Europejska Agencja Bezpieczeństwa i Zdrowia w Pracy (z siedzibą w Bilbao, Hiszpania) ogłosiła kolejną europejską kampanię dotyczącą bezpieczeństwa i zdrowia w pracy, która tym razem nosi hasło: Zdrowe miejsce pracy - dobre dla Ciebie, dobre dla Firmy". Istotą kampanii jest ocena ryzyka, zwłaszcza w mikro- oraz małych i średnich przedsiębiorstwach. Ocena ryzyka zawodowego i wprowadzanie środków naprawczych leży w interesie wszystkich uczestników procesu pracy i każdy może wnieść do niej swój wkład - także pracownicy, którzy powinni w tym procesie uczestniczyć.

Ryzyko zawodowe jest to prawdopodobieństwo doznania przez pracownika uszczerbku na zdrowiu, związanego z zagrożeniami, wraz z przewidywaniem, jak poważny może być ten uszczerbek. Z kolei zagrożenie to czynnik, który może spowodować szkodę w odniesieniu do życia lub zdrowia człowieka. Czynnikiem tym mogą być np. substancje chemiczne, prąd elektryczny, różne aspekty niewłaściwej organizacji pracy, a także tak banalny czynnik, jak nieporządek na stanowisku pracy.

Oceny ryzyka trzeba dokonywać dokładnie i systematycznie, analizując wszystkie aspekty procesu pracy, w celu ustalenia, co mogłoby spowodować uszkodzenie ciała lub uszczerbek na zdrowiu, czy dane zagrożenie można wyeliminować, a jeśli nie - to jakie można przedsięwziąć środki zapobiegawcze i ochronne w celu zmniejszenia prawdopodobieństwa wystąpienia tego zagrożenia.
Taka systematyczna identyfikacja zagrożeń, ocena oraz kontrola ryzyka, a także działania prewencyjne i ograniczające występujące zagrożenia, stanowią podstawę systemu „zarządzania ryzykiem" w firmie.

Dlaczego podjęciem tej tematyki jest zainteresowana Unia Europejska? Otóż przeprowadzona analiza polityki wynikającej z tzw. „dyrektywy ramowej" nr 89/391/EWG (dyrektywa Rady z dnia 12 czerwca 1989 r. w sprawie wprowadzenia środków w celu poprawy bezpieczeństwa i zdrowia pracowników w miejscu pracy (89/391/EWG), Dz. U. UE L Nr 183, s. 1) wykazała, że istnieje ogólny brak wiedzy o wymaganiach i sposobie przeprowadzania oceny ryzyka, że ocena ryzyka jest często traktowana jako działanie jednorazowe, a nie jako stały element kształtowania warunków pracy, że ryzyko nie jest poddawane analizie i ocenie; nie stosuje się skoordynowanego podejścia do analizy warunków w miejscu pracy, a ocena ryzyka jest formalna i powierzchowna, określa jedynie oczywiste i bezpośrednie ryzyko, nie są uwzględnia natomiast lub ignoruje skutki długotrwałe (na przykład skutki oddziaływania substancji chemicznych). Podczas dokonywania oceny ryzyka rzadko jest uwzględniane ryzyko psychospołeczne oraz związane z organizacją pracy, a wdrażanie środków zaradczych nie jest odpowiednio monitorowane przez pracodawców. W wyniku tej analizy uznano również, że ocena ryzyka powinna stać się częścią zintegrowanego podejścia do zarządzania przedsiębiorstwem.

Europejskiej Agencji Bezpieczeństwa i Zdrowia w Pracy została powołana w 1996 r. Od tego czasu realizuje swą misję polegającą na „czynieniu miejsc pracy w Europie bezpieczniejszymi, zdrowszymi i bardziej produktywnymi". Jednym z głównych zadań Agencji jest ułatwianie wymiany informacji między Państwami Członkowskimi. Misja Agencji jest realizowana poprzez działalność informacyjną, promowanie kultury bezpieczeństwa i zapobiegania ryzyku zawodowemu. Jedną z form tej działalności jest od roku 2000 organizowanie i koordynowanie kampanii informacyjnych. Kampanie te, w poszczególnych krajach członkowskich są koordynowane przez sieć Krajowych Punktów Centralnych (tzw. „focal point") Agencji. W Polsce rolę Krajowego Punktu Centralnego pełni Centralny Instytut Ochrony Pracy - Państwowy Instytut Badawczy.

