Rozmowa z radcą prawnym Igorem Stankiem, prowadzącym Kancelarię Stanek w Krakowie.
Aleksandra Partyk: Porozmawiajmy o ESG w kontekście działań małych i średnich przedsiębiorstw. Czy tak jak w przypadku dużych przedsiębiorstw są one bezpośrednio objęte obowiązkami prawnymi odnoszącymi się do ESG?
Igor Stanek: Małe i średnie przedsiębiorstwa (MŚP) w mniejszym stopniu podlegają bezpośrednim regulacjom ESG, niż duże firmy. Nie są i nie będą one w najbliższej przyszłości objęte obowiązkiem raportowania niefinansowego (przynajmniej jeśli chodzi o MŚP nienotowane na giełdzie), dlatego rzadziej mówi się o nich w tym kontekście. Jednak nie oznacza to, że ESG ich nie dotyczy. Jako część łańcucha wartości dużych firm – np. jako dostawcy czy podwykonawcy - MŚP będą musiały dostosować się do wymagań swoich większych partnerów biznesowych. Duże przedsiębiorstwa, aby spełnić własne obowiązki regulacyjne i rzetelnie raportować, będą oczekiwać od swoich kontrahentów określonych działań oraz dostarczania danych niezbędnych do raportowania. W praktyce oznacza to, że ESG staje się istotnym elementem także dla MŚP, nawet jeśli nie wynika to bezpośrednio z przepisów.
Czytaj także: Rozporządzenie GPSR – obowiązki dla firm już, polska ustawa wkrótce
Jakie przykładowe regulacje odnoszące się do ESG dotyczyć mogą MŚP?
Obecnie regulacje dotyczące ESG, które bezpośrednio dotyczą MŚP, są raczej podstawowe i proste do wdrożenia. Często przedsiębiorcy już o nich wiedzą, choć nie zawsze kojarzą je z tematem ESG. Podam przykłady z każdego z trzech obszarów ESG. Jeśli chodzi o środowisko („E”), mamy przepisy wynikające z dyrektywy SUP (Single-Use Plastic). Jest to m.in. obowiązek pobierania opłaty za jednorazowe opakowania przez sklepy czy restauracje oraz nakaz przymocowywania nakrętek do butelek z tworzyw sztucznych przez firmy wprowadzające te opakowania do obrotu. W obszarze społecznym („S”), regulacje wynikające z tzw. dyrektywy work-life balance zobowiązują pracodawców do wsparcia pracownic i pracowników, będących rodzicami lub opiekunami. Dzięki temu rodzice zyskują prawo do urlopu opiekuńczego, elastycznej organizacji pracy czy możliwość pracy zdalnej. Natomiast w zakresie ładu korporacyjnego („G”) przykładem jest ustawa o ochronie sygnalistów, która wymaga od firm m.in. wdrożenia procedury zgłoszeń wewnętrznych.
Czy w przyszłości MŚP mogą być bezpośrednio objęte większą liczbą regulacji dotyczących ESG?
Zdecydowanie tak. Już teraz widzimy, że część nowych przepisów wchodzi w życie w najbliższych miesiącach lub latach, a inne są na etapie projektów. Przykładowo, w czerwcu 2025 roku wejdą w życie przepisy Aktu o Dostępności. Oznacza to, że producenci, importerzy, dystrybutorzy oraz usługodawcy będą musieli zapewnić dostępność swoich produktów i usług dla wszystkich użytkowników, niezależnie od poziomu ich sprawności – dotyczy to m.in. interfejsów i instrukcji obsługi.
Wkrótce do polskiego prawa mają być transponowane przepisy wynikające z dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2024/825, które nakazują lepsze informowanie konsumentów o ekologiczności produktów. Trwają także prace nad dyrektywą Green Claims, dotyczącą oświadczeń środowiskowych, o których mówimy na przykład w sytuacjach, gdy na opakowaniu informuje się, że produkt został wyprodukowany w części z materiałów pochodzących z recyklingu. Obie te regulacje będą miały istotne konsekwencje dla MŚP.
Dodatkowo, małe i średnie przedsiębiorstwa obejmą przepisy tzw. dyrektywy o równości i przejrzystości wynagrodzeń. Gdy tylko zostanie ona implementowana do polskiego porządku prawnego, pracodawcy będą musieli spełnić szereg obowiązków, takich jak przekazywanie określonych informacji kandydatom i pracownikom oraz składanie sprawozdań dotyczących wynagrodzeń do wyznaczonego organu monitorującego.
To tylko kilka przykładów, ale one pokazują, że w przyszłości MŚP będą objęte większą liczbą regulacji ESG, co bezpośrednio wpłynie na sposób ich funkcjonowania.
Czytaj w LEX: Wymogi rozporządzenia PPWR a polski system kaucyjny > >
Cena promocyjna: 89.1 zł
|Cena regularna: 99 zł
|Najniższa cena w ostatnich 30 dniach: 74.26 zł
Czy uwzględnienie ESG może pozytywnie wpływać na rozwój przedsiębiorstwa, w szczególności pozyskiwanie inwestorów?
