Czy w okresie ważności zaświadczenia o zdolności do pracy pracodawca może skierować pracownika do lekarza medycyny pracy?

Pytanie pochodzi z publikacji Serwis BHP Pracownik zatrudniony na stanowisku pracy o charakterze administracyjno-biurowym pracuje z monitorem ekranowym powyżej 4 godzin dziennie (czynnik uciążliwy). Podczas badań wstępnych, przeprowadzono m.in. badania u okulisty medycyny pracy. Lekarz nie stwierdził konieczności stosowania okularów korygujących wzrok do pracy z monitorem ekranowym. Zaświadczenie o zdolności do pracy zostało wystawione na 4 lata. U pracodawcy, zgodnie z obowiązującym zarządzeniem, obowiązuje refundacja zakupionych okularów raz w ciągu ważności zaświadczenia, jeśli lekarz medycyny pracy zleci konieczność ich stosowania. Pracownikowi w czasie ważności zaświadczenia (po dwóch latach od wykonanych badań) pogorszył się wzrok i zwrócił się z do pracodawcy z wnioskiem o wcześniejsze skierowanie go do lekarza okulisty medycyny pracy, ponieważ chciałby skorzystać z dofinansowania. Na jakiego rodzaju badania (kontrolne okresowe, inne?) powinien pracodawca skierować pracownika do medycyny pracy, zgodnie z obowiązującymi przepisami, aby mogła nastąpić refundacja zakupu okularów, podczas przeprowadzonych badań?

Odpowiedź

Przepisy bhp nie przewidują sytuacji takiej, jak opisana - pracodawca nie ma osobnej podstawy prawnej do skierowania pracownika na badania profilaktyczne. W praktyce pracodawcy regulują tę kwestię w umowie zawartej z placówką medycyny pracy, która na ich rzecz świadczy usługi z zakresu profilaktycznej opieki zdrowotnej lub – co nie ma odzwierciedlenia w obowiązujących przepisach – kierują pracownika na badania okresowe, dopisując na skierowaniu „w związku z pogorszeniem stanu zdrowia”.

Uzasadnienie

Stosownie do art. 229 ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. - Kodeks pracy (tekst jedn.: Dz. U. z 2014 r. poz. 1502 z późn. zm.) – dalej k.p. pracodawca jest obowiązany zapewnić pracownikom, na swój koszt, profilaktyczną opiekę lekarską na zasadach określonych w przepisach rozporządzenia Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej z dnia 30 maja 1996 r. w sprawie przeprowadzania badań lekarskich pracowników, zakresu profilaktycznej opieki zdrowotnej nad pracownikami oraz orzeczeń lekarskich wydawanych do celów przewidzianych w Kodeksie pracy (Dz. U. Nr 69, poz. 332 z późn. zm.) – dalej r.b.l.p.

Na tę opiekę składają się trzy rodzaje badań: (1) wstępne, dla osób przyjmowanych do pracy lub pracowników młodocianych przenoszonych na inne stanowiska pracy i innych pracowników przenoszonych na stanowiska pracy, na których występują czynniki szkodliwe dla zdrowia lub warunki uciążliwe; (2) okresowe, w terminie wyznaczonym przez lekarza medycyny pracy, oraz (3) kontrolne, w przypadku niezdolności do pracy trwającej dłużej niż 30 dni, spowodowanej chorobą.

Profilaktyczna opieka lekarska obejmuje ponadto inne badania, przeprowadzane w określonych przypadkach na podstawie § 6 r.b.l.p. Chodzi m.in. o sytuacje, w których:

- pracownik zgłasza pracodawcy niemożność wykonywania dotychczasowej pracy i wnioskuje o przeniesienie go na inne stanowisko pracy, ze względu na podejrzenie szkodliwego wpływu wykonywanej pracy na jego zdrowie (art. 55 § 1 k.p.),

- u pracownika występują objawy wskazujące na powstawanie choroby zawodowej (art. 230 § 1 k.p.),

- pracownik, który uległ wypadkowi przy pracy lub u którego stwierdzono chorobę zawodową, lecz nie zaliczono go do żadnej z grup inwalidów, wnosi o przeprowadzenie badań mających na celu stwierdzenie niezdolność do wykonywania dotychczasowej pracy (art. 231 k.p.).

W każdym z wymienionych przypadków istotnym jest, że skierowanie na przeprowadzenie badań pracodawca wydaje po zgłoszeniu przez pracownika niemożności wykonywania dotychczasowej pracy.

W sytuacji, w której celem pracownika jest uzyskanie refundacji kosztów poniesionych na zakup okularów korygujących wzrok, o której mowa w § 8 ust. 2 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 1 grudnia 1998 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy na stanowiskach wyposażonych w monitory ekranowe (Dz. U. Nr 148, poz. 973), pracodawca nie ma ani obowiązku, ani też szczególnej podstawy prawnej do wydania pracownikowi skierowania na badania profilaktyczne. Pracownik wciąż posiada ważne badania wstępne lub okresowe, a także nie zaistniały przesłanki obligujące pracodawcę do skierowania pracownika na badania kontrolne. W takim przypadku forma i tryb skierowania pracownika na badania (na jego wniosek, ale za zgodą pracodawcy) powinna wynikać z umowy zawartej pomiędzy pracodawcą a placówką medycyny pracy. Umowa ta, zgodnie z art. 12 ust. 1 ustawy z dnia 27 czerwca 1997 r. o służbie medycyny pracy (tekst jedn.: Dz. U. z 2014 r. poz. 1184) powinna bowiem regulować m.in. warunki i sposób udzielania świadczeń zdrowotnych.

Powszechną praktyką stosowaną przez wielu pracodawców jest również kierowanie pracownika na badania okresowe, z dopiskiem na skierowaniu „w związku z pogorszeniem stanu zdrowia”. Należy jednak podkreślić, że taka praktyka – choć nie kwestionowana przez organy nadzoru nad warunkami pracy – nie ma umocowania w przepisach.

Maciej Ambroziewicz

Odpowiedzi udzielono: 25 października 2015 r.