Czy pracownik, który nie przestrzega zapisów oceny ryzyka zawodowego, może być ukarany karą porządkową?

Pytanie pochodzi z publikacji Serwis BHP Czy pracownik może być ukarany karą porządkową lub pozbawiony prawa do świadczeń z tytułu wypadku przy pracy, jeżeli nie przestrzega zapisów oceny ryzyka zawodowego?

Odpowiedź

Świadczenia z tytułu wypadku przy pracy nie przysługują pracownikowi, jeżeli do wypadku doszło wyłącznie na skutek udowodnionego naruszenia przez niego przepisów dotyczących ochrony życia i zdrowia, spowodowanego umyślnie lub wskutek rażącego niedbalstwa. Świadczenia nie przysługują również pracownikowi, który będąc w stanie nietrzeźwości lub pod wpływem środków odurzających albo substancji psychotropowych, przyczynił się w znacznym stopniu do spowodowania wypadku.

Uzasadnienie

Warunkiem ukarania pracownika karą porządkową jest udowodnienie mu naruszenia przepisów bhp (art. 108 § 1 ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy, tekst jedn.: Dz. U. z 2014 r. poz. 1502 z późn. zm.) - dalej k.p.

Jednym z podstawowych obowiązków pracowniczych określonych w art. 211 k.p. jest przestrzeganie przepisów i zasad bhp. W szczególności pracownik jest obowiązany:

- znać przepisy i zasady bhp pracy, brać udział w szkoleniu i instruktażu z tego zakresu oraz poddawać się wymaganym egzaminom sprawdzającym;

- wykonywać pracę w sposób zgodny z przepisami i zasadami behp oraz stosować się do wydawanych w tym zakresie poleceń i wskazówek przełożonych;

- dbać o należyty stan maszyn, urządzeń, narzędzi i sprzętu oraz o porządek i ład w miejscu pracy;

- stosować środki ochrony zbiorowej, a także używać przydzielonych środków ochrony indywidualnej oraz odzieży i obuwia roboczego, zgodnie z ich przeznaczeniem;

- poddawać się wstępnym, okresowym i kontrolnym oraz innym zaleconym badaniom lekarskim i stosować się do wskazań lekarskich;

- niezwłocznie zawiadomić przełożonego o zauważonym w zakładzie pracy wypadku albo zagrożeniu życia lub zdrowia ludzkiego oraz ostrzec współpracowników, a także inne osoby znajdujące się w rejonie zagrożenia, o grożącym im niebezpieczeństwie;

- współdziałać z pracodawcą i przełożonymi w wypełnianiu obowiązków dotyczących bhp.

Podstawą ukarania pracownika karą porządkową jest nieprzestrzeganie przepisów bhp, zarówno powszechnie obowiązujących, jak i wewnątrzzakładowych. Nie zawsze jest to tożsame z zapisami oceny ryzyka zawodowego, które zwykle nie zawierają elementów stanowiących prawo, a jedynie istotne informacje, na podstawie których to prawo jest przez pracodawcę stanowione (np. procedury i instrukcje bezpiecznego wykonywania pracy).

Z założenia ryzyko zawodowe określa prawdopodobieństwo, z jakim pracownik może zostać poszkodowany w związku z zagrożeniem występującym w miejscu pracy oraz wagę doznanego urazu lub choroby. Wynika to z faktu, że przez ryzyko zawodowe rozumie się prawdopodobieństwo wystąpienia niepożądanych zdarzeń, związanych z wykonywaną pracą, powodujących straty, w szczególności wystąpienie u pracowników niekorzystnych skutków zdrowotnych w wyniku zagrożeń zawodowych, występujących w środowisku pracy lub sposobu wykonywania pracy.

Niezdolność do pracy z powodu choroby spowodowanej wypadkiem przy pracy uprawnia pracownika do zasiłku chorobowego z ubezpieczenia wypadkowego w wysokości 100% podstawy jego wymiaru od pierwszego dnia tej choroby.

Zgodnie z art. 21 ust. 1 ustawy z dnia 30 października 2002 r. o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych (tekst jedn.: Dz. U. z 2015 r. poz. 1242 z późn. zm.) – dalej u.u.s.w. pracownikowi nie przysługują świadczenia z tytułu wypadku przy pracy, gdy do wypadku doszło wyłącznie na skutek udowodnionego naruszenia przez niego przepisów dotyczących ochrony życia i zdrowia, spowodowanego umyślnie lub wskutek rażącego niedbalstwa. Pojęcie rażącego niedbalstwa, o którym mowa w u.u.s.w. nie zostało zdefiniowane. Powszechnie przyjmuje się, że rażące niedbalstwo stanowi najwyższą postać winy nieumyślnej graniczącą z winą umyślną sprawcy. Wina umyślna zachodzi, gdy pracownik świadomie nie przestrzega nakazów lub zakazów określonych w znanych mu przepisach o ochronie życia i zdrowia. Wina nieumyślna występuje, gdy naruszenie nakazów lub zakazów jest wynikiem nieznajomości przepisów, mimo istnienia obowiązku zapoznania się z nimi albo wynikiem niedostosowania się do przepisów w błędnym przekonaniu, że w określonej sytuacji zakazy lub nakazy nie są naruszone. Winę umyślną lub rażące niedbalstwo pracownika poszkodowanego w wypadku przy pracy należy jednoznacznie udowodnić. Nie wystarczy wykazanie jedynie nieprzestrzegania przepisów bhp (por. wyrok SN z dnia 23 listopada 2004 r., II UK 30/04, M.P.Pr. 2005, nr 1, s. 342). Przez działanie z rażącym niedbalstwem rozumie się sytuacje, w których poszkodowany zdaje sobie sprawę z grożącego mu niebezpieczeństwa, gdyż zwykle ono występuje w danych okolicznościach faktycznych, tak że każdy człowiek o przeciętnej przezorności ocenia je jako ewidentne - a mimo to z naruszeniem przepisów bhp bez potrzeby naraża się na to niebezpieczeństwo, ignorując następstwa własnego zachowania się (por. wyrok SN z dnia 6 sierpnia 1976 r., III PRN 19/76, OSNC 1977, nr 3, poz. 55).

Świadczenia wypadkowe nie przysługują też pracownikowi, który będąc w stanie nietrzeźwości lub pod wpływem środków odurzających albo substancji psychotropowych, przyczynił się w znacznym stopniu do spowodowania wypadku (art. 21 ust. 3 u.u.s.w.).

Anna Sokołowska, autorka współpracuje z publikacją Serwis BHP.

Odpowiedzi udzielono: 23 marca 2016 r.