Odpowiedź:
Zgodnie z art. 251 ustawy z 27.04.2001 r. Prawo ochrony środowiska - dalej p.o.ś., do opracowania programu zapobiegania awariom zobligowany jest prowadzący zakład stwarzający zagrożenie poważną awarią przemysłową tj. zakład o zwiększonym oraz o dużym ryzyku wystąpienia poważnej awarii przemysłowej (dotyczy obu kategorii zakładów).
Uzasadnienie:
Zakładem stwarzającym zagrożenie wystąpienia poważnej awarii przemysłowej jest zakład, w którym znajdują się substancje niebezpieczne, tj. są używane, przetwarzane lub magazynowane jako surowce, produkty, gotowe wyroby, produkty uboczne, produkty przejściowe, a także odpady. Przy czym rodzaje i ilość substancji niebezpiecznych, których znajdowanie się w zakładzie decyduje o zaliczeniu go do jednej z powyższych kategorii, określa rozporządzenie Ministra Rozwoju z 29.01.2016 r. w sprawie rodzajów i ilości znajdujących się w zakładzie substancji niebezpiecznych, decydujących o zaliczeniu zakładu do zakładu o zwiększonym lub dużym ryzyku wystąpienia poważnej awarii przemysłowej. Powyższe regulacje odnoszą się zarówno do zakładów, w których określone substancje się znajdują, jak i takich, w których mogą one powstać w związku z prowadzonym procesem przemysłowym.
Przepis § 2 ust. 2 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 2.09.1997 r. w sprawie służby bezpieczeństwa i higieny pracy zastrzega, że służba bhp nie może być obciążana innymi zadaniami niż w nim wymienione. Tym samym pracodawca może powierzyć pracownikowi służby bhp m.in.:
1. przeprowadzanie kontroli warunków pracy oraz przestrzegania przepisów i zasad bezpieczeństwa i higieny pracy, ze szczególnym uwzględnieniem stanowisk pracy, na których są zatrudnione kobiety w ciąży lub karmiące dziecko piersią, młodociani, niepełnosprawni, pracownicy wykonujący pracę zmianową, w tym pracujący w nocy, oraz osoby fizyczne wykonujące pracę na innej podstawie niż stosunek pracy w zakładzie pracy lub w miejscu wyznaczonym przez pracodawcę,
2. bieżące informowanie pracodawcy o stwierdzonych zagrożeniach zawodowych, wraz z wnioskami zmierzającymi do usuwania tych zagrożeń,
3. sporządzanie i przedstawianie pracodawcy, co najmniej raz w roku, okresowych analiz stanu bezpieczeństwa i higieny pracy zawierających propozycje przedsięwzięć technicznych i organizacyjnych mających na celu zapobieganie zagrożeniom życia i zdrowia pracowników oraz poprawę warunków pracy,
4. udział w opracowywaniu planów modernizacji i rozwoju zakładu pracy oraz przedstawianie propozycji dotyczących uwzględnienia w tych planach rozwiązań techniczno-organizacyjnych zapewniających poprawę stanu bezpieczeństwa i higieny pracy,
5. udział w ocenie założeń i dokumentacji dotyczących modernizacji zakładu pracy albo jego części, a także nowych inwestycji, oraz zgłaszanie wniosków dotyczących uwzględnienia wymagań bezpieczeństwa i higieny pracy w tych założeniach i dokumentacji,
6. udział w przekazywaniu do użytkowania nowo budowanych lub przebudowywanych obiektów budowlanych albo ich części, w których przewiduje się pomieszczenia pracy, urządzeń produkcyjnych oraz innych urządzeń mających wpływ na warunki pracy i bezpieczeństwo pracowników,
7. zgłaszanie wniosków dotyczących wymagań bezpieczeństwa i higieny pracy w stosowanych oraz nowo wprowadzanych procesach produkcyjnych,
8. przedstawianie pracodawcy wniosków dotyczących zachowania wymagań ergonomii na stanowiskach pracy,
9. udział w opracowywaniu zakładowych układów zbiorowych pracy, wewnętrznych zarządzeń, regulaminów i instrukcji ogólnych dotyczących bezpieczeństwa i higieny pracy oraz w ustalaniu zadań osób kierujących pracownikami w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy,
10. opiniowanie szczegółowych instrukcji dotyczących bezpieczeństwa i higieny pracy na poszczególnych stanowiskach pracy.
W związku z powyższym, pracodawca nie może zobowiązać pracowników służby bhp do samodzielnego opracowania programu zapobiegania sytuacjom awaryjnym na terenie zakładu, gdyż tego rodzaju zadanie nie zostało wymienione w katalogu działań służby bhp.
Mając na uwadze przepisy dotyczące zakładów stwarzających zwiększone lub duże ryzyko wystąpienia poważnej awarii przemysłowej nie należy zapominać o tym, że zgodnie z § 41 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z 26.09.1997 r. w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy pracodawca jest zobowiązany udostępnić pracownikom, do stałego korzystania, aktualne instrukcje bezpieczeństwa i higieny pracy dotyczące między innymi stosowanych w zakładzie procesów technologicznych oraz wykonywania prac związanych z zagrożeniami wypadkowymi lub zagrożeniami zdrowia pracowników.
Instrukcje te powinny w sposób zrozumiały dla pracowników wskazywać czynności, które należy wykonać przed rozpoczęciem danej pracy, zasady i sposoby bezpiecznego wykonywania pracy, czynności do wykonania po jej zakończeniu oraz zasady postępowania w sytuacjach awaryjnych stwarzających zagrożenia dla życia lub zdrowia pracowników. Instrukcje dotyczące prac związanych ze stosowaniem niebezpiecznych substancji i preparatów chemicznych powinny uwzględniać informacje zawarte w kartach charakterystyki tych substancji i preparatów.
