Obowiązek ochrony pracowników przed promieniowaniem jonizującym

Medycyna nuklearna, to wszelka działalność diagnostyczna związana z podawaniem pacjentom produktw radiofarmaceutycznych, a także z zabiegami terapeutycznymi przy użyciu produktw radiofarmaceutycznych, w tym promieniowania jonizującego. Praca przy źrdłach promieniowania jonizującego zawsze budziła i budzi niepokj związany z zagrożeniem obudzenia w organizmie człowieka - wskutek oddziaływania tego promieniowania zmian nowotworowych lub genetycznych.

Pracodawca ma obowiązek chronić pracowników przed promieniowaniem jonizującym, występującym w środowisku pracy. W odniesieniu do służby zdrowia chodzi w szczególności chodzi o pracowników obsługujących:

• zestawy rentgenowskie, tzn. aparaty lub zestawy aparatury składającej się z urządzeń przeznaczonych do wytwarzania i wykorzystywania promieniowania rentgenowskiego, w których źródłem promieniowania jonizującego jest lampa rentgenowska;
• ambulanse rentgenowskie, czyli pojazdy z zainstalowanym zestawem rentgenowskim wykorzystywanym do celów medycznych;
• pracownie rentgenowskie, którymi są pomieszczenia lub zespoły pomieszczeń, przeznaczonych do wykonywania medycznych procedur radiologicznych z wykorzystaniem promieniowania rentgenowskiego, lub gabinety rentgenowskie – czyli pomieszczenia pracowni rentgenowskich, w których zainstalowane są na stałe lampy rentgenowskie.

Konstrukcja ścian, stropów, okien i drzwi, zainstalowane urządzenia ochronne oraz system pracy w pracowni rentgenowskiej powinny zabezpieczać osoby pracujące w gabinecie rentgenowskim przed otrzymaniem w ciągu roku dawki przekraczającej 6 milisiwertów (mSv), a w pomieszczeniach pracowni rentgenowskiej poza gabinetem rentgenowskim przed otrzymaniem w ciągu roku polowy tej dawki (3 mSv). Natomiast osoby pracujące w pomieszczeniach poza pracownią rentgenowską, a także osoby z ogółu ludności przebywające w sąsiedztwie, powinny być zabezpieczone przed otrzymaniem w ciągu roku dawki przekraczającej 0,5 mSv.

Warunki bezpiecznej pracy ze źródłami promieniowania jonizującego określa rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 12 lipca 2006 r. w sprawie szczegółowych warunków bezpiecznej pracy ze źródłami promieniowania jonizującego (Dz. U. Nr 140, poz. 994) – dalej r.b.p.p.j.
Pracodawca jest obowiązany opracować, wdrożyć, utrzymywać i doskonalić “Program bezpieczeństwa jądrowego i ochrony radiologicznej w pracowni rentgenowskiej (gabinecie rentgenowskim)”. Program powinien być zgodny z wytycznymi zawartymi w załączniku nr 2 do r.b.p.p.j.
W związku z tym, pracodawca placówki ochrony zdrowia powinien zapewnić, by prowadzona polityka jakości w zakresie ochrony radiologicznej była odpowiednia do rodzaju i zakresu prowadzonej działalności związanej ze stosowaniem promieniowania jonizującego, spełniała wymagania obowiązujących przepisów w zakresie ochrony radiologicznej, a ponadto była znana i rozumiana w komórkach organizacyjnych bezpośrednio prowadzących działalność związaną z narażeniem na promieniowanie jonizujące oraz analizowana pod względem jej skuteczności.
Może się bowiem zdarzyć medyczny wypadek radiologiczny, czyli niezamierzone wydarzenie, takie jak błąd w obsłudze urządzenia radiologicznego, awaria urządzenia radiologicznego lub przerwa w jego działaniu, a także inne nieszczęśliwe zdarzenie, którego konsekwencje nie mogą być pominięte z punktu widzenia ochrony radiologicznej pacjenta.
Pracodawca ma obowiązek ustalić częstotliwość przeglądów programu ochrony radiologicznej w celu zapewnienia jego stałej przydatności, adekwatności i skuteczności, następnie wyznaczyć osobę odpowiedzialną za nadzór nad wdrożeniem i utrzymaniem programu i procedur ochrony radiologicznej oraz ustalić jej podległość i uprawnienia wynikające z powierzonej odpowiedzialności. Medyczna procedura radiologiczna – to opis czynności niezbędnych do przeprowadzenia badania lub zabiegu z wykorzystaniem promieniowania jonizującego w celu postawienia diagnozy bądź leczenia.
Bezpieczeństwo pracy ze źródłami promieniowania jonizującego wymaga przestrzegania zasady ograniczenia narażenia przez skracanie czasu narażenia, zwiększanie odległości od źródła promieniowania jonizującego, ograniczanie pola tego promieniowania i eliminowanie skażeń promieniotwórczych. Powinno to być realizowane przez stosowanie wyposażenia i sprzętu zgodnie z ich przeznaczeniem oraz zaleceniami producenta, stosowanie środków ochrony indywidualnej, dopuszczanie do pracy na poszczególnych stanowiskach pracy osób przeszkolonych i posiadających uprawnienia wymagane do pracy na tych stanowiskach oraz stałą kontrolę stosowanych procedur oraz bieżącą kontrolę i konserwację eksploatowanych urządzeń.
Osoby biorące udział w pracach prowadzonych w pracowni, w której jest stosowane promieniowanie jonizujące, powinny być wyposażone w środki ochrony indywidualnej właściwe dla prowadzonych prac, a w przypadkach szczególnych, gdy prace prowadzone w pracowni mogą spowodować przekroczenie limitu użytkowego dawki (ogranicznika dawki) ustalonego w zezwoleniu – powinny być stosowane akustyczne, indywidualne sygnalizatory promieniowania jonizującego.