Umowa zlecenia, a przestrzeganie wymagań bhp

Każdy pracodawca ma obowiązek zapewniać przestrzeganie w zakładzie pracy przepisw oraz zasad bezpieczeństwa i higieny pracy przez wszystkie osoby wykonujące pracę na terenie zakładu. Treść art. 304 ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. - Kodeks pracy (tekst jedn.: Dz. U. z 1998 r. Nr 21, poz. 94 z pźn. zm.) nie pozostawia wątpliwości, że obowiązek ten dotyczy rwnież osb fizycznych wykonujących pracę na innej podstawie niż stosunek pracy, a więc rwnież na podstawie umowy zlecenia lub umowy o dzieło, a nawet każdego, kto znajdzie się na terenie zakładu (np. placu budowy) bez względu na to czy wykonuje pracę, czy też nie.

Zgodnie z art. 207 § 1 ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. - Kodeks pracy (tekst jedn.: Dz. U. z 1998 r. Nr 21, poz. 94 z późn. zm.) – dalej k.p. pracodawca ponosi odpowiedzialność za stan bezpieczeństwa i higieny pracy w zakładzie, m.in. ma obowiązek zapewniać przestrzeganie w zakładzie pracy przepisów oraz zasad bhp, wydawać polecenia usunięcia uchybień w tym zakresie oraz kontrolować wykonanie tych poleceń. Zapewnienie przez pracodawcę przestrzegania w zakładzie pracy przepisów bhp dotyczy wszystkich osób wykonujących pracę na terenie zakładu. Jednak zgodnie z art. 208 k.p., w sytuacji, gdy jednocześnie w tym samym miejscu wykonują pracę pracownicy zatrudnieni przez różnych pracodawców, pracodawcy ci mają obowiązek współpracować ze sobą, wyznaczyć koordynatora sprawującego nadzór nad bezpieczeństwem i higieną pracy wszystkich pracowników zatrudnionych w tym samym miejscu, ustalić zasady współdziałania uwzględniające sposoby postępowania w przypadku wystąpienia zagrożeń dla zdrowia lub życia pracowników oraz informować siebie nawzajem oraz pracowników lub ich przedstawicieli o działaniach w zakresie zapobiegania zagrożeniom zawodowym występującym podczas wykonywanych przez nich prac. Tak więc pracodawca w firmie, na terenie której jest budowany garaż oraz wykonawca inwestycji mają obowiązek współpracować ze sobą i wyznaczyć koordynatora sprawującego nadzór nad bhp.

Partnerem ze strony wykonawcy inwestycji może być kierownik budowy, ponieważ zgodnie z art. 22 ustawy z dnia 7 lipca 1994 r. – Prawo budowlane (tekst jedn.: Dz. U. z 2006 r. Nr 156, poz. 1118 z późn. zm.) do podstawowych obowiązków kierownika budowy należy m.in. kierowanie budową obiektu budowlanego w sposób zgodny z przepisami bhp, koordynowanie realizacji zadań zapobiegających zagrożeniom bezpieczeństwa i ochrony zdrowia i koordynowanie działań zapewniających przestrzeganie podczas wykonywania robót budowlanych zasad bezpieczeństwa i ochrony zdrowia zawartych w przepisach szczegółowych - np. w rozporządzeniu Ministra Infrastruktury z dnia 6 lutego 2003 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy podczas wykonywania robót budowlanych (Dz. U. Nr 47, poz. 401) – dalej r.b.l. oraz w planie bezpieczeństwa i ochrony zdrowia (tzw. planie bioz).
Należy dodać, iż pracodawca firmy, na której terenie wykonują prace pracownicy zatrudnieni przez różnych pracodawców, jest obowiązany dostarczać tym pracodawcom, w celu przekazania pracownikom, informacje o zagrożeniach dla zdrowia i życia występujących w zakładzie pracy, na poszczególnych stanowiskach pracy i przy wykonywanych pracach, w tym o zasadach postępowania w przypadku awarii i innych sytuacji zagrażających zdrowiu i życiu pracowników, o działaniach ochronnych i zapobiegawczych podjętych w celu wyeliminowania lub ograniczenia powyższych zagrożeń oraz o pracownikach wyznaczonych do udzielania pierwszej pomocy, wykonywania działań w zakresie zwalczania pożarów i ewakuacji pracowników (imię i nazwisko, miejsce pracy oraz numer telefonu służbowego lub innego środka kontaktu).

Oczywiście, wyznaczenie koordynatora nie zwalnia poszczególnych pracodawców z obowiązku dbałości o bezpieczeństwa i higienę pracy zatrudnionych przez nich pracowników. Zgodnie z art. 304 k.p. pracodawca jest obowiązany zapewnić bezpieczne i higieniczne warunki pracy również osobom fizycznym wykonującym pracę na innej podstawie niż stosunek pracy (a więc również pracownikom wykonującym pracę na podstawie umowy zlecenia).
Pewne wątpliwości może budzić pytanie, który pracodawca jest “bardziej zobowiązany” zapewnić bezpieczeństwo zleceniobiorcy i wymagać przestrzegania przez niego przepisów bhp. Kwestia ta powinna być uregulowana w spisanych zasadach współdziałania miedzy pracodawcą firmy a pracodawcą wykonawcy inwestycji (w praktyce kierownikiem budowy). Praktyka podpowiada, że to kierownikowi budowy powinien być podporządkowany podwykonawca pracujący na umowę zlecenia i to kierownik budowy powinien egzekwować od podwykonawcy stosowanie ochron indywidualnych oraz przestrzeganie przepisów i zasad bhp. Obejmuje to sytuację określoną w pytaniu.

Dodajmy, że zgodnie z § 4 ust 2 r.b.l. stosowanie niezbędnych środków ochrony indywidualnej obowiązuje wszystkie osoby przebywające na terenie budowy, co oznacza, że obowiązek taki spoczywa na każdym, kto znajdzie się na terenie budowy, bez względu na to czy wykonuje pracę, czy też nie.
W razie ewentualnego wypadku zleceniobiorcy protokół powypadkowy powinien sporządzić zespół powołany przez realizatora inwestycji, którego podwykonawcą był pracownik dokonujący rozbiórki na podstawie umowy zlecenia. Dla prawidłowego ustalenia przyczyn i okoliczności wypadku należy wziąć pod uwagę przepisy § 82-84 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 26 września 1997 r. w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy (tekst jedn.: Dz. U. z 2003 r. Nr 169, poz. 1650 z późn. zm.), w których szczegółowo określone zostały zasady bezpiecznego prowadzenia prac rozbiórkowych. Zasady bezpieczeństwa prowadzenia robót rozbiórkowych zostały również określone w § 240-245 r.b.l.

Edward Kołodziejczyk