Przedsiębiorstwo podlega pod europejski system handlu uprawnieniami do emisji CO2. Właściciel planuje wydzielić z tego przedsiębiorstwa samą kotłownię zakładową, która podlega pod ten system, jako oddzielną spółkę (oddzielny nr KRS, NIP, REGON).
Jak w takiej sytuacji będzie wyglądać sprawa przeniesienia uprawnień do emisji CO2 oraz wszelkich pozwoleń emisyjnych wraz z decyzją na udział w systemie oraz planem monitorowania?
Konsekwencje przeniesienia tytułu prawnego do instalacji reguluje art. 47 ust. 1-4 ustawy z dnia 28 kwietnia 2011 r. o systemie handlu uprawnieniami do emisji gazów cieplarnianych (Dz. U. z 2011 r. Nr 122, poz. 695) - dalej u.s.h.u.e.g. Konsekwencje te to po stronie zbywcy utrata na rzecz nabywcy prawa rozporządzania uprawnieniami do emisji przyznanymi instalacji, a także obowiązek przekazania nabywcy informacji i dokumentów niezbędnych do sporządzenia raportu o wielkości emisji dotyczących roku, w którym nastąpiło przeniesienie tytułu prawnego. Na nabywcy ciąży z kolei obowiązek zgłoszenia Krajowemu ośrodkowi faktu nabycia tytułu prawnego do instalacji, a także przejęcie obowiązku rozliczenia wielkości emisji z tej instalacji.
Aktualizacja zezwolenia, jeśli zostało wydane na podstawie przepisów uchylonej ustawy z 2004 r., może nastąpić na podstawie art. 155 ustawy z dnia 14 czerwca 1960 r. Kodeks postępowania administracyjnego (tekst jedn.: Dz. U. z 2000 r. Nr 98, poz. 1071, z późn. zm.) - dalej k.p.a.
Z treści pytania wynika, że w wskutek planowanego przez przedsiębiorstwo przedsięwzięcia nastąpi przeniesienie tytułu prawnego do instalacji uczestniczącej w europejskim systemie handlu. Można też wywnioskować, że na skutek "wydzielenia" części instalacji eksploatowanej przez operatora, w jego władaniu nie pozostaną już żadne urządzenia, które same spełniałyby przesłanki uczestnictwa w systemie handlu.
Przyjęcie tego założenia wstępnego jest niezbędne z perspektywy określenia prawnych konsekwencji takiego przedsięwzięcia. Będzie ono bowiem kwalifikowane jako przeniesienie tytułu prawnego do instalacji objętej systemem, a nie jako podział instalacji skutkujący utworzeniem dwóch odrębnych instalacji, z których każda będzie spełniała przesłanki objęcia systemem.
Drugie założenie wstępne jakie należy przyjąć odnosi się do samego zezwolenia tj. decyzji określającej prawa i obowiązki prowadzącego instalacje objętą systemem. Przyjmuję, że zezwolenie określające między innymi sposób monitorowania wielkości emisji zostało wydane na podstawie wcześniej obowiązujących przepisów tj. art. 34 ustawy z dnia 22 grudnia 2004 r. w sprawie handlu uprawnieniami do emisji do powietrza gazów cieplarnianych i innych substancji (Dz. U. Nr 281, poz. 2784, z późn. zm.) - dalej u.h.u.e.g. z 2004 r.
