Zgodnie z art. 3 ust. 1 ustawy o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych, za wypadek przy pracy uważa się nagłe zdarzenie wywołane przyczyną zewnętrzną powodujące uraz lub śmierć, które nastąpiło w związku z pracą. Elementy te muszą wystąpić łącznie, w innym przypadku, dane zdarzenie nie może zostać uznane za wypadek przy pracy.
Okoliczności i przyczyny wypadku ustala powoływany przez pracodawcę zespół powypadkowy. Musi on więc dokonać kwalifikacji zdarzenia, czyli ocenić czy jest ono wypadkiem przy pracy.
Czytaj też: Kwalifikacja zdarzeń wypadkowych na przykładach z wykorzystaniem orzecznictwa >>>
Nagłość wypadku przy pracy
Pierwszą przesłanką jest nagłość zdarzenia. Co do zasady, przyjmuje się, że to działanie, które nastąpiło w ciągu stosunkowo krótkiego czasu. Takie rozumienie tego pojęcia nie budzi wątpliwości przy ocenie zdarzeń takich jak np.: upadek, , skaleczenie, porażenie, przygniecenie, wybuch, itp. W jaki sposób należy natomiast kwalifikować zdarzenia, których przyczyną jest szkodliwe oddziaływanie np. czynników chemicznych lub klimatycznych (porażenie słoneczne, odmrożenie, zatrucie)? Ścisłe trzymanie się treści znaczeniowej wyrazu „nagłe” skutkowałoby odmową uznania tych zdarzeń za wypadki przy pracy, ponieważ czas oddziaływania przyczyny zewnętrznej na ich powstanie byłby dłuższy. Dlatego też nagłości nie należy rozumieć dosłownie jako zdarzenia błyskawicznego i jednorazowego, ponieważ działanie może być wielokrotne lub trwać przez pewien czas. Tym samym należy uznać, że okres, w którym powinien zamknąć się przebieg nagłego zdarzenia, by nie straciło ono charakteru wypadku, jest umowny.
Czytaj też: Odpowiedzialność cywilnoprawna pracodawcy za wypadek przy pracy >>>
Przyczyna musi być zewnętrzna
Przyczyną zewnętrzną może być każdy czynnik zewnętrzny, zdolny wywołać szkodliwe skutki. W tym znaczeniu może nią być nie tylko narzędzie pracy, maszyna, siły przyrody, ale także czyn innej osoby, a nawet praca i czynności samego poszkodowanego. Warto podkreślić, że źródłem wypadku może być zarówno przypadek zawiniony, jak i nie zawiniony np.: potknięcie się, odruch, nieostrożność. Przyczyna wywołująca szkodę na osobie musi być jednak zewnętrzna, czyli musi leżeć poza poszkodowanym pracownikiem. Tym samym wypadkiem przy pracy nie będzie wylew krwi do mózgu lub zawał serca, jeżeli przyczyna tkwiła wyłącznie w organizmie poszkodowanego. Przepisy nie wymagają, by przyczyna zewnętrzna była wyłączną przyczyną zdarzenia. Czasem może nastąpić splot przyczyn tkwiących w organizmie człowieka z przyczynami zewnętrznymi. Dlatego też np. perforacja żołądka (uchwała SN w składzie siedmiu sędziów z 11 lutego 1963 r., sygn. akt III PO 15/62), wystąpienie przepukliny, wypadnięcie dysku (wyrok SN z 27 września 1971 r., sygn. akt III CRN 332/71), wylew krwi do mózgu (orzeczenie SN z 21 kwietnia 1977 r., sygn. akt III PRN 17/77), zawał serca, itp. mają charakter wypadku przy pracy, jeżeli są wywołane nadmiernym wysiłkiem fizycznym pracownika.
Czytaj też: Wstępna ocena zdarzenia wypadkowego na przykładach >>>
Musi dojść do urazu albo śmierci
Zgodnie z definicją legalną, jako wypadek przy pracy można zakwalifikować tylko takie zdarzenia, w wyniku których nastąpił uraz lub śmierć pracownika. Zgodnie z art. 2 pkt 13 ustawy wypadkowej, uraz to uszkodzenie tkanek ciała lub narządów człowieka wskutek działania czynnika zewnętrznego. Pojęcie to należy rozumieć szeroko, mogą to być np. skaleczenia, rany, złamania, utrata części ciała, urazy wewnętrzne, oparzenia czynnikiem termicznym lub środkami chemicznymi, a także wstrząsy psychiczne, jako ostra reakcja na stres. Natomiast za śmiertelny wypadek przy pracy, zgodnie z art. 3 ust. 4 ustawy wypadkowej, uważa się wypadek, w wyniku którego nastąpiła śmierć w okresie nieprzekraczającym 6 miesięcy od dnia wypadku.
