Słowa z preambuły oznaczają, jak podkreślają autorzy publikacji, że państwo polskie ma prawny obowiązek ochrony praw osób, u których występują zaburzenia psychiczne. „Wprawdzie ochrona zdrowia psychicznego nie stanowi obowiązku konstytucyjnego, to jednak i tak nadano jej bardzo duże znaczenie. Wyrazem tego jest chociażby uchwalenie odrębnej ustawy, poprzedzonej uroczystym wstępem, a także powołanie krajowego konsultanta do spraw ochrony zdrowia psychicznego”- czytamy we wstępie do publikacji.


Z art. 1 ustawy wynika, że „ochronę zdrowia psychicznego zapewniają organy administracji rządowej i samorządowej oraz instytucje do tego powołane. W działaniach z zakresu ochrony zdrowia psychicznego mogą uczestniczyć stowarzyszenia i inne organizacje społeczne, fundacje, samorządy zawodowe, kościoły i inne związki wyznaniowe oraz grupy samopomocy pacjentów i ich rodzin, a także inne osoby fizyczne i prawne.


Kluczowym zagadnieniem jest pojęcie zdrowia psychicznego i jego ochrona. 

Według definicji podanej przez N.C. Shahrokha i R.E. Halesa, na którą powołują się autorzy publikacji, zdrowie psychiczne to „stan, który jest raczej względny niż absolutny. Oznacza ono prawidłowe funkcjonowanie czynności psychicznych, przekładające się na skuteczne działanie, satysfakcjonujące relacje interpersonalne oraz umiejętność przystosowania się do zmian i radzenia sobie z przeciwnościami (N.C. Shahrokh, R.E. Hales, Amerykański słownik psychiatryczny, red. B. Łoza, A. Czernikiewicz, Wrocław 2009)”.

Czytaj: Raport: zdrowie psychiczne najważniejszym problemem nastolatków>>>

Natomiast według WHO nie ma jednej, „oficjalnej” definicji zdrowia psychicznego ze względu na różnice kulturowe, subiektywne odczucia oraz rywalizujące ze sobą profesjonalne teorie. „Większość ekspertów uważa, iż zdrowie psychiczne i zaburzenie psychiczne nie są stanami przeciwstawnymi sobie, ponieważ brak rozpoznanej choroby psychicznej nie musi oznaczać zdrowia psychicznego” – czytamy we wstępie.


Według autorów termin „zdrowie psychiczne” odnosi się do dobrego samopoczucia psychicznego i emocjonalnego. Obejmuje ono zdrowie emocjonalne oraz umysłowe. Zdrowie emocjonalne to zdolność do rozpoznawania uczuć, wyrażania ich w odpowiedni sposób, umiejętność radzenia  sobie ze stresem, napięciem, lękiem, depresją, agresją. Zdrowie umysłowe jest zdolnością do logicznego, jasnego myślenia.


Natomiast słownikowa definicja zdrowia psychicznego według Merriam‑Webster (http://www.merriam-webster.com; dostęp 20 stycznia 2016 r.) określa zdrowie psychiczne jako stan dobrego samopoczucia psychicznego i emocjonalnego. 


„Zgodnie z definicją człowiek zdrowy psychicznie jest w stanie używać swych zdolności poznawczych i emocji, funkcjonować w społeczeństwie oraz sprostać wymogom życia codziennego. Najlepszą metodą weryfikacji stanu zdrowia psychicznego jest codzienne funkcjonowanie danej osoby i radzenie sobie z wyzwaniami ciągle zmieniającego się środowiska zewnętrznego, zaspokajaniem podstawowych potrzeb życiowych, jak i radzenie sobie z własnymi emocjami, odczuciami, przeżyciami. Każde rozpoznanie zawarte w klasyfikacji zaburzeń psychicznych ICD-10 zawiera wśród kryteriów klinicznych i czasowych wpływ występujących objawów na funkcjonowanie pacjenta (Klasyfikacja zaburzeń psychicznych i zaburzeń zachowania w ICD-10, Uniwersyteckie Wydawnictwo Medyczne Vesalius, IPiN, Kraków–Warszawa 2000).


