Sprawiedliwości z dnia 16 lutego 2012 r. w sprawie C-542/09 Komisja przeciwko Niderlandom.
Artykuł pochodzi z programu System Informacji Prawnej LEX on-line
Źródło: www.curia.europa.eu, stan z dnia 16 lutego 2012 r.