WZORY DOKUMENTÓW:
- Protokół ustalenia okoliczności i przyczyn wypadku przy pracy >
- Rejestr wypadków przy pracy >
- Pozew o uznanie zdarzenia za wypadek przy pracy >
Czytaj także: Wypadek przy pracy zdalnej poza kontrolą inspektorów pracy >>>
Wypadek musi mieć normatywny związek z pracą
Ostatnim elementem definiującym wypadek przy pracy jest jego związek z pracą. Ma on charakter normatywny, występuje w okolicznościach wskazanych w ustawie wypadkowej. Art. 3 ust. 1 tego aktu wskazuje, że związek ten zachodzi:
- podczas lub w związku z wykonywaniem przez pracownika zwykłych czynności lub poleceń przełożonych,
- podczas lub w związku z wykonywaniem przez pracownika czynności na rzecz pracodawcy nawet bez polecenia,
- w czasie pozostawania pracownika w dyspozycji pracodawcy, w drodze między siedzibą pracodawcy, a miejscem wykonywania obowiązku wynikającego ze stosunku pracy.
Czytaj też: Związek wypadku z pracą - komentarz praktyczny >>>
Pierwszy z nich dotyczy wypadku podczas lub w związku z wykonywaniem przez pracownika zwykłych czynności lub poleceń przełożonych. Nie trzeba ustalać, czy wykonywanie tych czynności było zgodne z interesem pracodawcy. Do wypadku może dojść na terenie zakładu albo też poza nim. Natomiast zakres zwykłych czynności może być określony w umowie o pracę lub wynikać z informacji przekazanych w innej formie. Za wypadek przy pracy uważa się też zdarzenie, które wystąpiło podczas lub w związku z wykonywaniem przez pracownika czynności na rzecz pracodawcy, nawet bez polecenia. Pracownik może wówczas realizować czynności, które nie są związane z jego obowiązkami, pod warunkiem jednak, że nie tracą one związku z pracą. Trzeci możliwy związek z pracą zachodzi w czasie pozostawania pracownika w dyspozycji pracodawcy, w drodze między siedzibą pracodawcy, a miejscem wykonywania obowiązku.
Ustawodawca wprowadza podział wypadków
Prawodawca wprowadził podział wypadków na śmiertelne, ciężkie i zbiorowe. Rozróżnienie to ma znaczenie statystyczno-porządkowe oraz służy realizacji art. 234 par. 2 Kodeksu pracy, który nakłada na pracodawcę obowiązek zawiadomienia okręgowego inspektora pracy i prokuratora o zaistnieniu tych wypadków oraz o każdym innym wypadku, który wywołał wymienione skutki, mającym związek z pracą, jeżeli może być uznany za wypadek przy pracy. Za śmiertelny wypadek uważa się wypadek w wyniku, którego śmierć nastąpiła w okresie nieprzekraczającym 6 miesięcy od dnia tego zdarzenia. Prawodawca sformułował też definicję ciężkiego wypadku przy pracy (art. 3 ust. 5 ustawy), jest to wypadek, w wyniku którego nastąpiło ciężkie uszkodzenie ciała, takie jak: utrata wzroku, słuchu, mowy, zdolności rozrodczej lub inne uszkodzenie ciała albo rozstrój zdrowia, naruszające podstawowe funkcje organizmu, a także choroba nieuleczalna lub zagrażająca życiu, trwała choroba psychiczna, całkowita lub częściowa niezdolność do pracy w zawodzie albo trwałe, istotne zeszpecenie lub zniekształcenie ciała. Natomiast za zbiorowy wypadek przy pracy uważa się wypadek, któremu w wyniku tego samego zdarzenia uległy co najmniej dwie osoby (art. 3 ust. 6 ustawy).
Pracodawca nie może być bierny
Zgodnie z art. 234 par. 1 Kodeksu pracy, w razie wypadku przy pracy pracodawca jest obowiązany podjąć niezbędne działania eliminujące lub ograniczające zagrożenie, zapewnić udzielenie pierwszej pomocy osobom poszkodowanym i ustalenie w przewidzianym trybie okoliczności i przyczyn wypadku oraz zastosować odpowiednie środki zapobiegające podobnym wypadkom. Sposób i tryb postępowania przy ustalaniu okoliczności i przyczyn wypadków przy pracy oraz sposób ich dokumentowania określa rozporządzenie Rady Ministrów z 1 lipca 2009 r. w sprawie ustalania okoliczności i przyczyn wypadków przy pracy. Zgodnie z par. 2 ww. rozporządzenia, pracownik, który uległ wypadkowi, jeżeli stan jego zdrowia na to pozwala, powinien niezwłocznie poinformować o wypadku swojego przełożonego.
