Zarządzanie ryzykiem w HRM

Zarządzanie ryzykiem w HRM nie jest jeszcze tematem popularnym. Tymczasem sprawy pracownicze oraz organizacja pracy niesie za sobą wiele ryzyk, które skutkować mogą ogromnymi konsekwencjami dla przedsiębiorstwa. Artykuł wprowadza w tematykę zarządzania ryzykiem w HRM, nakreśla też, dlaczego powinno się wprowadzać tego typu rozwiązania. Przedstawiono definicję ryzyk, podstawowe założenia związane z metodyką zarządzania ryzykami, model zarządzania ryzykiem w HRM opracowany w praktyce biznesowej, listę ryzyk i czynników ryzyka występującą w HRM. Przedstawia też praktyczny przykład, w jaki sposób rozpocząć działania związane z identyfikacją i analizą ryzyk oraz opracowania planów minimalizujących ryzyka.

Czym jest ryzyko, czym zagrożenie a czym negatywne fakty?
Ryzyko w języku naturalnym oznacza jakąś miarę/ocenę zagrożenia czy niebezpieczeństwa wynikającego albo z prawdopodobnych zdarzeń od nas niezależnych, albo z możliwych konsekwencji podjęcia decyzji. Opisując prościej, ryzyko jest wskaźnikiem stanu lub zdarzenia, które może prowadzić do strat. Jest ono proporcjonalne do prawdopodobieństwa wystąpienia tego zdarzenia i do wielkości strat które może spowodować.
Ryzyko to nie negatywny fakt i nie zagrożenie, a jedynie możliwość wystąpienia negatywnych zdarzeń. Negatywny fakt rozumiemy jako złą dla nas sytuację która już się darzyła. Zagrożenie to realna, bliska możliwość, że wydarzy się coś złego.
Ryzyko to możliwość, przewidywanie, że może zdarzyć się coś złego w przyszłości. Jest ono jedynie alternatywą, która może się wydarzyć, jeśli nie podejmiemy środków zaradczych.
Ryzyko można szacować np. jako bardzo prawdopodobne lub mało prawdopodobne, a jego skutki można oceniać np. jako bardzo szkodliwe lub mało szkodliwe. Jeśli zdarzy się coś złego (negatywny fakt) można jedynie minimalizować skutki tego zdarzenia. Jeśli występuje zagrożenie, działamy w sytuacji kryzysowej, starając się ponieść jak najmniejsze straty i jak najlepiej ochronić własne interesy. Jeśli rozpatrujemy ryzyka możemy przeciwdziałać negatywnym zdarzeniom i ich skutkom.

Przykład
Źle skonstruowana umowa o pracę – to ryzyko.
Groźba pracownika, że pójdzie do sądu pracy – to zagrożenie.
Wyrok w sądzie pracy nakazujący przedsiębiorstwu wypłacić odszkodowanie pracownikowi – to fakt negatywny dla przedsiębiorstwa.

Ryzyka, zagrożenia i negatywne fakty - czym przedsiębiorstwo może zarządzać?
Pełne rozwiązanie powinno uwzględniać zarządzanie zarówno ryzykami, zagrożeniami i negatywne faktami. W odniesieniu do zaistniałych negatywnych faktów można przyjmować scenariusze działań minimalizujących straty, w odniesieniu do zagrożeń konstruować procedury zarządzania kryzysowego, a w odniesieniu do ryzyk powinno się przyjmować procedury zarządzania ryzykiem.
Procedury te powinny być ze sobą kompatybilne. Najpierw przewidywane są ryzyka i następuje próba ich zniwelowania lub ograniczenia, jeśli pomimo to dojdzie do zagrożeń, następuje próba ich wyeliminowania lub ograniczenia, jeśli pomimo tego dojdzie do negatywnego faktu przedsiębiorstwo stara się ograniczyć skutki jego wystąpienia.
Pełen model może wtedy wyglądać następująco:



Możliwe jest również wdrożenie samego zarządzania ryzykiem, bez zarządzania kryzysowego i niwelowanie skutków wystąpienia negatywnych faktów, jeśli przedsiębiorstwo nie jest na to gotowe. Zarządzanie ryzykiem jest najistotniejsze, gdyż pozwala na eliminowanie wielu zagrożeń i negatywnych faktów zanim one nastąpią. Oznacza to, że przedsiębiorstwo, świadome ryzyk wynikających z własnych działań, lub też z otoczenia może tak postępować, że zagrożenia i negatywne fakty nigdy nie wystąpią, będą rzadsze lub mniej szkodliwe.
Ważnym aspektem zarządzania ryzykiem jest też to, że często nie wymaga ono dużych nakładów finansowych.

