Czy uprawniony przez burmistrza na podstawie art. 379 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska (tekst jedn.: Dz. U. z 2008 r. Nr 25, poz. 150, z późn. zm.) - dalej p.o.ś., pracownik urzędu może dokonać kontroli w asyście policji i np. przedstawiciela straży pożarnej? Czy ewentualnie policja w trakcie takiej kontroli może ukarać mandatem na podstawie art. 1 § 1 ustawy z dnia 201 maja 1971 r. Kodeks wykroczeń (tekst jedn.: Dz. U. z 2010 r. Nr 46, poz. 275) - dalej k.w., w związku z art. 71 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. o odpadach (tekst jedn.: Dz. U. z 2010 r. Nr 185, poz. 1243) - dalej u.o.?
Zgodnie z art. 379 ust. 1 p.o.ś., burmistrz może upoważnić do wykonywania funkcji kontrolnych pracowników podległych im urzędów, którzy w czasie czynności kontrolnych mają prawo wstępu wraz z funkcjonariuszami policji i straży pożarnej oraz w razie konieczności rzeczoznawcami i niezbędnym sprzętem na teren nieruchomości obiektu lub ich części osoby fizycznej w godzinach 6.00 – 22.00. Uprawnienia kontrolujących zawarte są w art. 379 ust. 3-5 p.o.ś., a obowiązki kontrolowanej osoby fizycznej w art. 379 ust. 6 p.o.ś.
Do wymierzenia mandatu za spalanie odpadów komunalnych w paleniskach domowych stosuje się tryb określony w ustawie z dnia 24 sierpnia 2001 r. - Kodeks postępowania w sprawach o wykroczenia (tekst jedn.: Dz. U. z 2008 r. Nr 133, poz. 848, z późn. zm.) - dalej k.p.w. (art. 95-102). Jest to wykroczenie, o którym mowa art. 1 § 1 k.w. w zw. z art. 71 u.o. W wyniku przeprowadzonej kontroli funkcjonariusz policji lub funkcjonariusz straży pożarnej może wymierzyć mandat.
Podstawę materialno prawną do wymierzenia mandatu może stanowić art. 10 ust. 2a ustawy z dnia 13 września 1996 r. o utrzymaniu czystości i porządku w gminach (tekst jedn.: Dz. U. z 2005 r. Nr 236, poz. 2008, z późn. zm.) - dalej u.u.c.p.g. Spalanie odpadów komunalnych stanowi naruszenie regulaminu utrzymania czystości i porządku w gminach. O tym, co będzie czynem zabronionym pod groźbą kary, decyduje rada gminy, wydając uchwałę (regulamin) na podstawie art. 4 u.u.c.p.g. Warunkiem jest, aby postanowienie regulaminu zostało sformułowane jako obowiązek i skierowane do określonego kręgu adresatów. Wówczas każdy adresat obowiązku, który go nie wykona, odpowie za wykroczenie z tego przepisu (np. w związku z postanowieniem w regulaminie: na terenie gminy X obowiązują następujące zakazy i obowiązki: zakaz spalania odpadów komunalnych, w szczególności odpadów niebezpiecznych, z tworzyw sztucznych, gumy, tekstyliów, zaoliwionych szmat, mebli oraz podobnych).
Przepis art. 71 u.o. może również stanowić podstawę do wymierzenia mandatu karnego za spalanie odpadów komunalnych, gdyż te nie są wyłączone z zakresu przedmiotowego przepisu; jest w nim mowa ogólnie o odpadach). Znamiona wykroczenia wyczerpuje termiczne przekształcanie odpadów komunalnych poza spalarniami lub współspalarniami, a wykroczenie może popełnić "każdy", nie tylko przedsiębiorca.
Nieprzestrzeganie zakazu spalania odpadów, zgodnie z art. 71 u.o., podlega karze aresztu albo grzywny. Ponadto w sytuacji, gdy dochodzi do złamania przepisów przeciwpożarowych i spowodowania uciążliwości w wyniku palenia odpadów można ukarać właściciela nieruchomości, Kodeksu cywilnego, gdyż jest on zobowiązany powstrzymywać się od działań, które zakłócałyby korzystanie z nieruchomości sąsiednich ponad przeciętną miarę, wynikającą ze społeczno-gospodarczego przeznaczenia nieruchomości i stosunków miejscowych (art. 144 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (Dz. U. Nr 16, poz. 93, z późn. zm.) - dalej k.c.).
Za spalenie odpadów w instalacjach grzewczych lub na wolnym powietrzu grozi mandat w wysokości do 500 zł lub grzywna do 5000 zł, gdy sprawa trafi do sądu.
Uwagi:
Organy kontrolujące (policja, PSP) muszą działać w ramach swojej właściwości, co oznacza, że, np. funkcjonariusz PSP nie może "przy okazji" czynności kontrolnych prowadzić postępowania i wystawić mandatu za wykroczenia z zakresu uchybienia obowiązkom sanitarnym, bo chociaż stanowią one wykroczenie, to jednak należące do zakresu działania Państwowej Inspekcji Sanitarnej.
Odmowa przyjęcia mandatu skutkuje sporządzeniem wniosku o ukaranie i skierowaniem go do sądu. W tym przypadku kończy się postępowanie mandatowe i zostaje ono zastąpione przez sądowe postępowanie zwyczajne. Sąd nie jest związany ustaleniami dokonanymi przez organ postępowania mandatowego ani wysokością kary grzywny nałożonej w drodze mandatu. Organ postępowania mandatowego ma obowiązek pouczyć sprawcę wykroczenia o prawie odmowy przyjęcia mandatu i o konsekwencjach odmowy przyjęcia.
Janusz Jerzy