Cena promocyjna: 79.2 zł
|Cena regularna: 99 zł
|Najniższa cena w ostatnich 30 dniach: zł
Okoliczności i przyczyny wypadku ustala powoływany przez pracodawcę zespół powypadkowy, w skład którego wchodzi pracownik służby bezpieczeństwa i higieny pracy oraz społeczny inspektor pracy. Przepisy przewidują, że zespół ten powinien w szczególności:
- dokonać oględzin miejsca wypadku, stanu technicznego maszyn i innych urządzeń technicznych, stanu urządzeń ochronnych oraz zbadać warunki wykonywania pracy i inne okoliczności, które mogły mieć wpływ na powstanie wypadku;
- jeżeli jest to konieczne, sporządzić szkic lub wykonać fotografię miejsca wypadku;
- wysłuchać wyjaśnień poszkodowanego, jeżeli stan jego zdrowia na to pozwala;
- zebrać informacje dotyczące wypadku od świadków wypadku;
- zasięgnąć opinii lekarza, a w razie potrzeby opinii innych specjalistów, w zakresie niezbędnym do oceny rodzaju i skutków wypadku;
- zebrać inne dowody dotyczące wypadku;
- dokonać prawnej kwalifikacji wypadku zgodnie z art. 3 ust. 1 i 2 ustawy o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych;
- określić środki profilaktyczne oraz wnioski, w szczególności wynikające z oceny ryzyka zawodowego na stanowisku pracy, na którym wystąpił wypadek.
Po ustaleniu okoliczności i przyczyn wypadku, zespół powypadkowy sporządza - nie później niż w terminie 14 dni od dnia uzyskania zawiadomienia o wypadku - protokół ustalenia okoliczności i przyczyn wypadku przy pracy (tzw. protokół powypadkowy). Zgodnie z par. 13 ust. 1 rozporządzenia w sprawie ustalania okoliczności i przyczyn wypadków przy pracy, pracodawca zatwierdza protokół powypadkowy nie później niż w terminie 5 dni od dnia jego sporządzenia. Zatwierdzony protokół powypadkowy, pracodawca niezwłocznie doręcza poszkodowanemu pracownikowi, a w razie wypadku śmiertelnego - członkom rodziny zmarłego. Ponadto protokół powypadkowy dotyczący wypadków śmiertelnych, ciężkich i zbiorowych pracodawca niezwłocznie doręcza właściwemu inspektorowi pracy.
Czytaj też: Przygotowanie protokołu powypadkowego - komentarz praktyczny >>>
Zobacz także: Okoliczności i przyczyny wypadku przy pracy zbada zespół powypadkowy>>
ZUS nie zawsze będzie wiedział o wypadku
Poszkodowany może wystąpić o wypłatę świadczeń odszkodowawczych. W przypadku jednorazowego odszkodowania, zgodnie z par. 1 ust. 1 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z 18 grudnia 2002 r. w sprawie szczegółowych zasad orzekania o stałym lub długotrwałym uszczerbku na zdrowiu, trybu postępowania przy ustalaniu tego uszczerbku oraz postępowania o wypłatę jednorazowego odszkodowania, pracownik powinien zwrócić się z wnioskiem do pracodawcy. W takiej sytuacji, pracodawca ma obowiązek skompletować dokumentację niezbędną do ustalenia uszczerbku na zdrowiu ubezpieczonego, a następnie przekazać dokumenty do jednostki ZUS właściwej ze względu na miejsce zamieszkania ubezpieczonego. Wynika z tego, że pracodawca nie ma obowiązku informowania Zakładu o każdym wypadku przy pracy. Jest on bowiem zobligowany jedynie do przekazania wniosku wraz z dokumentacją powypadkową w przypadku, gdy pracownik o to wystąpi.
Istnieją jednak wyjątki
Warto też wspomnieć o istotnym wyjątku z par. 5 rozporządzenia Ministra Rodziny i Polityki Społecznej z 23 stycznia 2022 r. w sprawie trybu uznawania zdarzenia powstałego w okresie ubezpieczenia wypadkowego za wypadek przy pracy, kwalifikacji prawnej zdarzenia, wzoru karty wypadku i terminu jej sporządzenia. Przepis ten stanowi, że niezwłocznie po otrzymaniu zawiadomienia o wypadku podmioty obowiązane do ustalenia jego okoliczności i przyczyn, o których mowa w art. 5 ust. 1 pkt 1-7 i 10-14 albo ust. 1a ustawy wypadkowej, powiadamiają pisemnie właściwą terenową jednostkę organizacyjną Zakładu Ubezpieczeń Społecznych o wszczęciu postępowania dotyczącego ustalenia okoliczności i przyczyn wypadku przy pracy. W postępowaniu tym może uczestniczyć przedstawiciel Zakładu.
Ponadto na podstawie art. 5 ust. 1 pkt 8 ustawy wypadkowej, ustalenia okoliczności i przyczyn wypadków przy pracy, o których mowa w art. 3 ust. 3, dokonuje w karcie wypadku Zakład Ubezpieczeń Społecznych w stosunku do prowadzących pozarolniczą działalność oraz współpracujących przy prowadzeniu takiej działalności w rozumieniu przepisów o systemie ubezpieczeń społecznych, a także w stosunku do wykonujących pracę na podstawie umowy uaktywniającej, o której mowa w ustawie z 4 lutego 2011 r. o opiece nad dziećmi w wieku do lat 3.
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.
