31 maja 2024 r. w ramach tzw. pakietu AML przyjęto rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2024/1624 w sprawie zapobiegania wykorzystywaniu systemu finansowego do prania pieniędzy oraz finansowania terroryzmu. W art. 80 wprowadza ono ograniczenia w zakresie płatności gotówkowych powyżej 10 tys. euro.
Wprowadzenie limitu na duże płatności gotówkowe w całej Unii Europejskiej ma na celu zmniejszenie ryzyk wynikających z niewłaściwego wykorzystania dużych kwot środków pieniężnych. Jednak limit nie eliminuje całkowicie zagrożeń związanych z obrotem gotówkowym. Jednocześnie transakcje poniżej ustalonego progu wciąż mogą posłużyć jako sposób na wprowadzenie środków o niepewnym pochodzeniu do systemu finansowego Unii.
Czytaj też: Unia Europejska zakazuje płatności gotówką
Jednolity limit dużych płatności gotówkowych w wysokości 10 tys. euro w założeniu wprowadzi bardziej spójne zasady i poprawi bezpieczeństwo systemu finansowego. Państwa członkowskie będą jednak mogły ustanawiać niższe limity lub wdrażać dodatkowe przepisy silniej ograniczające płatności gotówkowe, jeśli będą one służyć realizacji uzasadnionych celów leżących w interesie publicznym. Nowe regulacje będą dotyczyć płatności dokonywanych przez przedsiębiorców, a nie przez osoby fizyczne działające prywatnie (niezawodowo). Aby ułatwić działalność osobom bez dostępu do usług bankowych i przedsiębiorstwom wpłacającym środki na rachunki, limit ten nie obejmie wpłat dokonywanych bezpośrednio w instytucjach kredytowych, płatniczych i elektronicznych.
Jak było do tej pory?
Trzeba pamiętać, że na gruncie prawa krajowego obowiązują analogiczne przepisy. Zgodnie z art. 19 ustawy z 6 marca 2018 r. – Prawo przedsiębiorców, przedsiębiorcy są zobowiązani do dokonywania lub przyjmowania płatności związanych z działalnością gospodarczą za pośrednictwem rachunku płatniczego (czyli bezgotówkowo) w następujących przypadkach:
- jeśli stroną transakcji jest inny przedsiębiorca oraz
- gdy jednorazowa wartość transakcji, bez względu na liczbę płatności, przekracza 15 tys. zł lub równowartość tej kwoty w innej walucie.
Przy transakcjach w walutach obcych przeliczenie na złote następuje według średniego kursu NBP z ostatniego dnia roboczego przed dniem transakcji. Przy tym decydująca jest jednorazowa wartość transakcji, a nie faktyczna liczba płatności dokonanych w ramach tej transakcji. Limit 15 tys. zł odnosi się do wartości brutto (tj. wliczając podatek od towarów i usług, dalej: „VAT”), a przepisy te mają zastosowanie wyłącznie w transakcjach między przedsiębiorcami – nie obejmują więc transakcji z osobami fizycznymi.
Co się dzieje w przypadku przekroczenia limitu 15 tys. zł?
W przypadku naruszenia tego limitu, zgodnie z ustawą o podatku dochodowym od osób prawnych (CIT) oraz ustawą o podatku dochodowym od osób fizycznych (PIT), wydatki przekraczające wartość 15 tys. zł opłacone gotówką, nie mogą być zaliczone do kosztów uzyskania przychodów. Jeżeli przedsiębiorca nie ma możliwości zmniejszenia kosztów uzyskania przychodów, to będzie zobowiązany do zwiększenia przychodów w miesiącu, w którym płatność została dokonana bez pośrednictwa rachunku płatniczego.
