Czy zleceniobiorcę kierowcę należy skierować na badania lekarskie?

Czy zleceniobiorca kierujący samochodem służbowym musi posiadać właściwe dla kierowców badania? Zleceniobiorca porusza się samochodem służbowym osobowym lub ciężarowo-osobowym (przeznaczonym konstrukcyjnie do przewozu ładunków i osób w liczbie od 4 do 9 łącznie z kierowcą, poniżej 3,5 tony). Czy powinien otrzymać skierowanie od pracodawcy na badania lekarskie (w tym: badania okulistyczne, neurologiczne i testy sprawności psychoruchowej) skoro w ogóle na jakiekolwiek badania (wstępne, kontrolne i okresowe) nie jest kierowany?

Przepisy bhp nie obligują zleceniodawcy do kierowania zleceniobiorców, których praca polega na prowadzeniu pojazdu przeznaczonego konstrukcyjnie do przewozu ładunku i/lub nie więcej niż 9 osób łącznie z kierowcą, a dopuszczalna masa całkowita tego pojazdu nie przekracza 3,5 tony, na badania o których mowa w przepisach rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 7 stycznia 2004 r. w sprawie badań lekarskich kierowców i osób ubiegających się o uprawnienia do kierowania pojazdami (tekst jedn.: Dz. U. z 2013 r. poz. 133). Badania te – w przypadku osób niewykonujących transportu drogowego - są bowiem skorelowane z badaniami profilaktycznymi, o których mowa w art. 229 k.p.

 

Uzasadnienie

 

Umowa zlecenia, uregulowana w k.c., to jedna z najatrakcyjniejszych dla pracodawców form zatrudnienia pracowników, bowiem zgodnie z art. 353¹ k.c., umożliwia stronom tej umowy ułożenie stosunku prawnego według swego uznania, jedynie pod warunkiem, że jego treść lub cel nie sprzeciwiają się właściwości (naturze) stosunku, ustawie ani zasadom współżycia społecznego (art. 5 k.c.). Z uwagi na fakt, że do tej umowy nie mają zastosowania przepisy k.p., osobie wykonującej zlecenie przysługują tylko takie prawa, jakie bezpośrednio wynikają z treści umowy.

Należy jednak pamiętać, że zgodnie z art. 304 § 1 k.p., pracodawca jest obowiązany zapewnić bezpieczne i higieniczne warunki pracy, o których mowa w art. 207 § 2 k.p., osobom fizycznym wykonującym pracę na innej podstawie niż stosunek pracy w zakładzie pracy lub w miejscu wyznaczonym przez pracodawcę, a także osobom prowadzącym w zakładzie pracy lub w miejscu wyznaczonym przez pracodawcę na własny rachunek działalność gospodarczą. Ponadto, zgodnie z art. 304 § 3 k.p., obowiązki określone w art. 207 § 2 stosuje się odpowiednio do przedsiębiorców niebędących pracodawcami, organizujących pracę wykonywaną przez osoby fizyczne:

- na innej podstawie niż stosunek pracy,

- prowadzące na własny rachunek działalność gospodarczą.

Nie tylko na zleceniodawcy ciążą obowiązki związane z bezpieczeństwem i higieną pracy. Trzeba bowiem przypomnieć, że zgodnie z art. 304 k.p., obowiązki, o których mowa w art. 211 (podstawowe obowiązki pracownika – m.in. obowiązek poddawania się profilaktycznym badaniom lekarskim), w zakresie określonym przez pracodawcę lub inny podmiot organizujący pracę, ciążą również na osobach fizycznych wykonujących pracę na innej podstawie niż stosunek pracy w zakładzie pracy lub w miejscu wyznaczonym przez pracodawcę lub inny podmiot organizujący pracę, a także na osobach prowadzących na własny rachunek działalność gospodarczą, w zakładzie pracy lub w miejscu wyznaczonym przez pracodawcę lub inny podmiot organizujący pracę.

Jednakże, odnosząc się bezpośrednio do treści pytania należy stwierdzić, że w przypadku pracowników (w tym zleceniobiorców) niewykonujących przewozu drogowego, o którym mowa w przepisach ustawy z dnia 6 września 2001 r. o transporcie drogowym (tekst jedn.: Dz. U. z 2012 r. poz. 1265 z późn. zm.), pracodawca (zleceniodawca) nie ma obowiązku wydawania im dodatkowych skierowań na badania okulistyczne, neurologiczne czy psychologiczne. Trzeba bowiem przypomnieć, że w takich przypadkach rolą pracodawcy jest wyłącznie wydanie pracownikowi skierowania na badania profilaktyczne, o których mowa w art. 229 k.p., i w którym pracodawca powinien scharakteryzować stanowisko pracy (podać nazwę tego stanowiska, wskazać rodzaj badania – wstępne, okresowe, kontrolne – opisać czynniki szkodliwe i uciążliwe dla zdrowia występujące na tym stanowisku), a odpowiednie badania specjalistyczne (np. okulistyczne, neurologiczne itp.) dobiera już bezpośrednio lekarz medycyny pracy, w oparciu o posiadaną wiedzę medyczną oraz przepisy szczególne (np. takie jak rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 7 stycznia 2004 r. w sprawie badań lekarskich kierowców i osób ubiegających się o uprawnienia do kierowania pojazdami (tekst jedn.: Dz. U. z 2013 r. poz. 133).

Z uwagi na to, że opisany przypadek dotyczy zleceniobiorcy, a nie pracownika – jak już wspomniano powyżej – strony umowy (zlecenia) mogą tutaj dowolnie kształtować stosunek prawny. Generalna zasada zobowiązująca pracodawcę (również będącego zleceniodawcą) do ochrony zdrowia i życia pracowników (w tym zleceniodawców) przez zapewnienie bezpiecznych i higienicznych warunków pracy przy odpowiednim wykorzystaniu osiągnięć nauki i techniki, nie obliguje pracodawcy wprost do skierowania zleceniobiorcy na badania lekarskie. Gdyby jednak zleceniodawca uznał, że "na wszelki wypadek" warto posiadać stosowne zaświadczenie, to może wprowadzić do umowy zapis obligujący zleceniobiorcę do przedstawienia takiego zaświadczenia. Ponadto z umowy tej może wynikać, że koszty tych badań pokrywa zleceniobiorca.