Warto również na wstępie zauważyć, że pomimo, iż obowiązująca u.s.h.u.e.g. reguluje tryb przeniesienia praw i obowiązków wynikających z zezwolenia, to jednak jej przepisy nie mogą znaleźć w tym przypadku zastosowania. Przeniesienie praw i obowiązków wynikających z zezwolenia, o którym mowa w art. 47 ust. 5 u.s.h.u.e.g. następuje na wniosek nabywcy tytułu prawnego do instalacji objętej systemem na podstawie decyzji organu właściwego do wydania zezwolenia. Problem w tym, że jedną ze zmian wprowadzonych nową ustawą o systemie handlu była zmiana charakteru oraz nazwy zezwolenia, które jest podstawą uczestnictwa określonych kategorii instalacji w systemie. Zezwolenia wydawane na podstawie uchylonej przez parlament u.h.u.e.g. z 2004 r. miały charakter decyzji upoważniających prowadzącego instalację do uczestnictwa we wspólnotowym systemie handlu uprawnień do emisji, natomiast nowa ustawa z 2011 r. w art. 3 pkt 16 u.s.h.u.e.g. wprowadziła kategorię zezwoleń traktowanych jako decyzja zezwalająca na emisję gazów cieplarnianych z instalacji objętej systemem, które jednocześnie określają obowiązki prowadzącego instalację w zakresie monitorowania [wielkości emisji – dod. mój]. Zezwolenia na emisję na gruncie nowej ustawy tworzą wrażenie odrębnych przedmiotowo decyzji w stosunku do zezwoleń na uczestnictwo w systemie wydawanych na podstawie u.h.u.e.g. z 2004 r. Wprawdzie zezwolenia na uczestnictwo w systemie wydawane na gruncie u.h.u.e.g. z 2004 r. odpowiadają pod względem przedmiotowym zezwoleniom na emisję gazów cieplarnianych wprowadzonym na mocy u.s.h.u.e.g., kształtując te same prawa i obowiązki prowadzących instalacje, to jednak w przypadku przenoszenia tytułu prawnego do instalacji objętych systemem nowa ustawa istotnie zmienia sposób przeniesienia praw i obowiązków wynikających z zezwolenia na nabywcę instalacji. Podczas, gdy u.h.u.e.g. z 2004 r. przyjmowała przejście tych praw i obowiązków z mocy samego prawa (bez ingerencji organu administracji), nowe przepisy wskazują na przeniesienie praw i obowiązków w trybie decyzji właściwego organu wydanej na wniosek nabywcy instalacji.
Jeżeli zatem zezwolenie, którym dysponuje podmiot prowadzący instalację zostało wydane na podstawie przepisów uchylonej u.h.u.e.g. z 2004 r. planowane przeniesienie tytułu prawnego do instalacji na nowoutworzoną spółkę nie zostanie usankcjonowanie w treści zezwolenia na warunkach określonych w art. 47 ust. 5 u.s.h.u.e.g.
Oczywiście nie oznacza to, że reżim prawny nowej ustawy nie będzie miał zastosowania do innych konsekwencji związanych ze zbyciem tytułu prawnego do instalacji. Przepis art. 47 ust. 1 u.s.h.u.e.g. wskazuje np. że z dniem zbycia tytułu prawnego do instalacji objętej systemem zbywca traci prawo do rozporządzania uprawnieniami do emisji przyznanymi tej instalacji. Prawo do rozporządzania uprawnieniami obejmuje nabywca (nowo utworzona spółka). Aby prawo rozporządzania uprawnieniami przez nabywcę instalacji zostało urzeczywistnione powinien on uzyskać dostęp do rachunku instalacji prowadzonego w Krajowym rejestrze jednostek Kioto i uprawnień do emisji. Na rachunku tym zdeponowane są przedmiotowe uprawnienia do emisji. Dostęp do rachunku instalacji uzyskuje się w drodze aktualizacji danych prowadzącego instalację przez Administratora Rejestru. Szczegółowe wymagania w tej kwestii określa Regulamin Rejestru.
Nabywca jest obowiązany zgłosić Krajowemu ośrodkowi nabycie tytułu prawnego do instalacji objętej systemem w terminie 14 dni od dnia nabycia tego tytułu prawnego (art. 47 ust. 2 u.s.h.u.e.g.). Nabywca tytułu prawnego do instalacji objętej systemem przejmuje także obowiązek rozliczenia wielkości emisji z tej instalacji w roku, w którym nabył tytuł prawny do instalacji, obowiązek ten będzie rzecz jasna realizował w kolejnych latach do momentu utraty tytułu prawnego do instalacji. Jednocześnie zbywca tytułu prawnego do instalacji objętej systemem jest obowiązany do przekazania nabywcy wszelkich informacji i dokumentów niezbędnych do sporządzenia raportu o wielkości emisji dotyczących roku, w którym nastąpiło przeniesienie tytułu prawnego (art. 47 ust. 4 u.s.h.u.e.g.).