Innymi słowy, zestawienie treści przepisów art. 15d ust. 1 ustawy o CIT i art. 19 Prawa przedsiębiorców, prowadzi do wniosku, że w przypadku każdej transakcji o wartości przekraczającej 15 tys. zł istnieje obowiązek dokonywania płatności za pośrednictwem rachunku płatniczego, przy czym naruszenie tego obowiązku, a więc dokonanie płatności w całości lub w części z pominięciem takiego rachunku oznacza brak możliwości zaliczenia kosztu do kosztów uzyskania przychodów w tej części, w jakiej płatność dotycząca tej transakcji została dokonana z pominięciem rachunku płatniczego. Przepisy nie wyłączają zatem z kosztów podatkowych jedynie nadwyżki płatności ponad wartość 15 tys. zł, lecz każdą płatność (bez względu na jej wartość/kwotę) dokonaną z pominięciem rachunku bankowego, jeżeli jest dokonywana w ramach transakcji o wartości przekraczającej 15 tys. zł.
Zobacz w LEX: Nowe prawo o praniu pieniędzy opublikowane > >
Ustawa o AML
W świetle obowiązującej od 1 marca 2018 r. ustawy o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu (dalej: "ustawa o AML"), dokonywanie i przyjmowanie płatności gotówkowych przez przedsiębiorców wiąże się z szeregiem wymogów i obowiązków, mających na celu przeciwdziałanie nadużyciom finansowym oraz ograniczenie ryzyka prania pieniędzy.
Poprzez wprowadzenie nowego limitu transakcji gotówkowych na poziomie rozporządzenia 2024/1624 zbyteczne – zdaniem unijnego prawodawcy – stało się pozostawienie w kręgu instytucji obowiązanych na gruncie przepisów o AML, osób prowadzących handel towarami w środkach pieniężnych powyżej 10 tys. euro. Należy zatem spodziewać się, że polscy przedsiębiorcy, którzy przyjmują lub dokonują płatności gotówkowych o wartości równej lub przekraczającej równowartość 10 tys. euro (art. 2 pkt 23 ustawy o AML), wraz z wejściem w życie przepisów rozporządzenia utracą status tzw. instytucji obowiązanej.
Cena promocyjna: 199.5 zł
|Cena regularna: 399 zł
|Najniższa cena w ostatnich 30 dniach: 239.4 zł
Co zmienia nowe rozporządzenie?
Trzeba powtórzyć, że kluczowym przepisem rozporządzenia jest art. 80, który określa nowe limity dużych transakcji gotówkowych przy zakupie towarów lub usług. Od 10 lipca 2027 r. możliwe będzie przyjmowanie lub dokonywanie płatności gotówkowych jedynie do wysokości 10 tys. euro (lub równowartości w walucie krajowej). Dotyczy to zarówno pojedynczych transakcji, jak i kilku powiązanych operacji.
Zgodnie z ust. 3 tego artykułu, jeśli państwo członkowskie stosuje już niższe limity, nadal pozostają one w mocy. Do 10 października 2024 r. państwa członkowskie były zobowiązane do powiadomienia Komisji Europejskiej o obowiązujących u nich limitach. Obecnie nie posiadamy jednak informacji, czy Polska wykonała formalności notyfikacyjne w związku z obowiązywaniem w tym zakresie art. 19 Prawa przedsiębiorców.
Zobacz w LEX: Informacja o obowiązku posiadania firmowego konta bankowego i obowiązku weryfikowania danych na białej liście > >
Nowe zasady a polskie przepisy
Najważniejsza różnica pomiędzy rozporządzeniem UE a prawem przedsiębiorców dotyczy wysokości dopuszczalnego limitu gotówkowego. Rozporządzenie przewiduje limit 10 tys. euro lub równowartości tej kwoty w walucie krajowej lub obcej, bez względu na to, czy transakcja jest przeprowadzana jako pojedyncza operacja czy kilka operacji, które wydają się być ze sobą powiązane.
Wskazany w rozporządzeniu UE limit 10 tys. euro może być korzystny dla polskich przedsiębiorców, ponieważ jest wyższy od obowiązującego obecnie limitu w Polsce, który wynosi 15 tys zł. W tym kontekście limit z rozporządzenia UE zwiększa dozwoloną wartość transakcji gotówkowych prawie trzykrotnie, co może ułatwić dokonywanie dużych płatności gotówkowych.