Przykład
Przeformułowanie sposobów działań, obowiązujących procedur, jak również poinstruowanie pracowników na temat dobrych metod realizacji zadań kosztuje zwykle znacząco mniej, niż naprawa błędów wynikłych ze złego wykonania zadań, koszty reklamacji / odszkodowań i inne straty finansowe, zła reputacja przedsiębiorstwa, strata czasu, konflikty z pracownikami, partnerami biznesowymi i klientami, kłopotu urzędowe itd.

Przykład zastosowania pełnego modelu w praktyce biznesowej HRM

Ryzyko źle skonstruowanejumowy o pracę	›	Działania w ramach modeluzarządzania ryzykiem: przedsiębiorstwo zasięgaopinii prawnych przy konstruowaniu umów, istnieje procedura akceptacji ikontroli umów, itd.
	ˇ Nie udało się zneutralizować ryzyka ˇ
Zagrożenie spowodowane tym,że z pracownikiem podpisano źle skonstruowaną umowę o pracę, pracownik odkryłten fakt i poinformował o zamiarze zwrócenia się do sądu pracy, nastąpiłozłożenie pozwu do sądu pracy	›	Działania w ramach modeluzarządzania kryzysowego: przedsiębiorstwo proponujeugodę i rekompensatę, a po złożeniu przez pracownika pozwu do sądu pracyargumentuje swoje racje w sądzie
	ˇ Nie udało się zneutralizować zagrożenia ˇ
Wyrok w sądzie pracynakazujący przedsiębiorstwu wypłacić odszkodowanie pracownikowi	›	Działania w ramach modeluniwelowania skutków negatywnych faktów: Przedsiębiorstwo wypłacaodszkodowanie, wygłasza oświadczenie do mediów,
ˇˇˇ Wnioski płynące z zagrożeń inegatywnych faktów są uwzględniane w
zarządzaniu ryzykiem:	zarządzaniu kryzysowym:	planach neutralizacjinegatywnych faktów:
Korekta modelu zarządzaniaryzykiem: przedsiębiorstwo wypowiadainne umowy zawierające niepoprawne zapisy, poprawia ścieżkę akceptacji ikontroli	Korekta modelu zarządzaniakryzysowego: przedsiębiorstwo opracowujeplan na wypadek wystąpienia innych roszczeń pracowniczych np. opracowujeatrakcyjny pakiet odszkodowawczy i zasady ugody, przedstawicielstwaprocesowego itp.	Korekta modelu ewentualnychmożliwości niwelowania skutków negatywnych faktów: przedsiębiorstwo opracowujeplan na wypadek wystąpienia niekorzystnych wyroków sądowych np. opracowujekomunikaty do mediów i pracowników

Po co zarządzać ryzykiem w HRM?
Przedsiębiorstwo, planując swoje przedsięwzięcia zazwyczaj ocenia szanse i zagrożenia związane z planowanym zadaniem. Tak dzieje się np.: na etapie budowy biznes planu, gdzie szacowane są słabe i silne strony projektowanego rozwiązania, jak też oceniane są możliwe korzyści i koszty przeprowadzonego działania.
Szczególnym obszarem działania podanym takiemu sposobowi planowania są inwestycje finansowe. Przedsiębiorstwa, w odniesieniu do własnych finansów i majątku, w sposób intuicyjny postępują ostrożnie. Analizują wtedy każdy aspekt sprawy, gdyż skutki niepowodzeń w tych obszarach są łatwe do przewidzenia i przemawiają do wyobraźni. Łatwo policzyć skutki nietrafionej inwestycji finansowej - przedsiębiorstwo straci pieniądze, może nawet zbankrutować. W obszarach finansowych i inwestycyjnych już samo ustawodawstwo nakazuje ostrożność – stąd np. restrykcyjne przepisy w obszarze rachunkowości.
W przypadku zarządzania procesami organizacyjnymi i zarządzania kapitałem ludzkim tylko niektóre przedsiębiorstwa szacują ryzyka. Dzieje się tak dlatego, że ocena negatywnych skutków w odniesieniu do obowiązujących procedur, czy też działań ludzkich nie jest tak łatwa do sprecyzowania. Trudno jest ocenić skutki wprowadzenia nieefektywnej procedury obiegu dokumentów, czy też zatrudnienie nieodpowiedniego pracownika. Skutki złych rozwiązań mogą tu być wielorakie, a aspekt finansowy przemawiający do rozsądku decydentów i pracowników nie zawsze możliwy jest do jednoznacznego określenia. Dlatego też kompleksowe zarządzanie ryzykiem w odniesieniu do HRM nie jest tematem popularnym. Tymczasem skutki w obszarze organizacyjnym i kapitału ludzkiego mogą być o wiele kosztowniejsze niż np. w obszarze inwestycyjnym.

Irmina Gocan