Co do aktualizacji samego zezwolenia po przeniesieniu tytułu prawnego do instalacji na nowoutworzoną spółkę, przy zachowaniu dotychczasowego przedmiotu decyzji (tj. praw i obowiązków np. w zakresie monitorowania wielkości emisji realizowanych do tej pory przez dotychczasowego właściciela) sądzę, że może ona nastąpić na podstawie przepisów art. 155 k.p.a. Stanowisko to potwierdza orzecznictwo sądów administracyjnych (Zob. np. Wyrok NSA z dnia 2 czerwca 2009 r. II GSK 985/08). Zgodnie z art. 155 k.p.a. decyzja ostateczna, na mocy której strona nabyła prawo, może być w każdym czasie za zgodą strony uchylona lub zmieniona przez organ administracji publicznej, który ją wydał, lub przez organ wyższego stopnia, jeżeli przepisy szczególne nie sprzeciwiają się uchyleniu lub zmianie takiej decyzji i przemawia za tym interes społeczny lub słuszny interes strony. Przepis art. 155 k.p.a. jest wprawdzie przepisem ustawy procesowej, niemniej jednak określa on prawo organu administracji publicznej do orzekania w określonych sprawach. Zawiera w swej treści pojęcia o charakterze materialnoprawnym takie jak: "interes społeczny" i "słuszny interes strony", których treść musi ustalić organ rozpatrujący wniosek o zmianę zezwolenia.
Z treści art. 155 k.p.a. nie wynika, aby zakres tego przepisu był ograniczony wyłącznie do treści rozstrzygnięcia, będącego jednym z elementów decyzji (tj. nie ogranicza się do zmiany praw i obowiązków ustalonych treścią pierwotnej decyzji). Przepis ten wyraźnie stanowi, iż zmianie lub uchyleniu podlega decyzja administracyjna, którą pojmować należy w sposób materialnoprawny. Z tego wnioskować należy, że w granicach wyznaczonych przez prawo, zmianie może ulec każdy z elementów decyzji administracyjnej, w tym także oznaczenie strony decyzji, a nie jedynie zawarte w niej rozstrzygnięcie.
Oznaczenie strony jest elementem obowiązkowym decyzji (art. 107 § 1 k.p.a.). W przypadku spółki prawa handlowego, za prawidłowe oznaczenie strony można uznać tylko takie, które jest zgodne z ujawnionym wpisem w Krajowym Rejestrze Sądowym. Prawidłowe określenie adresata decyzji jako podmiotu praw w niej określonych jest nieodłącznym elementem decyzji administracyjnej. Zatem nowoutworzona spółka powinna mieć możliwość aktualizacji zezwolenia udzielonego dotychczasowemu prowadzącemu instalację poprzez zmianę oznaczenia adresata decyzji w trybie art. 155 k.p.a. Zmiana zezwolenia w tym zakresie bez wątpienia leży w jej interesie prawnym nowego prowadzącego instalację (nowoutworzonej spółki), nie sprzeciwiają się temu także względy interesu społecznego ani inne przepisy prawa.
Joanna Bukowska
Jak w takiej sytuacji będzie wyglądać sprawa przeniesienia uprawnień do emisji CO2 oraz wszelkich pozwoleń emisyjnych wraz z decyzją na udział w systemie oraz planem monitorowania?
Konsekwencje przeniesienia tytułu prawnego do instalacji reguluje art. 47 ust. 1-4 ustawy z dnia 28 kwietnia 2011 r. o systemie handlu uprawnieniami do emisji gazów cieplarnianych (Dz. U. z 2011 r. Nr 122, poz. 695) - dalej u.s.h.u.e.g. Konsekwencje te to po stronie zbywcy utrata na rzecz nabywcy prawa rozporządzania uprawnieniami do emisji przyznanymi instalacji, a także obowiązek przekazania nabywcy informacji i dokumentów niezbędnych do sporządzenia raportu o wielkości emisji dotyczących roku, w którym nastąpiło przeniesienie tytułu prawnego. Na nabywcy ciąży z kolei obowiązek zgłoszenia Krajowemu ośrodkowi faktu nabycia tytułu prawnego do instalacji, a także przejęcie obowiązku rozliczenia wielkości emisji z tej instalacji.
Aktualizacja zezwolenia, jeśli zostało wydane na podstawie przepisów uchylonej ustawy z 2004 r., może nastąpić na podstawie art. 155 ustawy z dnia 14 czerwca 1960 r. Kodeks postępowania administracyjnego (tekst jedn.: Dz. U. z 2000 r. Nr 98, poz. 1071, z późn. zm.) - dalej k.p.a.
Z treści pytania wynika, że w wskutek planowanego przez przedsiębiorstwo przedsięwzięcia nastąpi przeniesienie tytułu prawnego do instalacji uczestniczącej w europejskim systemie handlu. Można też wywnioskować, że na skutek "wydzielenia" części instalacji eksploatowanej przez operatora, w jego władaniu nie pozostaną już żadne urządzenia, które same spełniałyby przesłanki uczestnictwa w systemie handlu.
