Uczeń pełnoletni, poza wyjątkowymi sytuacjami, ma pełną zdolność do czynności prawnych i nie można wymagać, by w stosunkach ze szkołą reprezentowali go rodzice. Wprowadzanie do statutów szkół tego rodzaju zapisów jest niezgodne z prawem.
RPO: uczeń sam usprawiedliwia nieobecność
W niedawnym wystąpieniu skierowanym do resortu edukacji zjawisko krytykował rzecznik praw obywatelskich, do którego docierają skargi na tego typu praktyki.
- Postanowienia statutu szkoły – jak wynika ze skarg obywateli – często zakazują możliwości samodzielnego usprawiedliwiania nieobecności w szkole, zwalniania z zajęć lekcyjnych, czy też wyrażania zgody na wycieczki szkolne przez uczniów pełnoletnich. Wówczas jedynym rozwiązaniem, dopuszczanym przez statut szkoły jest złożenie odpowiedniego oświadczenia przez przedstawicieli ustawowych, najczęściej rodziców pełnoletniego ucznia - podkreślał RPO.
Zwrócił również uwagę, że część szkół ogranicza pełnoletnim uczniom możliwość wychodzenia ze szkoły w czasie przerw, co również jest niezgodne z przepisami. Jak podkreslił RPO, prawa pełnoletnich uczniów wynikają z aktów prawnych wyższego rzędu - z Konstytucji i ustawy - Kodeks cywilny, których szkolny statut modyfikować nie może.
To kompetencja nauczyciela
Z taką wykładnią przepisów nie do końca zgadza się prof. Antoni Jeżowski, specjalista od prawa oświatowego. Zauważa, że uczeń nie ma prawa usprawiedliwiać nieobecności, bo należy to do kompetencji nauczyciela.
- Nieobecność ucznia usprawiedliwia wychowawca oddziału lub nauczyciel przedmiotu. Uczeń nie ma dostępu do dokumentacji szkolnej i nawet pełnoletni jej nie będzie miał - podkreśla ekspert - Pełnoletni uczeń może pisać osobiście oświadczenia o powodach swojej nieobecności, podobnie jak je piszą jego rodzice, lekarz, sąd. - tłumaczy.
Zatem prawidłowo skonstruowany statut szkoły powinien zawierać zapis dopuszczający składanie oświadczeń o powodach nieobecności ucznia, pozostawiając nauczycielowi tak decyzję o usprawiedliwieniu nieobecności, jak i dokonanie odpowiedniego wpisu w dokumentacji szkolnej.
Prof. Jeżowski: szkolne statuty trzeba napisać od nowa>>
Formularz z ostrzeżeniem
Pewne wątpliwości budzi też kwestia formy usprawiedliwienia oraz uzasadnienia, które uczeń powinien przedstawić, by uznano jego nieobecność za usprawiedliwioną. Część szkół - jak np. Liceum im. Stefana Batorego w Warszawie - umożliwia uczniom i rodzicom przesyłanie drogą elektroniczną oświadczeń o powodach nieobecności.
Zdarza się jednak bardziej restrykcyjne podejście, zwłaszcza gdy w grę wchodzi przedstawienie dokumentów, na które powołuje się uczeń - np. zaświadczenia lekarskiego.
Uczeń pełnoletni staje się pełnoprawnym obywatelem, ale przekroczenie 18. roku życia nie w każdym przypadku idzie w parze z uczciwością i odpowiedzialnością. Nie dziwi zatem fakt, że część placówek chce zabezpieczyć się przed nadużyciami - opisany wyżej zapis w statucie nie jest jednak właściwym sposobem.
- Pełnoletniemu uczniowi należy przypomnieć, że składanie fałszywych oświadczeń wiąże się z odpowiedzialnością karną. Kluczowa jest edukacja prawna. - podkreślił prof. Jeżowski - Szkoła może też przygotować odpowiednie formularze do składania oświadczeń z pouczeniem o konsekwencjach. - dodał.