Publikacja „Ustawa o ochronie zdrowia psychicznego Komentarz” stanowi kompleksowe i przejrzyste omówienie wszystkich aspektów prawnych regulacji ochrony zdrowia psychicznego, dotyczących między innymi ochrony praw osoby chorej psychicznie, poszanowania jej godności oraz zapewnienia należytej pomocy, przyjęcia do szpitala psychiatrycznego lub do domu pomocy społecznej, instytucji przymusu  bezpośredniego, postępowania przed sądem opiekuńczym w sprawach określonych w ustawie, ochrony tajemnicy stanu zdrowia pacjenta, metod jego leczenia i postępów w leczeniu oraz danych dotyczących jego życia osobistego.


Treść komentarza uwzględnia również zmiany, jakie zostały wprowadzone do ustawy o ochronie zdrowia psychicznego art. 20 ustawy z 11 września 2015 roku o zdrowiu publicznym (Dz.U. poz. 1916). Zwrócono także uwagę na założenia projektu Narodowego Programu Ochrony Zdrowia Psychicznego na lata 2016-2020.


Kolejne (drugie) wydanie komentarza zostało wzbogacone o nowe przypadki kliniczne, poglądy doktryny, orzecznictwo sądów powszechnych, Sądu Najwyższego i Europejskiego Trybunału Praw Człowieka w Strasburgu.

Informacje o autorach:
Kinga Bobińska - doktor nauk medycznych, adiunkt i jednocześnie kierownik Pracowni Orzecznictwa Sądowo-Psychiatrycznego w Klinice Psychiatrii Dorosłych UM w Łodzi, specjalista psychiatra, specjalista seksuolog. W codziennej praktyce zajmuje się szerokim spektrum zaburzeń psychicznych zarówno w warunkach szpitalnych, jak i ambulatoryjnych. Zainteresowania naukowe obejmują tematykę dotyczącą orzecznictwa sądowo-psychiatrycznego, uwarunkowań prawnych w psychiatrii i seksuologii. Autorka i współautorka ponad 50 publikacji naukowych o tematyce: psychiatria biologiczna, psychiatria sądowa, seksuologia, niepełnosprawność intelektualna.

Krzysztof Eichstaedt - doktor nauk prawnych, sędzia Sądu Apelacyjnego w Łodzi, wykładowca Krajowej Szkoły Sądownictwa i Prokuratury w Krakowie, członek kolegium redakcyjnego Medical Science Technology oraz Basic & Clinical Psychiatry, autor oraz współautor komentarzy oraz opracowań monograficznych, a także kilkudziesięciu artykułów i glos, w tym wielu opracowań z pogranicza prawa i psychiatrii.

Piotr Gałecki - profesor Uniwersytetu Medycznego w Łodzi, kierownik Kliniki Psychiatrii Dorosłych, konsultant krajowy w dziedzinie psychiatrii, specjalista psychiatra, specjalista seksuolog. Przewodniczący Państwowej Komisji Egzaminacyjnej w dziedzinie psychiatrii, ekspert komisji sejmowych, członek Rady Głównej do Spraw Społecznej Readaptacji i Pomocy Skazanym, członek Rady ds. Zdrowia Publicznego, również wykładowca Krajowej Szkoły Sądownictwa i Prokuratury, redaktor naczelny Medical Science and Technology. W pracy klinicznej, dydaktycznej oraz badawczej dą ż y do poznania biologicznych uwarunkowań chorób psychicznych, głównie depresji. Autor i współautor ponad 300 publikacji naukowych w czasopismach zagranicznych i krajowych, także współautor wielu pozycji książkowych, m.in. dotyczących tzw. pogranicza prawa i psychiatrii, w tym współautor Metodyki pracy biegłego psychiatry, psychologa oraz seksuologa w sprawach karnych, nieletnich oraz wykroczeń.

Książka dostępna w Księgarni Profinfo.