Przyjęcie tego założenia wstępnego jest niezbędne z perspektywy określenia prawnych konsekwencji takiego przedsięwzięcia. Będzie ono bowiem kwalifikowane jako przeniesienie tytułu prawnego do instalacji objętej systemem, a nie jako podział instalacji skutkujący utworzeniem dwóch odrębnych instalacji, z których każda będzie spełniała przesłanki objęcia systemem.
Drugie założenie wstępne jakie należy przyjąć odnosi się do samego zezwolenia tj. decyzji określającej prawa i obowiązki prowadzącego instalacje objętą systemem. Przyjmuję, że zezwolenie określające między innymi sposób monitorowania wielkości emisji zostało wydane na podstawie wcześniej obowiązujących przepisów tj. art. 34 ustawy z dnia 22 grudnia 2004 r. w sprawie handlu uprawnieniami do emisji do powietrza gazów cieplarnianych i innych substancji (Dz. U. Nr 281, poz. 2784, z późn. zm.) - dalej u.h.u.e.g. z 2004 r.
Warto również na wstępie zauważyć, że pomimo, iż obowiązująca u.s.h.u.e.g. reguluje tryb przeniesienia praw i obowiązków wynikających z zezwolenia, to jednak jej przepisy nie mogą znaleźć w tym przypadku zastosowania. Przeniesienie praw i obowiązków wynikających z zezwolenia, o którym mowa w art. 47 ust. 5 u.s.h.u.e.g. następuje na wniosek nabywcy tytułu prawnego do instalacji objętej systemem na podstawie decyzji organu właściwego do wydania zezwolenia. Problem w tym, że jedną ze zmian wprowadzonych nową ustawą o systemie handlu była zmiana charakteru oraz nazwy zezwolenia, które jest podstawą uczestnictwa określonych kategorii instalacji w systemie. Zezwolenia wydawane na podstawie uchylonej przez parlament u.h.u.e.g. z 2004 r. miały charakter decyzji upoważniających prowadzącego instalację do uczestnictwa we wspólnotowym systemie handlu uprawnień do emisji, natomiast nowa ustawa z 2011 r. w art. 3 pkt 16 u.s.h.u.e.g. wprowadziła kategorię zezwoleń traktowanych jako decyzja zezwalająca na emisję gazów cieplarnianych z instalacji objętej systemem, które jednocześnie określają obowiązki prowadzącego instalację w zakresie monitorowania [wielkości emisji – dod. mój]. Zezwolenia na emisję na gruncie nowej ustawy tworzą wrażenie odrębnych przedmiotowo decyzji w stosunku do zezwoleń na uczestnictwo w systemie wydawanych na podstawie u.h.u.e.g. z 2004 r. Wprawdzie zezwolenia na uczestnictwo w systemie wydawane na gruncie u.h.u.e.g. z 2004 r. odpowiadają pod względem przedmiotowym zezwoleniom na emisję gazów cieplarnianych wprowadzonym na mocy u.s.h.u.e.g., kształtując te same prawa i obowiązki prowadzących instalacje, to jednak w przypadku przenoszenia tytułu prawnego do instalacji objętych systemem nowa ustawa istotnie zmienia sposób przeniesienia praw i obowiązków wynikających z zezwolenia na nabywcę instalacji. Podczas, gdy u.h.u.e.g. z 2004 r. przyjmowała przejście tych praw i obowiązków z mocy samego prawa (bez ingerencji organu administracji), nowe przepisy wskazują na przeniesienie praw i obowiązków w trybie decyzji właściwego organu wydanej na wniosek nabywcy instalacji.
Jeżeli zatem zezwolenie, którym dysponuje podmiot prowadzący instalację zostało wydane na podstawie przepisów uchylonej u.h.u.e.g. z 2004 r. planowane przeniesienie tytułu prawnego do instalacji na nowoutworzoną spółkę nie zostanie usankcjonowanie w treści zezwolenia na warunkach określonych w art. 47 ust. 5 u.s.h.u.e.g.
Oczywiście nie oznacza to, że reżim prawny nowej ustawy nie będzie miał zastosowania do innych konsekwencji związanych ze zbyciem tytułu prawnego do instalacji. Przepis art. 47 ust. 1 u.s.h.u.e.g. wskazuje np. że z dniem zbycia tytułu prawnego do instalacji objętej systemem zbywca traci prawo do rozporządzania uprawnieniami do emisji przyznanymi tej instalacji. Prawo do rozporządzania uprawnieniami obejmuje nabywca (nowo utworzona spółka). Aby prawo rozporządzania uprawnieniami przez nabywcę instalacji zostało urzeczywistnione powinien on uzyskać dostęp do rachunku instalacji prowadzonego w Krajowym rejestrze jednostek Kioto i uprawnień do emisji. Na rachunku tym zdeponowane są przedmiotowe uprawnienia do emisji. Dostęp do rachunku instalacji uzyskuje się w drodze aktualizacji danych prowadzącego instalację przez Administratora Rejestru. Szczegółowe wymagania w tej kwestii określa Regulamin Rejestru.
