Matka niepełnosprawnej uczennicy wystąpiła do gminy o zwrot kosztów dowozu córki do muzycznej szkoły podstawowej. Prezydent miasta odmówił wskazując, że przedmiotowa szkoła nie jest uwzględniona w sieci publicznych szkół podstawowych, a tym samym refundacja kosztów przejazdów jej nie przysługuje. Sprawa trafiła na wokandę sądu administracyjnego.
Czytaj w LEX: Dowóz dzieci do szkół i przedszkoli - obowiązek gminy - KOMENTARZ PRAKTYCZNY >>>
Czytaj: Gminy zwrócą więcej za dowóz niepełnosprawnego dziecka>>
Należy uwzględnić zalecenia specjalistów
Sąd pierwszej instancji stwierdzając bezskuteczność czynności prezydenta miasta wyjaśnił, że obowiązki gminy zostały sformułowane przez ustawodawcę jednoznacznie i w pierwszej kolejności gmina powinna zapewnić niepełnosprawnemu dziecku bezpłatny transport i opiekę w czasie przewozu. Jeśli jednak rodzice zdecydują się na dowożenie dziecka i zapewnienie opieki w czasie przewozu, to gmina zostaje zwolniona z obowiązku zapewnienia bezpłatnego transportu, pod warunkiem że między gminą a rodzicami dojdzie do zawarcia umowy o zwrocie kosztów dojazdu przez gminę (art. 39 p.o.). Innymi słowy tylko podpisanie umowy o zwrot kosztów zwalnia gminę z obowiązku zapewnienia dojazdu dziecka niepełnosprawnego do konkretnego ośrodka wybranego przez rodzica dojazdu. Nie było sporne między stronami, że obowiązek gminy aktualizuje się, gdy dziecko uczęszcza do najbliższej szkoły podstawowej (art. 127 p.o.). "Najbliższą" szkołą, przedszkolem, ośrodkiem będzie tylko taka szkoła, przedszkole i ośrodek, który najpełniej zrealizuje zalecenia zawarte w orzeczeniu o potrzebie kształcenia specjalnego (lub w orzeczeniu o niepełnosprawności dziecka). Nie musi to być szkoła najbliższa w rozumieniu faktycznej odległości od miejsca zamieszkania dziecka. Szkoła bliższa geograficznie, lecz w mniejszym stopniu pozwalająca urzeczywistnić wspomniane zalecenia, nie będzie zatem szkołą najbliższą w rozumieniu w/w przepisu. Tymczasem organ nie zapoznał się nawet z orzeczeniem o niepełnosprawności córki skarżącej i zawartymi w nim wskazówkami, czy zaleceniami odnośnie miejsca kształcenia, czy wpływu zmiany środowiska na stan zdrowia. Gdyby to zrobił, to przekonałby się, że najkorzystniejszym miejscem kształcenia, jest szkoła do której ta aktualnie uczęszcza. Z kolei z pisma organu wynikało, że odmawiając zwrotu kosztów dowozu, kierował się wyłącznie obowiązującą w mieście siecią szkół podstawowych prowadzonych przez gminę i miejscem zamieszkania dziecka. Wskazał inną szkołę, jako najbliższą, gdyż znajduje się ona w odległości 500 m od miejsca zamieszkania dziecka, a więc kilka kilometrów bliżej niż szkoła do której uczęszcza.
Sieć szkół nie ma nic do rzeczy
Błędne było również stanowisko organu, który upatrywał swojego obowiązku w powiązaniu z aktualną siecią szkół obwodowych, uwzględnionych w sieci publicznych szkół podstawowych określonych uchwałą Rady Miejskiej. Ustawodawca wymaga, by sieć szkół publicznych była tak zorganizowana, by umożliwić wszystkim dzieciom spełnianie obowiązku szkolnego. Wszystkim, to oznacza, że niepełnosprawnym czy uzdolnionym muzycznie również. Użyty wyraz "powinna" dotyczy ogółu a nie w szczególności czy wyjątków. Przy czym, przepis art. 39 ust. 1 p.o. nie jest regulacją kompleksową co potwierdza ustalanie planu sieci szkół publicznych zarówno przez radę gminy (art. 39 ust. 5) jak i radę powiatu (art. 39 ust. 6). Sieć nie obejmuje także szkół specjalnych. O sieci szkół nie mówi również art. 127 ustawy, który wręcz w ust. 5 wskazuje szkoły publiczne i niepubliczne, a ust. 14 odsyła do zaleceń orzeczenia, którymi ma się kierować gmina przy zapewnieniu dziecku odpowiedniego kształcenia specjalnego. Skoro dziecko uczęszcza do konkretnej szkoły a z orzeczenia o obowiązku kształcenia specjalnego wynika, że ma być to szkoła dotychczasowa i która dodatkowo nie przekracza przyjętego przez ustawodawcę kryterium odległości, to zdaniem Sądu brak jest podstaw do negatywnego rozpatrzenia wniosku skarżącej. To rodzicom niepełnosprawnego dziecka przysługuje prawo wyboru szkoły, które gwarantowane jest przez art. 70 ust. 1 i 3 Konstytucji RP. Skarżąca takiego wyboru dokonała, kierując się posiadanym orzeczeniem i dobrem dziecka.
Dziecko niepełnosprawne na innych zasadach
Naczelny Sąd Administracyjny, który rozpoznawał skargę kasacyjną prezydenta miasta, podkreślił natomiast, że organizacja sieci szkół publicznych ma dotyczyć ogółu dzieci objętych obowiązkiem szkolnym. Skoro jednak ustalenie sieci publicznych szkół podstawowych nie obejmuje szkół specjalnych i nie nawiązuje do niej art. 127 Prawa oświatowego, który w ust. 14 odsyła do zaleceń orzeczenia, którymi ma się kierować gmina przy zapewnieniu dziecku odpowiedniego kształcenia specjalnego, to nieuwzględnienie szkoły w sieci szkół publicznych, nie zwalnia gminy od realizacji obowiązku zapewnienia bezpłatnego transportu i opieki w czasie przewozu do najbliższej szkoły podstawowej lub zwrot kosztów dojazdu dziecku niepełnosprawnemu, które winno zostać objęte kształceniem specjalnym. Słusznie zwrócił uwagę, Sąd I instancji, że argumentacja organu, także kontynuowana w rozpoznawanej skardze kasacyjnej, pomija przede wszystkim podstawową okoliczność stanu faktycznego, do którego organ nie odniósł się na żadnym etapie postępowania, a więc fakt wydania wobec córki skarżącej orzeczenia o potrzebie kształcenia specjalnego. Tymczasem art. 39 ust. 4 pkt 1 w związku z art. 127 ust. 14 p.o. inaczej kształtuje obowiązki gminy wobec dziecka, u którego stwierdzono potrzebę zapewnienia kształcenia specjalnego niż wobec dziecka, u którego nie stwierdzono takiej potrzeby. Prawo domagania się od gminy zwrotu kosztów dowozu dziecka niepełnosprawnego nie wynika natomiast jedynie z prawa rodzica do wyboru dla dziecka szkoły, ale właśnie z obowiązku gminy, który został wprost wskazany w ww. przepisach.
Wyrok NSA z dn. 12.07.2022 r. III OSK 2981/21
Czytaj też: Finansowanie kształcenia uczniów o specjalnych potrzebach edukacyjnych >>>
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.