SN: Agent płatności dopuszczalny, ale terminów trzeba dotrzymywać

Pozwana sieć handlowa Auchan mogła posługiwać się podmiotem trzecim - agentem płatności w celu wykonywaniu swoich obowiązków do zapłaty wynagrodzenia kontrahentowi - orzekł Sąd Najwyższy w Izbie Cywilnej. Jednak sąd drugiej instancji powinien ustalić, jakie korzyści z tej dodatkowej umowy wynikały dla dostawcy towarów. Praktyka pokazała wszak, że płatności nie regulowano terminowo.

Powód - spółka z o.o. Abisal z Bytomia wniosła pozew przeciwko sieci handlowej Real, obecnie Auchan Polska o zapłatę ponad 247 800 zł.

Spółki prowadziły współpracę handlową w latach 2007-2008 na podstawie zawartej umowy ramowej na sprzedaż produktów do sieci pozwanej.  Jednak z powodu nieterminowej zapłaty za towary spółki zgodziły się, że rozliczenia finansowe prowadzić będzie M. firma szwajcarska, jako agent płatności.

Wymuszenie zawarcia umowy

Jednak ta zmiana nie doprowadziła do terminowości zapłaty. Pozwana sieć od 2007 roku zalegała z płatnościami i dług nadal rósł. W 2007 r. nie zapłaciła za 29 proc. wymaganych sum, w 2009 r. - za 58 proc. wymaganych należności.

Czytaj: Sejm uchwalił ustawę przeciw wykorzystywaniu nieuczciwych praktyk w obrocie produktami rolnymi

Sąd I instancji wydał nakaz zapłaty, a 17 marca 2017 r. zasądził kwotę 247 tys. 900 zł. Sąd ustalił, że umowa z agentem płatności była obowiązkowa, choć pozwana spółka twierdziła, że ten sposób centralizacji płatności jest działalnością standardową.

Sąd I instancji orzekł, że pozwana sieć i agent płatności wymusili na powodzie wystawianie specyfikacji i było to w interesie spółki pozwanej. Doszło więc do naruszenia zasad uczciwej konkurencji, o czym mowa w art. 15 ust. 1 pkt. 5 ustawy o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji.

Przepis ten stanowi, że czynem nieuczciwej konkurencji jest działanie mające na celu wymuszenie na klientach wyboru jako kontrahenta określonego przedsiębiorcy lub stwarzanie warunków umożliwiających podmiotom trzecim wymuszanie zakupu towaru lub usługi u tego  przedsiębiorcy.

Zasądzenie tylko 81 tys. zł

Od tego wyroku odwołała się sieć Auchan i Sąd Apelacyjny w Warszawie 31 października 2018 r. przyznał częściowo rację skarżącej. Sąd II instancji stwierdził, że art. 15 ust. 1 pkt 5 ustawy nie ma zastosowania w tej sprawie, gdyż dotyczy utrudniania innym przedsiębiorcom dostępu do rynku. Sąd Apelacyjny stwierdził, że jednak doszło do wymuszenia skorzystania przez powoda z usługi finansowej, ale sama umowa z podmiotem trzecim nie budzi zastrzeżeń.  

Od tego wyroku skargę kasacyjną złożyła spółka powodowa, twierdząc, że sąd II instancji nie wziął pod uwagę i nie przesłuchał innych świadków, tylko szwajcarskiego przedstawiciela agencji, która świadczyła usługi finansowe.

- To było wymuszenie wyboru kontrahenta; umowa z podmiotem trzecim spowodowała, że za dostawę towarów przez powoda płacił inny podmiot niż odbiorca - mówił przed SN, radca prawny Paweł Wójcik. - Uzasadnienie wyroku Sądu Apelacyjnego nie jest jasne - dodał.

W odpowiedzi adwokat Maciej Jóźwiak pełnomocnik pozwanej twierdził, że przepis art. 15 ust.1 pkt. 5 chroni konkurentów powoda, a ograniczenie dostępu do rynku nie dotyczy przymusowego zawarcia umowy z podmiotem trzecim.

SN uchyla wyrok sadu II instancji

Zdaniem Izby Cywilnej SN wyjaśnienia wymaga treść i rodzaj świadczeń wynikających z umowy między agentem płatności a powodem. Sąd Apelacyjny powinien odpowiedzieć na pytanie: czy umowa z podmiotem trzecim miała wartość ekonomiczną dla powoda i czy była ekwiwalentem za prowizję od tych usług. Czy istotnie Auchan przerzucił wszystkie obowiązki świadczenia, z których korzyść odnosiła tylko strona pozwana? Pozwana w normalnych relacjach gospodarczych powinna ponosić wydatki związane z rozliczaniem transakcji z dostawcą tej sieci - wskazał Sąd Najwyższy.

Zeznania przedstawiciela agenta płatności, na które powoływał się Sąd Apelacyjny sprowadzają się do twierdzenia, że umowa o dokonywanie płatności zapewniała ich realizację, a ponadto - gwarantować miała terminową zapłatę faktur.

Powstaje jednak pytanie, czy pozwany mógł posługiwać się podmiotem trzecim w wykonywaniu swoich obowiązków do zapłaty wynagrodzenia? Sąd Najwyższy na to pytanie odpowiedział twierdząco. Ale czy poza tym obowiązkiem miały miejsce jakieś świadczenia dodatkowe i czy stanowiły ekwiwalent dla wynagrodzenia strony powodowej. Sąd II instancji twierdzi, że powód odnosił korzyści z powodu zawarcia umowy z agentem, ale nie wyjaśnia, jakie to były korzyści. Ustalenia sądu I instancji były inne. Obowiązek zapłaty za towary należał do strony pozwanej.

Jak stwierdził sędzia sprawozdawca Jacek Widło, zasadny był zarzut naruszenia art. 328 par. 2 kpc w związku z art. 391 par. 1 kpc.

Sygnatura akt I CSKP 70/21, wyrok z 21 października 2021 r.