Hałas w środowisku pracy
Rozporządzenie Ministra Gospodarki i Pracy z dnia 5 sierpnia 2005 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy przy pracach związanych z narażeniem na hałas lub drgania mechaniczne (Dz. U. Nr 157, poz. 1318) – dalej r.b.h.h.d. wprowadziło w odniesieniu do hałasu nowy termin „wartości progów działania”. Termin ten został zdefiniowany jako wartości wielkości charakteryzujących hałas w środowisku pracy (bez uwzględnienia skutków stosowania środków ochrony indywidualnej).
Powszechnie wiadmo, że hałas jest czynnikiem szkodliwym - uszkadza słuch i może doprowadzić do jego utraty. Hałas uszkadza nie tylko narząd słuchu, np. stwierdzono, że pod jego wpływem następuje skurcz drobnych naczyń tętniczych, występują zmiany w funkcjonowaniu układu nerwowego i pokarmowego oraz zakłócenia wzroku (np. upośledzenie rozróżniania barw i ograniczenie pola widzenia), obniża się precyzja ruchów, zmniejsza wydolność psychiczna i fizyczna.
Pomiary natężenia hałasu wykonują akredytowane laboratoria. Najwyższe dopuszczalne natężenie hałasu - w odniesieniu do poziomu ekspozycji podczas 8-godzinnego dobowego wymiaru czasu pracy - wynosi 85 dB, przy czym wartość progu działania wynosi 80 dB. Jak się wydaje należy traktować wartość 80 dB jako sygnał alarmowy zbliżania się do niebezpiecznego progu NDN.
Do określenia dokładnych wartości hałasu dopuszczalnego trzeba brać pod uwagę m.in. czas działania hałasu oraz jego maksymalne i szczytowe wartości. Wartości te są następujące :
1)dla poziomu ekspozycji na hałas odniesionego do 8–godzinnego dobowego wymiaru czasu pracy lub poziomu ekspozycji na hałas podczas tygodnia pracy wartość NDN wynosi 85 dB;
2)maksymalny poziom dźwięku A nie może przekroczyć 115 dB;
3)szczytowy poziom dźwięku C nie może przekroczyć wartości 135 dB.
Ekspozycja na hałas przekraczający 80 dB jest możliwa bez uszczerbku dla zdrowia w przypadku stosowania przerw w pracy lub ograniczania czasu pracy w ekspozycji, dlatego w przypadku przekroczenia wartości progów działania pracodawca jest obowiązany zaplanować i podjąć działania zmniejszające ryzyko zawodowe.
Praca w ciągłym hałasie w granicach 95-100 dB nie może trwać dziennie dłużej niż 40-100 min., zaś praca w hałasie do 110 dB - nie dłużej niż 10 minut dziennie.
W przypadku narażenia pracowników na hałas o różnym poziomie natęzenia w czasie należy określić ekwiwalentny poziom hałasu, który jest sumą stosunku najwyższej dopuszczalnej ekspozycji na hałas w poszczególnych poziomach natężenia do okresu faktycznej ekspozycji w tych samych poziomach. Jeżeli suma tych stosunków przekracza liczbę 1, przyjmuje się, że została przekroczona dopuszczalna dawka hałasu.
W środowisku pracy występuje nie tylko hałas słyszalny, ale również hałas o częstotliwościach niesłyszalnych dla ucha ludzkiego.
Hałas infradźwiękowy to hałas o bardzo niskiej częstotliwości, poniżej 20 Hz. Emitowany jest w szczególności przez maszyny i urządzenia przepływowe, takie jak sprężarki, silniki wysokoprężne, młoty, wentylatory przemysłowe, dmuchawy wielkopiecowe. Źródłem infradźwięków mogą być nawet masy wody w zaporach i kanałach wodnych, transport lądowy, wodny i lotnictwo.
Fale infradźwiękowe osiągając bardzo duże długości (najkrótsza fala ma długość 17 m) mogą się rozchodzić na duże odległości od źródła (nawet setki km) i stwarzać w ten sposób zagrożenie na znacznym obszarze. Hałas ten u źródła może osiągać poziom dochodzący do 135 dB. Zagrożenie jest tym większe, że od wartości poziomów 130 dB może występować dodatkowo zjawisko rezonansu narządów wewnętrznych, które może doprowadzić do zaburzeń w funkcjonowaniu komórek, tkanek i narządów, powodując przy poziomach powyżej 160 dB mechaniczne zniszczenie struktur organizmu.
Hałas ultradźwiekowy to hałas o wysokiej częstotliwości, powyżej 20 000 Hz (20kHz). Emitowany jest przez m.in. lutownice ultradźwiękowe, wanny lutownicze, zgrzewarki, płuczki ultradźwiękowe, narzędzia pneumatyczne, sprężarki, palniki, niektóre maszyny włókiennicze.
Ultradźwięki są co prawda wykorzystywane w procesach technologicznych, a także w diagnostyce medycznej, w przemyśle spożywczym, w defektoskopii, ale równocześnie mogą być bardzo niebezpieczne przy nieodpowiednim stosowaniu i nieprzestrzeganiu podstawowych zasad obsługi urządzeń ultradźwiękowych.
Istnieje wiele metod ochrony przed hałasem w pracy. Najskuteczniejszymi są niepodejmowanie pracy w zakładach, w których występuje nadmierny hałas lub wyciszenie źródła hałasu. Należy dążyć do takiego obudowania lub ustawienia maszyn, aby dźwięki przez nie emitowane nie nakładały się na siebie i nie nasilały hałasu ogólnego.
Inna metodą jest komasowanie hałaśliwych urządzeń w jednym miejscu i przez automatyzację ograniczanie liczby zagrożonych, a tych, którzy muszą zostać w niebezpiecznych miejscach wyposażanie w specjalne ochrony i ograniczanie czasu ekspozycji. Dobre rezultaty uzyskuje się również dzięki zastosowaniu ekranów dźwiękochłonnych, paneli, materiałów oraz konstrukcji dźwiękoizolacyjnych i dźwiękochłonnych. Do podstawowych ochron indywidualnych zaliczają się ochronniki słuchu - popularnie zwane nausznikami lub słuchawkami.
Wszystkie te metody nie zmieniają jednak faktu, że podstawową metodą walki z hałasem jest likwidowanie jego źródeł i nietworzenie nowych. W przypadku gdy ze względów technicznych nie ma możliwości zmniejszenia hałasu poniżej wartości wyżej podanych, pracownicy są obowiązani stosować ochronniki słuchu dobrane do wielkości charakteryzujących hałas. Strefy pracy wymagające stosowania ochronników słuchu należy oznakować i odgrodzić, a dostęp do nich ograniczyć.
Wymagania dotyczące hałasu i pomiarów jego natężenia zostały określone w:
u rozporządzeniu Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 29 listopada 2002 r. w sprawie najwyższych dopuszczalnych stężeń i natężeń czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy (Dz. U. Nr 217, poz. 1833 z późn. zm.).
uPN-N-01307 Hałas. Dopuszczalne wartości hałasu w środowisku pracy. Wymagania dotyczące wykonywania pomiarów.