Nabywca jest obowiązany zgłosić Krajowemu ośrodkowi nabycie tytułu prawnego do instalacji objętej systemem w terminie 14 dni od dnia nabycia tego tytułu prawnego (art. 47 ust. 2 u.s.h.u.e.g.). Nabywca tytułu prawnego do instalacji objętej systemem przejmuje także obowiązek rozliczenia wielkości emisji z tej instalacji w roku, w którym nabył tytuł prawny do instalacji, obowiązek ten będzie rzecz jasna realizował w kolejnych latach do momentu utraty tytułu prawnego do instalacji. Jednocześnie zbywca tytułu prawnego do instalacji objętej systemem jest obowiązany do przekazania nabywcy wszelkich informacji i dokumentów niezbędnych do sporządzenia raportu o wielkości emisji dotyczących roku, w którym nastąpiło przeniesienie tytułu prawnego (art. 47 ust. 4 u.s.h.u.e.g.).
Co do aktualizacji samego zezwolenia po przeniesieniu tytułu prawnego do instalacji na nowoutworzoną spółkę, przy zachowaniu dotychczasowego przedmiotu decyzji (tj. praw i obowiązków np. w zakresie monitorowania wielkości emisji realizowanych do tej pory przez dotychczasowego właściciela) sądzę, że może ona nastąpić na podstawie przepisów art. 155 k.p.a. Stanowisko to potwierdza orzecznictwo sądów administracyjnych (Zob. np. Wyrok NSA z dnia 2 czerwca 2009 r. II GSK 985/08). Zgodnie z art. 155 k.p.a. decyzja ostateczna, na mocy której strona nabyła prawo, może być w każdym czasie za zgodą strony uchylona lub zmieniona przez organ administracji publicznej, który ją wydał, lub przez organ wyższego stopnia, jeżeli przepisy szczególne nie sprzeciwiają się uchyleniu lub zmianie takiej decyzji i przemawia za tym interes społeczny lub słuszny interes strony. Przepis art. 155 k.p.a. jest wprawdzie przepisem ustawy procesowej, niemniej jednak określa on prawo organu administracji publicznej do orzekania w określonych sprawach. Zawiera w swej treści pojęcia o charakterze materialnoprawnym takie jak: "interes społeczny" i "słuszny interes strony", których treść musi ustalić organ rozpatrujący wniosek o zmianę zezwolenia.
Z treści art. 155 k.p.a. nie wynika, aby zakres tego przepisu był ograniczony wyłącznie do treści rozstrzygnięcia, będącego jednym z elementów decyzji (tj. nie ogranicza się do zmiany praw i obowiązków ustalonych treścią pierwotnej decyzji). Przepis ten wyraźnie stanowi, iż zmianie lub uchyleniu podlega decyzja administracyjna, którą pojmować należy w sposób materialnoprawny. Z tego wnioskować należy, że w granicach wyznaczonych przez prawo, zmianie może ulec każdy z elementów decyzji administracyjnej, w tym także oznaczenie strony decyzji, a nie jedynie zawarte w niej rozstrzygnięcie.
Oznaczenie strony jest elementem obowiązkowym decyzji (art. 107 § 1 k.p.a.). W przypadku spółki prawa handlowego, za prawidłowe oznaczenie strony można uznać tylko takie, które jest zgodne z ujawnionym wpisem w Krajowym Rejestrze Sądowym. Prawidłowe określenie adresata decyzji jako podmiotu praw w niej określonych jest nieodłącznym elementem decyzji administracyjnej. Zatem nowoutworzona spółka powinna mieć możliwość aktualizacji zezwolenia udzielonego dotychczasowemu prowadzącemu instalację poprzez zmianę oznaczenia adresata decyzji w trybie art. 155 k.p.a. Zmiana zezwolenia w tym zakresie bez wątpienia leży w jej interesie prawnym nowego prowadzącego instalację (nowoutworzonej spółki), nie sprzeciwiają się temu także względy interesu społecznego ani inne przepisy prawa.
Joanna Bukowska