Czy w przypadku ustalenia przez dyrektora szkoły dodatkowych dni wolnych od zajęć dydaktyczno - wychowawczych na podstawie § 5 rozporządzeniu Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 18 kwietnia 2002 r. w sprawie organizacji roku szkolnego (Dz. U. Nr 46, poz. 432 z późn. zm.) – dalej r.o.r.s. nauczycielom, za te dni będzie przysługiwało wynagrodzenie za godziny ponadwymiarowe (pomimo nie wypracowania tych godzin, nauczyciel będzie pozostawał w gotowości do pracy)?
W regulaminie stanowiącym załącznik do uchwały rady gminy widnieje zapis:
"1. Wynagrodzenie za godziny ponadwymiarowe przydzielone w planie organizacyjnym nie przysługuje za dni, w których nauczyciel nie realizuje zajęć z powodu przerw przewidzianych przepisami o organizacji roku szkolnego, rozpoczynania lub kończenia zajęć w środku tygodnia oraz za dni usprawiedliwionej nieobecności w pracy.
2. Godziny ponadwymiarowe przypadające w dniach, w których nauczyciel nie mógł ich zrealizować z przyczyn leżących po stronie pracodawcy, w szczególności w związku z:
a) zawieszeniem zajęć z powodu epidemii lub mrozów,
b) wyjazdem dzieci na wycieczki lub imprezy,
c) chorobą dziecka nauczanego indywidualnie, trwającą nie dłużej niż tydzień,
d) z powodu odbywających się rekolekcji
traktuje się jak godziny faktycznie odbyte.
3. W czasie godzin, o których mowa w ust. 2 nauczyciel pozostaje do dyspozycji dyrektora szkoły".
Przepisy ustawy z dnia 26 stycznia 1982 r. - Karta Nauczyciela (tekst jedn.: Dz. U. z 2006 r. Nr 97, poz. 674 z późm. zm.) – dalej KN wprost nie regulują tego typu kwestii. Pragmatyka nauczycielska zawiera w treści art. 35 ust. 2 KN jedynie definicję godziny ponadwymiarowej, przez którą rozumie się przydzieloną nauczycielowi godzinę zajęć dydaktycznych, wychowawczych, lub opiekuńczych, powyżej tygodniowego obowiązkowego wymiaru godzin zajęć dydaktycznych, wychowawczych, lub opiekuńczych. Organ prowadzący, na podstawie art. 30 ust. 6 pkt 2 KN określa w uchwale szczegółowe warunki obliczania i wypłacania wynagrodzenia za godziny ponadwymiarowe. Można mieć wątpliwości, czy wskazana w pytaniu norma jest do końca zgodna z prawem. Niezasadny jest bowiem pogląd, że w ramach sformułowania "warunki wypłacania" mieścić powinno się określenie przypadków zachowania, bądź utraty prawa do godzin ponadwymiarowych faktycznie niezrealizowanych - podobnie stwierdził Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w swoim wyroku (wyrok WSA z dnia 24 czerwca 2008 r., II SA/Ol 329/08, LEX nr 519111). Zawarte w art. 30 ust. 6 KN upoważnienie, w żadnym przypadku nie oznacza, że organ stanowiący gminy może decydować, kto i kiedy zachowuje prawo do wynagrodzeń, a kiedy je traci. W związku z tym, należy dokonać wykładni zaprezentowanych przepisów regulaminu wynagradzania w kontekście wskazanym w pytaniu. Podstawowa wątpliwość pytającego dotyczy ustalenia, czy dodatkowe dni wolne od zajęć dydaktycznych wypełniają jednocześnie kategorię pojęcia "pozostawania do dyspozycji dyrektora szkoły". Prawidłowa interpretacja tej normy, ze względu na zbliżony charakter, musi odwoływać się do pojęcia "gotowości pracownika do pracy", występującej w treści art. 81 § 1 ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. - Kodeks pracy (tekst jedn.: Dz. U. z 1998 r. Nr 21, poz. 94 z późn. zm.) - dalej k.p. Przepis art. 81 § 1 k.p. ma zastosowanie do wypadków, gdy przyczyna niemożności świadczenia pracy dotyczy wyłącznie pracodawcy, a więc nie została spowodowana przez pracownika. Na podstawie ukształtowanego orzecznictwa Sądu Najwyższego sformułowano przesłanki, których łączne spełnienie uzasadnia przyjęcie gotowości pracownika do pracy. Zalicza się do nich: zamiar wykonywania pracy, faktyczną (realną) możliwość jej wykonywania, zewnętrzny, nie budzący wątpliwości po stronie pracodawcy wyraz woli jej świadczenia oraz pozostawanie w dyspozycji podmiotu zatrudniającego przez cały czas niemożności wykonywania pracy. Odnosząc wykładnię sądu do treści uchwały, należy sformułować wniosek, że prawo do wynagrodzenia za niezrealizowane godziny ponadwymiarowe przysługuje w sytuacji zawieszenia zajęć z powodu epidemii lub mrozów, wyjazdu dzieci na wycieczki lub imprezy, choroby dziecka nauczanego indywidualnie (trwającej nie dłużej niż tydzień) oraz z powodu odbywających się rekolekcji, jeżeli nauczyciel pozostaje w gotowości do świadczenia pracy. Z treści regulaminu wynagradzania wynika jednak ponadto, że wynagrodzenie za godziny ponadwymiarowe przydzielone w planie organizacyjnym nie przysługuje za dni, w których nauczyciel nie realizuje zajęć m.in. z powodu przerw przewidzianych przepisami o organizacji roku szkolnego. Oznacza to, że przepis odnosi się do przerw w zajęciach o których mowa r.o.r.s. Tak więc, w omawianej sprawie raczej należy się przychylić do stanowiska, że za okres dodatkowych dni wolnych od pracy, wynagrodzenie za niezrealizowane godziny ponadwymiarowe się nauczycielowi nie należy (punkt 1 załącznika do regulaminu). Oczywiście sam organ prowadzący, może dokonać innej wykładni legalnej wydanych przez siebie norm prawnych i stwierdzić, że dodatkowe dni wolne od zajęć dydaktycznych stanowią tę samą kategorię sytuacji, o których mowa w punkcie 2 załącznika do regulaminu. W przypadku braku takiej interpretacji po stronie organu prowadzącego, przy jednoczesnym uznaniu, że wiążący jest w omawianej sprawie punkt 1 załącznika do regulaminu, nauczyciele mogą wystąpić do sądu pracy z pozwami o wypłatę wynagrodzenia z tytułu godzin ponadwymiarowych – powołując się na regulację art. 81 k.p.
Krzysztof Lisowski
W regulaminie stanowiącym załącznik do uchwały rady gminy widnieje zapis:
"1. Wynagrodzenie za godziny ponadwymiarowe przydzielone w planie organizacyjnym nie przysługuje za dni, w których nauczyciel nie realizuje zajęć z powodu przerw przewidzianych przepisami o organizacji roku szkolnego, rozpoczynania lub kończenia zajęć w środku tygodnia oraz za dni usprawiedliwionej nieobecności w pracy.
2. Godziny ponadwymiarowe przypadające w dniach, w których nauczyciel nie mógł ich zrealizować z przyczyn leżących po stronie pracodawcy, w szczególności w związku z:
a) zawieszeniem zajęć z powodu epidemii lub mrozów,
b) wyjazdem dzieci na wycieczki lub imprezy,
c) chorobą dziecka nauczanego indywidualnie, trwającą nie dłużej niż tydzień,
d) z powodu odbywających się rekolekcji
traktuje się jak godziny faktycznie odbyte.
