Pytanie pochodzi z publikacji Serwis BHP

Pracownik wykonuje pracę w warunkach przekroczenia czynników – 40 godzin w tygodniu (po 8 godzin dziennie). W sobotę pracownik jest zobowiązany, ze względów technologicznych, przyjść na stanowisko pracy skontrolować proces przez łączny czas 2 godziny. Czy te dodatkowe 2 godziny można potraktować jako dyżur?

Odpowiedź

Czas poświęcony na skontrolowanie procesu technologicznego nie może być zakwalifikowany jako dyżur.

Uzasadnienie

Wartości NDS i NDN dla poszczególnych czynników szkodliwych określa rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 6 czerwca 2014 r. w sprawie najwyższych dopuszczalnych stężeń i natężeń czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy (Dz. U. poz. 817) – dalej r.n.d.s. Wykaz zawarty w r.n.d.s. jest źródłem wiedzy dla pracodawców na temat rodzajów czynników szkodliwych występujących w środowisku pracy, które powinni wskazywać w celu ustalenia ich normatywów przez uprawnione laboratoria. Ponadto jest podstawą do porównania wyników ustalonych w zakładzie pracy z prawnie wiążącymi normatywami higienicznymi. Takie porównanie służy następnie podejmowaniu stosownych działań profilaktycznych, a jednym z nich jest właśnie ograniczenie czasu narażenia pracownika w ciągu zmiany roboczej.

Należy przypomnieć, że pracowników zatrudnionych na stanowiskach pracy, na których występują przekroczenia NDS i NDN czynników szkodliwych dla zdrowia, dotyczą szczególne regulacje czasu pracy.

W myśl art. 148 pkt 1 ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. - Kodeks pracy (tekst jedn.: Dz. U. z 2014 r. poz. 1502 z późn. zm.) – dalej k.p. w systemach i rozkładach czasu pracy takich jak równoważny czas pracy (art. 135-137 k.p.), pracy w ruchu ciągłym i prac, które nie mogą być wstrzymane ze względu na konieczność ciągłego zaspokajania potrzeb ludności (art. 138 k.p.), a także systemów skróconego tygodnia pracy (art. 143 k.p.) oraz pracy weekendowo-świątecznej (art. 144 k.p.), czas pracy osób zatrudnionych na stanowiskach pracy, na których występują przekroczenia najwyższych dopuszczalnych stężeń lub natężeń czynników szkodliwych dla zdrowia nie może przekraczać 8 godzin. W takim wypadku pracownik zachowuje prawo do wynagrodzenia za czas nieprzepracowany w związku ze zmniejszeniem z tego powodu wymiaru jego czasu pracy.

Ponadto, zgodnie z art. 151 § 2 k.p., pracodawca nie może zatrudniać pracowników w godzinach nadliczbowych w przypadku, gdy na ich stanowiskach pracy występują przekroczenia NDS lub NDN czynników szkodliwych dla zdrowia. Przepis ten nie dotyczy jedynie sytuacji, w których występuje konieczność prowadzenia akcji ratowniczej w celu ochrony życia lub zdrowia ludzkiego, ochrony mienia lub środowiska albo usunięcia awarii.

Jeśli pracownik zatrudniony w warunkach przekroczenia NDS i/lub NDN miałby dodatkowo świadczyć pracę w sobotę, a więc w dniu wolnym od pracy, polegającą na kontroli procesu technologicznego, pracodawca nie może tego czasu zakwalifikować jako dyżuru w rozumieniu art. 151[5] § 1 k.p. Należy wyjaśnić, że kontrola takiego procesu stanowi wykonywanie pracy, nie zaś pozostawanie w gotowości do jej wykonywania.

Co innego, gdyby pracownik był faktycznie zobowiązany jedynie do pełnienia dyżuru (czy to w domu, czy w zakładzie pracy), ale inna osoba dokonywałaby przeglądów i dopiero w razie awarii wzywałaby pracownika, o którym mowa w pytaniu. W takim wypadku, ze względu na konieczność usunięcia awarii, dozwolone byłoby świadczenie pracy przez tego pracownika.

Maciej Ambroziewicz, autor współpracuje z publikacją Serwis BHP.

Odpowiedzi udzielono: 25 kwietnia 2016 r.