Dodatkowo, w przypadku naruszenia limitu, państwa członkowskie UE są zobowiązane do ustanowienia sankcji, które skutecznie zniechęcą do takich działań i będą adekwatne do wagi naruszenia.
Jak wyglądają preferencje Polaków?
Raport „Preferencje płatnicze Polaków 2024” przygotowany przez Fiserv Polska S.A. (właściciela marki PolCard from Fiserv) wskazuje, że aż 75 proc. Polaków regularnie wybiera płatności bezgotówkowe – to jest aż o 5 punktów procentowych więcej niż w 2022 r. Najczęściej korzystają z nich ludzie młodzi, jednak najwyższy wskaźnik preferencji mają osoby w wieku 40–49 lat. Co ciekawe, ponad 30 proc. osób powyżej 50 roku życia również często dokonuje płatności bezgotówkowych. Widać także korelację z wykształceniem – im wyższe, tym częstsze korzystanie z płatności zbliżeniowych, m.in. kartą, telefonem bądź zegarkiem.
Płatności gotówkowe są wciąż popularne w małych punktach usługowych, takich jak zakłady szewskie, krawieckie, bazary i warzywniaki. Mimo to, także w takich miejscach coraz częściej wprowadza się możliwość płatności bezgotówkowych, co sprzyja ich atrakcyjności dla klientów.
Czytaj również w LEX: Wyłączenie z kosztów podatkowych przelewów na rachunek spoza białej listy - interpretacja indywidualna Dyrektora Krajowej Informacji Skarbowej z 25 marca 2022 r., nr 0111-KDIB1-3.4010.963.2021.5.BM
Dobra luksusowe a płatności gotówkowe
Według raportu „Rynek dóbr luksusowych w Polsce. Nowe wymiary luksusu” przygotowanego przez KPMG w Polsce, zmieniają się także preferencje zakupowe Polaków w segmencie dóbr luksusowych. Choć bezgotówkowe formy płatności zyskują na popularności, transakcje gotówkowe wciąż odgrywają znaczącą rolę przy zakupach takich jak biżuteria, zegarki, ekskluzywna odzież czy samochody. Co jest tego powodem. Część klientów ceni sobie prywatność i prestiż, jakie może dawać płatność gotówką, a w niektórych przypadkach decydują się na nią także ze względów praktycznych, jak unikanie limitów transakcyjnych na kartach.
Z końcem 2023 r. gotówka stanowiła około 12 proc. aktywów gospodarstw domowych w Polsce (około 356 mld zł). Choć rola płatności bezgotówkowych rośnie, gotówka nadal pełni rolę rezerwy, zwłaszcza w przypadku zakupów dóbr luksusowych. Warto zauważyć, że takie podejście nie tylko obrazuje preferencje finansowe Polaków, ale także ujawnia specyfikę rynku luksusowych towarów, w którym klienci często kierują się nie tylko wygodą, ale także kwestiami symbolicznymi i prestiżowymi.
Nowa regulacja unijna limitująca płatności gotówkowe nie powinna teraz dotknąć rynku dóbr luksusowych ze względu na to, że większość tego typu dóbr nabywana jest na potrzeby prywatne (niezwiązane z działalnością zawodową). Jednak tendencja prawodawcy unijnego nie pozwala całkowicie wykluczyć, że w przyszłości takie restrykcje zostaną wprowadzone również w obrocie konsumenckim.
W celu szczegółowej analizy wpływu regulacji polskich i unijnych, które ograniczają płatności gotówkowe w działalności przedsiębiorcy (spółki), warto skontaktować się z profesjonalnym doradcą. Odpowiednie zarządzenie tym tematem może przynieść wymierne korzyści w postaci ograniczenia istotnych ryzyk prawno-podatkowych.
Maciej Sawczuk, radca prawny, menedżer w Dziale Doradztwa Podatkowego, Zespół ds. Podatku Dochodowego od Osób Prawnych KPMG w Polsce oraz
Julia Tołoczko, aplikantka radcowska, ekspertka w Dziale Doradztwa Podatkowego, Zespół ds. Podatku Dochodowego od Osób Prawnych KPMG w Polsce
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.