3. W czasie godzin, o których mowa w ust. 2 nauczyciel pozostaje do dyspozycji dyrektora szkoły".
Przepisy ustawy z dnia 26 stycznia 1982 r. - Karta Nauczyciela (tekst jedn.: Dz. U. z 2006 r. Nr 97, poz. 674 z późm. zm.) – dalej KN wprost nie regulują tego typu kwestii. Pragmatyka nauczycielska zawiera w treści art. 35 ust. 2 KN jedynie definicję godziny ponadwymiarowej, przez którą rozumie się przydzieloną nauczycielowi godzinę zajęć dydaktycznych, wychowawczych, lub opiekuńczych, powyżej tygodniowego obowiązkowego wymiaru godzin zajęć dydaktycznych, wychowawczych, lub opiekuńczych. Organ prowadzący, na podstawie art. 30 ust. 6 pkt 2 KN określa w uchwale szczegółowe warunki obliczania i wypłacania wynagrodzenia za godziny ponadwymiarowe. Można mieć wątpliwości, czy wskazana w pytaniu norma jest do końca zgodna z prawem. Niezasadny jest bowiem pogląd, że w ramach sformułowania "warunki wypłacania" mieścić powinno się określenie przypadków zachowania, bądź utraty prawa do godzin ponadwymiarowych faktycznie niezrealizowanych - podobnie stwierdził Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w swoim wyroku (wyrok WSA z dnia 24 czerwca 2008 r., II SA/Ol 329/08, LEX nr 519111). Zawarte w art. 30 ust. 6 KN upoważnienie, w żadnym przypadku nie oznacza, że organ stanowiący gminy może decydować, kto i kiedy zachowuje prawo do wynagrodzeń, a kiedy je traci. W związku z tym, należy dokonać wykładni zaprezentowanych przepisów regulaminu wynagradzania w kontekście wskazanym w pytaniu. Podstawowa wątpliwość pytającego dotyczy ustalenia, czy dodatkowe dni wolne od zajęć dydaktycznych wypełniają jednocześnie kategorię pojęcia "pozostawania do dyspozycji dyrektora szkoły". Prawidłowa interpretacja tej normy, ze względu na zbliżony charakter, musi odwoływać się do pojęcia "gotowości pracownika do pracy", występującej w treści art. 81 § 1 ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. - Kodeks pracy (tekst jedn.: Dz. U. z 1998 r. Nr 21, poz. 94 z późn. zm.) - dalej k.p. Przepis art. 81 § 1 k.p. ma zastosowanie do wypadków, gdy przyczyna niemożności świadczenia pracy dotyczy wyłącznie pracodawcy, a więc nie została spowodowana przez pracownika. Na podstawie ukształtowanego orzecznictwa Sądu Najwyższego sformułowano przesłanki, których łączne spełnienie uzasadnia przyjęcie gotowości pracownika do pracy. Zalicza się do nich: zamiar wykonywania pracy, faktyczną (realną) możliwość jej wykonywania, zewnętrzny, nie budzący wątpliwości po stronie pracodawcy wyraz woli jej świadczenia oraz pozostawanie w dyspozycji podmiotu zatrudniającego przez cały czas niemożności wykonywania pracy. Odnosząc wykładnię sądu do treści uchwały, należy sformułować wniosek, że prawo do wynagrodzenia za niezrealizowane godziny ponadwymiarowe przysługuje w sytuacji zawieszenia zajęć z powodu epidemii lub mrozów, wyjazdu dzieci na wycieczki lub imprezy, choroby dziecka nauczanego indywidualnie (trwającej nie dłużej niż tydzień) oraz z powodu odbywających się rekolekcji, jeżeli nauczyciel pozostaje w gotowości do świadczenia pracy. Z treści regulaminu wynagradzania wynika jednak ponadto, że wynagrodzenie za godziny ponadwymiarowe przydzielone w planie organizacyjnym nie przysługuje za dni, w których nauczyciel nie realizuje zajęć m.in. z powodu przerw przewidzianych przepisami o organizacji roku szkolnego. Oznacza to, że przepis odnosi się do przerw w zajęciach o których mowa r.o.r.s. Tak więc, w omawianej sprawie raczej należy się przychylić do stanowiska, że za okres dodatkowych dni wolnych od pracy, wynagrodzenie za niezrealizowane godziny ponadwymiarowe się nauczycielowi nie należy (punkt 1 załącznika do regulaminu). Oczywiście sam organ prowadzący, może dokonać innej wykładni legalnej wydanych przez siebie norm prawnych i stwierdzić, że dodatkowe dni wolne od zajęć dydaktycznych stanowią tę samą kategorię sytuacji, o których mowa w punkcie 2 załącznika do regulaminu. W przypadku braku takiej interpretacji po stronie organu prowadzącego, przy jednoczesnym uznaniu, że wiążący jest w omawianej sprawie punkt 1 załącznika do regulaminu, nauczyciele mogą wystąpić do sądu pracy z pozwami o wypłatę wynagrodzenia z tytułu godzin ponadwymiarowych – powołując się na regulację art. 81 k.p.
Krzysztof Lisowski