Pytanie pochodzi z programu Prawo Ochrony Środowiska.
Pytanie:
Jaki był cel wprowadzenia rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 23 lipca 2008 r. w sprawie kryteriów i sposobu oceny stanu wód podziemnych (Dz. U. Nr 143, poz. 896) - dalej r.o.s.w.p.? Jaki jest sens zawartych w rozporządzeniu normatywów i kwalifikacji wód podziemnych do jednej z klas? Czy wartości graniczne poszczególnych elementów fizykochemicznych należy traktować jako obowiązujące standardy jakości środowiska? Czy wartości te należy stosować jako poziomy docelowe przy prowadzeniu działań naprawczych lub remediacji środowiska gruntowo-wodnego?
Odpowiedź:
Akt r.o.s.w.p. został wydany w celu wdrożenia dyrektywy 2000/60/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 23 października 2000 r. ustanawiającej ramy wspólnotowego działania w dziedzinie polityki wodnej (Dz. U. UE L 327 z dnia 22 grudnia 2000 r., s. 1) – dalej dyrektywa 2000/60 (a także innych dyrektyw wskazanych w r.o.s.w.p.), która m.in. wprowadziła nowe pojęcia w ocenie jakości wód: ocena stanu wód i ocena stanu ekologicznego. W przypadku wydania r.o.s.w.p. chodziło przede wszystkim o możliwość wykonania postanowienia art. 8 dyrektywy 2000/60, który na każdy kraj członkowski nakłada obowiązek ustanowienia sieci monitoringu wód. Celem monitoringu jakości wód podziemnych jest pozyskiwanie i dostarczanie informacji o stanie chemicznym wód podziemnych, śledzenie jego zmian oraz sygnalizacja zagrożeń w skali kraju, na potrzeby zarządzania zasobami wód podziemnych i oceny skuteczności podejmowanych działań ochronnych. Wykonując dyspozycje zawarte w dyrektywie 2000/60, dokonano wydzielenia jednolitych części wód powierzchniowych i podziemnych. Jednakże bez ustalenia zasad klasyfikacji, kryteriów i sposobu oceny ustanowionych w 2004 r. jednolitych części wód obowiązek monitoringu nie mógł być wykonany, co stanowiło przyczynę wszczęcia postępowania w tej sprawie przez Komisję Europejską i wiązało się z koniecznością uiszczania kar za uchylanie się od obowiązku badania stanu wód, który notabene wynika z art. 155a ustawy z dnia 18 lipca 2001 r. Prawo wodne (tekst jedn.: Dz. U. z 2012 r. poz. 145) – dalej pr. wod. Przepis ten wskazuje również podmioty zobowiązane do prowadzenia badań. Należy zauważyć, że do prowadzenia monitoringu wód zobowiązana jest nie tylko Państwowa Służba Hydrogeologiczna, której zadania realizuje Państwowy Instytut Geologiczny, ale również podmioty korzystające ze środowiska w ramach udzielanych im pozwoleń wodnoprawnych.
Wartości graniczne poszczególnych elementów fizykochemicznych wskazane w r.o.s.w.p. należy traktować jako obowiązujące standardy jakości środowiska w odniesieniu do odpowiednich klas wód.
Działania naprawcze, o których mowa w ustawie z dnia 13 kwietnia 2007 r. o zapobieganiu szkodom w środowisku i ich naprawie (tekst jedn.: Dz. U. z 2014 r. poz. 210) – dalej u.z.s.ś.n., oraz remediacyjne, o których mowa w ustawie z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska (tekst jedn.: Dz. U. z 2013 r. poz. 1232) - dalej p.o.ś., dotyczące wód podziemnych sprowadzają się w praktyce w obu przypadkach do remediacji wód i nie zawsze podmiot korzystający ze środowiska ma obowiązek doprowadzenia stanu tych wód do parametrów jakościowych wynikających z r.o.s.w.p. w odniesieniu do danej klasy wody. Szkodą w środowisku wodnym jest szkoda mającą znaczący negatywny wpływ na potencjał ekologiczny, stan ekologiczny, chemiczny lub ilościowy wód. Ocena, czy istnieje zagrożenie szkodą w środowisku, zależy od tego, czy występują przesłanki wskazane w rozporządzeniu Ministra Środowiska z dnia 30 kwietnia 2008 r. w sprawie kryteriów oceny wystąpienia szkody w środowisku (Dz. U. Nr 82, poz. 501) – r.k.o.s.ś., w szczególności czy doszło do przekroczenia najwyższych dopuszczalnych stężeń metali ciężkich w wodzie podziemnej. Kryteria oceny wystąpienia szkody w środowisku w wodach wskazano poprzez ujawnienie się skutków wymienionych w § 4 r.k.o.s.ś. Jednakże nie zawsze działania naprawcze sprowadzają się do przywrócenia stanu poprzedniego, co wprost wynika z definicji wskazanej w art. 6 pkt 3 u.z.s.ś.n.
Uzasadnienie:
Samo sklasyfikowanie wód, np. do klasy V lub VI, nie stanowi bezpośredniej przyczyny konieczności remediacji wód czy podjęcia działań naprawczych, o których mowa w u.z.s.ś.n.
Remediację wód prowadzi się, gdy zostaną stwierdzone zanieczyszczenia, które mogą stanowić zagrożenie dla zdrowia ludzi lub stanu środowiska. Przepisy p.o.ś. odnoszące się do remediacji powierzchni ziemi w zakresie zanieczyszczeń historycznych powierzchni ziemi, czyli powstałych przed dniem 30 kwietnia 2007 r., mają zastosowanie również do wód podziemnych w takim samym zakresie jak w przypadku gleby i ziemi. Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 9 września 2002 r. w sprawie standardów jakości gleby oraz standardów jakości ziemi (Dz. U. Nr 165, poz. 1359) zostanie zastąpione nowym aktem, który zapewne uwzględni remediację wód podziemnych.
Do przeprowadzenia remediacji wód zobowiązane są różne podmioty: w określonych przypadkach - RDOŚ (art. 101i p.o.ś.), właściciel powierzchni ziemi albo sprawca zanieczyszczenia, wobec którego wydano decyzję nakazującą rekultywację wód na podstawie przepisów p.o.ś.: odpowiednio z art. 362 lub 363 p.o.ś. W przypadku szkody w środowisku do jej naprawy zobowiązany jest sprawca tej szkody (art. 9 u.z.s.ś.n.). W świetle u.z.s.ś.n. naprawa szkód w wodach sprowadza się do ich remediacji (art. 13 ust. 2a u.z.s.ś.n.). Jeśli wystąpiła szkoda w wodach, obowiązki sprawcy ustala u.z.s.ś.n. Jeśli pogorszenie stanu wód jest związane np. z funkcjonowaniem zakładu (wynikające z porównania raportu początkowego i końcowego) – z p.o.ś. Obowiązek przeprowadzenia remediacji wód nie sprowadza się zawsze do przywrócenia stanu poprzedniego czy uzyskania wartości granicznych wskazanych w r.o.s.w.p.
Natomiast sytuacja, gdy jest stwierdzony słaby stan wód, ale niewymagający natychmiastowego podjęcia działań remediacyjnych lub naprawczych, nie jest uregulowana, gdy słaby stan wód nie zagraża bezpieczeństwu dla zdrowia ludzi lub stanu środowiska. Taka remediacja jest z reguły przeprowadzana, gdy są na to środki, czy to z NFOŚiGW, czy programów finansowanych z budżetu państwa lub ze środków UE.
Pytanie pochodzi z programu Prawo Ochrony Środowiska.