Tak, zdecydowanie. Mierzenie wpływu firmy na otoczenie, podejmowanie działań, które zmniejszają negatywne skutki tego wpływu, oraz transparentność w zakresie ESG są coraz bardziej cenione. Konsumenci, partnerzy biznesowi i inwestorzy coraz częściej zwracają uwagę na te aspekty, a przedsiębiorstwa, które potrafią przedstawić konkretne dane dotyczące swoich działań, zyskują przewagę konkurencyjną.
Z perspektywy inwestora negatywny wpływ na otoczenie zaczyna być uwzględniany przy wycenie inwestycji. Firma, która nie dba o środowisko, otoczenie społeczne czy właściwy ład korporacyjny, może w przyszłości napotkać dodatkowe koszty – na przykład konieczność sfinansowania własnej transformacji, opłaty związane z rekompensatą negatywnego wpływu na środowisko czy nawet kary. Dlatego działania związane z ESG nie tylko budują pozytywny wizerunek, ale też chronią przedsiębiorstwo przed potencjalnymi, nieprzewidzianymi kosztami, co z kolei czyni je bardziej atrakcyjnym dla inwestorów.
Czego dotychczasowy i potencjalny partner biznesowy może żądać od MŚP w kontekście ESG?
Partner biznesowy, zwłaszcza będący dużym przedsiębiorcą, będzie oczekiwał od MŚP przede wszystkim tego, co pomoże mu spełnić własne obowiązki związane z ESG. Oznacza to, że może żądać szczegółowych informacji, na przykład dotyczących pochodzenia surowców i materiałów używanych przez firmę oraz warunków ich pozyskania lub wytworzenia. Czasami żądane dane mogą być trudne do zebrania lub opracowania. Dodatkowo, partnerzy mogą wymagać, aby kontrahent stosował określone normy zrównoważonego rozwoju lub uzyskał odpowiednie certyfikaty, które potwierdzą spełnianie wymogów ESG. Ważne mogą być też polityki wewnętrzne – na przykład te dotyczące warunków pracy czy przeciwdziałania korupcji – oraz mechanizmy zarządzania ryzykiem związanym z ESG. Podsumowując, partner biznesowy będzie liczył na to, że MŚP dostarczy nie tylko danych, ale też wdroży konkretne działania, które umożliwią partnerowi lepszą kontrolę nad łańcuchem wartości i spełnienie własnych zobowiązań ESG.
Czytaj również w LEX: Greenwashing - charakterystyka zjawiska i otoczenia prawnego > >
Pozytywne podejście do ESG może dać firmie korzyści. O jakich powinniśmy pamiętać?
Zaangażowanie w działania ESG przynosi firmie korzyści nie tylko w postaci uniknięcia sankcji czy inne ściśle mierzalne, o których już wspominaliśmy, ale także szereg korzyści niematerialnych. Rzeczywiste i widoczne działania ESG budują zaufanie konsumentów i sprawiają, że firma może być postrzegana jako atrakcyjny pracodawca, co wpływa na zwiększenie motywacji i zaangażowania pracowników. W dłuższej perspektywie wdrażanie zasad ESG przekłada się również na oszczędności, na przykład poprzez ograniczenie zużycia surowców czy energii.
Czy firmy potrzebują szkoleń w zakresie wdrażanie ESG?
Na początek firmy muszą zdobyć podstawową wiedzę na temat ESG – niezależnie od tego, czy odbywa się to przez szkolenia, zatrudnienie doradców, czy samodzielne zgłębianie tematu. Kluczowe jest, aby wzrosła świadomość i zrozumienie głównych celów oraz mechanizmów najważniejszych regulacji ESG. Warto także wyznaczyć w strukturze organizacji osobę, która szczegółowo zbada temat i oceni, jakie ma on znaczenie dla firmy. Taka osoba, znająca dobrze specyfikę przedsiębiorstwa, będzie mogła w razie potrzeby zdecydować o zatrudnieniu zewnętrznych konsultantów – jednak to wewnętrzne zrozumienie organizacji stanowi najlepszą podstawę do skutecznego wdrożenia zasad ESG.
Co może być najtrudniejsze przy wdrażaniu ESG?
Trudność przy wdrażaniu ESG mogą stanowić przynajmniej dwie kwestie.
Po pierwsze, firmy często borykają się z brakiem odpowiednich kompetencji, a pozyskanie specjalistów – w tym osoby pełniącej rolę "oficera ESG" – wiąże się z kosztami. Brak takiej osoby utrudnia strategiczne podejście do ESG, co powoduje, że działania te realizowane są jedynie punktowo. Po drugie, wdrażanie ESG wymaga przeprowadzenia złożonych procesów, które mogą prowadzić do głębokich zmian w strategii i modelu biznesowym przedsiębiorstwa. Dużym wyzwaniem jest także zmiana mentalności – trzeba odejść od postrzegania działalności firmy wyłącznie w kategoriach zysków i kosztów finansowych oraz nie traktować nowych przepisów jako przeszkód, mimo że na pierwszy rzut oka mogą wydawać się skomplikowane czy nadmiarowe.
Dlatego warto już teraz zacząć myśleć o ESG, zanim presja regulacyjna, oczekiwania kontrahentów i rynku jeszcze bardziej wzrosną.
Rozmawiała Aleksandra Partyk
Zobacz w LEX: Geneza pojęcia zrównanego rozwoju w EU czyli co oznacza ESG > >
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.
