Wokół starszych pracowników narosło wiele uprzedzeń i stereotypów. Często postrzegani są jako osoby narzekające, które nie chcą się uczyć nowych rzeczy i które chcą jak najszybciej odejść na emeryturę. Tymczasem, jak wynika z analiz prowadzonych w ramach projektu Bilans Kapitału Ludzkiego, osoby w wieku przedemerytalnym i emerytalnym są coraz częściej aktywne zawodowo. Jeszcze w 2017 roku wskaźnik zatrudnienia dla osób w wieku 55-64 wynosił 46,9 proc., a w 2022 roku już 56,3 proc. Dla porównania, wskaźnik zatrudnienia dla grupy wiekowej 35-54 wynosił 84 proc., a dla grupy 18-34 było to 70 proc. (ze względu na kontynuację edukacji).
Według danych ZUS w 2017 roku w Polsce było ponad 689 tysięcy pracujących emerytów, a w 2023 roku już 854 tysiące. Wzrosty aktywności zawodowej widoczne są zarówno w okresie przedemerytalnym, jak i w wieku 65+. Co ważne, dotyczy to zarówno u kobiet, jak i mężczyzn.
Przyczyn większej aktywności jest kilka. Po pierwsze, część osób osiągających wiek emerytalny, szczególnie osoby z wyższym wykształceniem nadal są zdolne do pracy, a że są potrzebne z racji swojego doświadczenia (m.in. lekarze, służba zdrowia, nauczyciele), to otrzymuje propozycje zatrudnienia i z nich korzysta. Po drugie, cześć osób mimo osiągnięcia wieku emerytalnego otrzymuje zbyt niskie świadczenia w porównaniu do potrzeb konsumpcyjnych tj. konieczność pokrycia niezbędnych wydatków na życie i po prostu musi dalej pracować, aby uzupełnić braki w swoich dochodach. Jest też grupa osób, która nie musi, ale chce być dalej aktywna zawodowo, nie tylko działać społecznie bez wynagrodzenia, dalej rozwijając swoje pasje - mówi prof. Jolanta Perek-Białas, kierowniczka Centrum Ewaluacji i Analiz Polityk Publicznych UJ.
Czytaj również: Będziemy pracować dłużej - jak odnajdą się w tym seniorzy?>>
Coraz większa aktywność edukacyjna
Wiele osób nie tylko chce pracować jak najdłużej, ale także coraz częściej uczy się w sposób nieformalny, na przykład z materiałów internetowych, drukowanych czy też programów telewizyjnych i radiowych. Niemal 70 proc. badanych Silversów podejmuje różnego rodzaju działania edukacyjne. Mimo to, osób starszych korzystających z bogatej oferty dużej i szeroko rozwiniętej oferty uniwersytetów trzeciego wieku działających w całej Polsce czy też innych form aktywizujących (w tym w zakresie aktywności fizycznej w ramach innych form, np. klubów lub centrów seniorów nie jest aż tak dużo.
Decyzje o przejściu na emeryturę
Jeszcze kilkanaście lat temu zakończenie pracy zawodowej w chwili osiągnięcia wieku emerytalnego było czymś oczywistym dla znacznej grupy osób. Obecnie widać coraz większe zmiany w nastawieniu osób w wieku przedemerytalnym i emerytalnym do przejścia na emeryturę. Co ciekawe, jednocześnie rośnie odsetek osób, które chcą przejść na emeryturę jak najwcześniej (21,8 proc. w 2022 r. i 15,6 proc. w 2017 r.), jak i tych, które chciałyby pracować możliwie długo lub w ogóle nie chcą kończyć pracy (16,2 proc. w 2022 roku i 9,9 proc. w 2017 roku).
Wiele osób mimo coraz bardziej zaawansowanego wieku wciąż cieszy się dobrą kondycją oraz zdrowiem i chcą dalej realizować się zawodowo. Jednocześnie coraz większa grupa osób znających swoją sytuację materialną zdaje sobie sprawę, że nie może sobie pozwolić, aby zaprzestać wykonywania pracy i przejść na emeryturę.
Sprawdź również książkę: Ustawa o systemie ubezpieczeń społecznych. Komentarz >>
Co sprawia, że niektórzy chcą pracować jak najdłużej?
- Analizy przedłużania aktywności zawodowej wskazują, że decyzje o kontynuowaniu zatrudnienia są nie tylko uwarunkowane indywidualnymi chęciami i możliwościami czy potrzebami, ale też kontekstem w którym się pracowało wcześniej przed przejściem na emeryturę. Tu rola pracodawców jest znaczna, na ile praca przynosiła satysfakcję. Ważne są także ale i rozwiązania prawne jak ulgi podatkowe, dodatkowe zniżki czy możliwość dodatkowego oszczędzania na emeryturę – podkreśla prof. Jolanta Perek-Białas.
Wielu pracownikom zbliżającym się do osiągnięcia wieku emerytalnego, trudno podjąć decyzję o kontynuacji lub zakończeniu pracy zawodowej, gdyż nie znają oczekiwań pracodawcy w tym zakresie. Pracownicy przed emeryturą stosunkowo często nie wiedzą, jakie plany względem nich ma pracodawca i czego mogą się spodziewać, gdy osiągną wiek emerytalny. Wskazuje na to co czwarty pracownik. Może to wynikać z faktu, że pracodawcy w ogóle lub za późno lub niewystarczająco jasno komunikują swoje plany względem pracowników, jak i z niskiej świadomości pracowników w kwestii planowania swojej aktywności zawodowej po osiągnięciu wieku emerytalnego.
- Dane wskazują, że coraz więcej osób jest aktywnych zawodowo mimo osiągnięcia wieku emerytalnego. Na rynku pracy funkcjonuje kilka pokoleń, o zupełnie różnych potrzebach. Realizując w firmach projekty dotyczące zarządzania kapitałem ludzkim, warto brać pod uwagę tę różnorodność i uwzględniać czego potrzebują do dobrego wykonywania w pracy osoby z różnych grup wiekowych - mówi Paulina Zadura, dyrektor Departamentu Analiz i Strategii Polskiej Agencji Rozwoju Przedsiębiorczości.
Zachodzące zmiany demograficzne, w tym starzenie się społeczeństwa, są zjawiskiem, które niesie za sobą wiele konsekwencji. Jedną z nich będzie zapewne coraz większa liczba pracujących osób starszych. Na te zmiany powinni być przygotowani zarówno pracownicy jak i pracodawcy, ale i całe społeczeństwo także młodsze roczniki, które za kilka, kilkanaście lat będą w podobnych sytuacjach decyzyjnych: praca lub emerytura.
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.
