Pytanie zadane przez Sąd Okręgowy w Warszawie opierało się na wadliwym założeniu, że waloryzacja jest tym samym co rekompensata.
Czytaj też: TSUE: Banki nie mogą domagać się waloryzacji po unieważnieniu umowy kredytu
Językowe znaczenie rekompensaty i waloryzacji
Analizując oba pojęcia na gruncie Słownika Języka Polskiego, łatwo można ustalić, że rekompensata to wyrównanie strat, szkód, wszelkich braków zarówno w sferze materialnej, jak i moralnej; kompensata, kompensacja, rekompensacja, zadośćuczynienie. Czym innym jest jednak waloryzacja, która – jak wyjaśniono w Słowniku Języka Polskiego – jest zmianą wartości bezwzględnej wypłaconego zobowiązania pieniężnego na skutek zmiany siły nabywczej pieniądza.
Oznacza to, że już nawet w języku potocznym zauważalna jest różnica pomiędzy rekompensatą a waloryzacją. Odmienności tej nie wychwycił (albo nie chciał wychwycić) sąd pytający sugerując w pytaniach skierowanych do TSUE, że waloryzacja jest formą rekompensaty, co jest błędnym założeniem.
Rekompensata i waloryzacja w ustawodawstwie krajowym
Do podobnych wniosków prowadzi również analiza ustawodawstwa krajowego.
Przykładowo z art. 9 ustawy z dnia 6 marca 1997 roku o zrekompensowaniu okresowego niepodwyższania płac w sferze budżetowej oraz utraty niektórych wzrostów lub dodatków do emerytur i rent wynika, że nominalna wartość rekompensaty podlega waloryzacji. Wartość zwaloryzowanej rekompensaty na kolejny kwartał ustala się, mnożąc jej wartość nominalną przez wskaźnik cen towarów i usług konsumpcyjnych ogółem za poprzedni kwartał w stosunku do IV kwartału 1995 r., zaokrąglając w górę do pełnych groszy. Skoro ustawodawca wprost wskazuje, że rekompensata podlega waloryzacji, to nie sposób przyjąć, aby waloryzacja mogła być traktowana jako forma rekompensaty.
Cena promocyjna: 103.2 zł
Cena regularna: 129 zł
Najniższa cena w ostatnich 30 dniach: 129 zł
Podobne wnioski płyną z ustawy z dnia 8 lipca 2005 r. o realizacji prawa do rekompensaty z tytułu pozostawienia nieruchomości poza obecnymi granicami Rzeczypospolitej Polskiej. W ustawie jednoznacznie wskazano, że ustawa określa zasady realizacji prawa do rekompensaty (art. 1), by następnie doprecyzować, że wypłacając świadczenie pieniężne, dokonuje się waloryzacji zgodnie z przepisami ustawy o gospodarce nieruchomościami (art. 17 ust. 5 ustawy). Tym samym ustawodawca po raz kolejny podkreślił, że waloryzacja jest czymś innym niż rekompensata. W innym wypadku nie byłoby możliwe waloryzowanie rekompensaty.
Waloryzacja w świetle orzecznictwa
Fakt, że waloryzacja nie stanowi formy rekompensaty, potwierdza również orzecznictwo sądów powszechnych. Tytułem przykładu należy wskazać na wyrok Sądu Apelacyjnego w Białymstoku, gdzie wprost wskazano, że celem waloryzacji jest przywrócenie początkowej wartości świadczenia (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z dnia 17 stycznia 2018 roku w sprawie o sygn. akt I ACa 331/16).
Powyższa analiza prowadzi do jednoznacznych wniosków, że celem waloryzacji nie jest zrekompensowanie jakiejkolwiek straty, czy przyznanie jakichkolwiek korzyści, ale urealnienie wartości świadczenia w czasie ze względu na „istotną zmianę siły nabywczej pieniądza po powstaniu zobowiązania”.
Skoro zarówno językowo, systemowo, jak i celowościowo waloryzacja jest czymś innym niż rekompensata, można mieć wątpliwości, na ile sądy powszechne będą czuły się związane wywodami TSUE, które nie tylko pozbawione są ekonomicznego sensu, ale są niezgodne z dotychczasowym rozumieniem pojęcia waloryzacja i rekompensata. Ostatecznie, co wielokrotnie akcentował też TSUE (np. wyrok z dnia 16 marca 2023 r. w sprawie C-6/22, wyroku z 13 grudnia 2019 r. w sprawach od C-349/18 do C-351/18), to sądy krajowe będą musiały rozstrzygnąć, jak w świetle przepisów prawa krajowego powinno wyglądać rozliczenie unieważnionej umowy. Sądy powszechne powinny przy tym pamiętać, że instytucja waloryzacji nie ma nic wspólnego z umowami konsumenckimi, a tylko te są regulowane Dyrektywą 93/13. Waloryzacja jest instytucją uniwersalną i uregulowaną wyłącznie w prawie krajowym. Dlatego TSUE nie może w sposób generalny zakazać jej stosowania.
Robert Wechaman, radca prawny, counsel, Dyrektor Departamentu Sporów Sądowych w Lawspective
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.