Dotychczas odbyło się 8 edycji kampanii inicjowanych przez Agencję z Bilbao. Tematyka kolejnych kampanii inicjowanych przez Agencję odzwierciedla potrzeby w zakresie bezpieczeństwa pracy, uznane jako priorytetowe dla państw UE. Obecnie przyjęto zasadę, że tematyka kampanii będzie się zmieniać w cyklu dwuletnim, co da możliwość wypracowania bardziej długoterminowej polityki, jej efektywniejszego wdrażania oraz powiązania działań krajowych ze strategicznym celem Wspólnoty, jakim jest tworzenie kultury zapobiegania ryzyku w całej UE.

Jednak oczekiwanie, iż sama Agencja oraz jej sieć zdołają za pomocą kampanii skutecznie dotrzeć do 25 milionów europejskich małych i średnich przedsiębiorstw i do 220 milionów pracujących w tych przedsiębiorstwach osób, nie jest jednak możliwe do spełnienia. Powodzenie każdej kampanii Agencji jest więc zależne od aktywnego wsparcia instytucji współpracujących oraz mediów. Aby siła oddziaływania kampanii wzrastała, w szczególności powinien być ułatwiany dostęp do materiałów i wydarzeń kampanii dla małych i średnich przedsiębiorstw. Stąd też zaangażowanie partnerów stanowi kwestię kluczową zarówno na poziomie UE, jak i na poziomie krajowym.

Cele kampanii doskonale wpisują się w polski kontekst gospodarczy, a jej tematyka jest zgodna z naszymi potrzebami, wyniki kontroli w obszarze bezpieczeństwa pracy wskazują bowiem jednoznacznie, że wciąż istnieje duża liczba pracodawców (szacowana nawet na 40% całkowitej liczby przedsiębiorstw w Polsce), którzy nie podejmują żadnych działań w zakresie oceny i analizy ryzyka zawodowego. Nawet ci pracodawcy, którzy taką ocenę przeprowadzili, nie uwzględnili w niej wielu zagrożeń, nawet poważnych. Odnotowywane jest często formalistyczne podejście do tej oceny, która jest wykonywana bez świadomości znaczenia tych czynności w procesie kształtowania bezpiecznych warunków pracy. Jak można przypuszczać, rzetelne przeprowadzenie oceny ryzyka mogłoby przyczynić się w znacznym stopniu do zmniejszenia liczby wypadków przy pracy, a także negatywnych skutków zdrowotnych. Ocena ryzyka zawodowego jest też podstawą skutecznego zarządzania bezpieczeństwem pracy w przedsiębiorstwach. Pozwala zmniejszyć koszty ludzkie, społeczne i ekonomiczne wynikające z niewłaściwego stanu bhp.

Działania kampanii to jednocześnie wspieranie realizacji zobowiązań, wynikających z nowej strategii UE w zakresie bezpieczeństwa i zdrowia w pracy na lata 2007-2012, dotyczących m.in. zmniejszenia liczby wypadków przy pracy i chorób zawodowych o 25%.
Kalendarium polskiej edycji kampanii na drugą połowę roku 2008 obejmuje następujące przedsięwzięcia:
- udostępnienie pakietu informacyjnego kampanii w witrynie polskiego Krajowego Punktu Centralnego (szerokie upowszechnianie przesłania kampanii we współpracy z Krajową Siecią Partnerów, dystrybucja pakietu kampanii);
- ogłoszenie konkursu „Nagroda za Dobrą Praktykę" dotyczącego wdrożonych rozwiązań służących zapobieganiu lub ograniczeniu zagrożeń i poprawie warunków pracy (rozstrzygnięcie polskiej edycji konkursu - we wrześniu br.) oraz konkursów plastycznych i fotograficznych połączonych z kampanią edukacyjną w szkołach.
Na październik zaś planowana jest ogólnopolska konferencja na temat oceny ryzyka zawodowego.