Co prawda zespoły ds. orzekania o niepełnosprawności otrzymały kilkanaście lat temu z resortu rodziny wzory wszystkich używanych druków, to wzór wniosku o wydanie orzeczenia nie jest określony ściśle rozporządzeniem, jak w przypadku np. wniosku o kartę parkingową czy legitymację osoby z niepełnosprawnością. To oznacza, że jego forma może być dowolna.

Dane konieczne we wniosku o orzeczenie o niepełnosprawności

Wniosek musi jedynie, zgodnie z rozporządzeniem Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej z 15 lipca 2003 r. w sprawie orzekania o niepełnosprawności i stopniu niepełnosprawności (par. 15 ust. 1), zawierać dane:

  • imię i nazwisko dziecka, przedstawiciela ustawowego dziecka lub osoby zainteresowanej, datę i miejsce urodzenia dziecka lub osoby zainteresowanej;
  • adres zamieszkania lub pobytu dziecka albo osoby zainteresowanej, numer dowodu osobistego lub innego dokumentu potwierdzającego ich tożsamość;
  • numer ewidencyjny Powszechnego Elektronicznego Systemu Ewidencji Ludności (PESEL) lub informację o obywatelstwie w przypadku cudzoziemca nieposiadającego numeru PESEL;
  • określenie celu, dla którego niezbędne jest uzyskanie orzeczenia;
  • dane dotyczące sytuacji społecznej i zawodowej dziecka lub osoby zainteresowanej, w przypadku wniosku o orzeczenie o niepełnosprawności lub stopniu niepełnosprawności;
  • oświadczenie osoby zainteresowanej lub przedstawiciela ustawowego dziecka o prawdziwości danych zawartych we wniosku.

Jeśli powyższe informacje są zawarte we wniosku napisanym nawet na zwykłej kartce papieru tzw. serwetce, zespół jest zobligowany do jego przyjęcia.

- Podobnie jest z zaświadczeniem lekarskim - mówi Małgorzata Rajczyk, przewodnicząca powiatowego zespołu ds. orzekania o niepełnosprawności w Opolu (PZON). Urzędy mogą mieć wzory druków zaświadczeń np. opracowane niegdyś przez ministerstwo rodziny. Jednak powinny przyjmować zaświadczenia wypisane na innych wzorach, np. wydane na druku ZUS.  - Jeśli tylko spełnia kryterium ważności (30 dni), to jak najbardziej jest to ważny i honorowany dokument – zauważa

Czytaj także na Prawo.pl: 

Kto wystawia wniosek o nadanie stopnia niepełnosprawności stałej i czasowej? 

Pacjent, który wyłudza od lekarza zaświadczenie, też może odpowiadać karnie

Różny zakres danych we wnioskach o orzeczenie

Po analizie kilku wzorów wniosków z różnych PZON, widać, że faktycznie różnią się nie tylko szatą graficzną, mniej lub bardziej czytelną, ale też zakresem danych, których zespoły oczekują od wnioskujących. Przejrzyste i czytelne są np. wnioski PZON w Poznaniu czy Opolu. Zawierają dodatkowo wyjaśnienia, co oznaczają poszczególne kategorie czy instrukcję jak wniosek wypełnić, co może znacznie pomóc. Choć najczęstszym uchybieniem formalnym w wypełnianych wnioskach bywają rzeczy najprostsze. – Z mojego wieloletniego doświadczenia wynika, że jednym z najczęstszych braków formalnych jest brak miejsca urodzenia wnioskodawcy, brak numeru dokumentu tożsamości i w przypadku osób starszych - brak podania zawodu wyuczonego – zauważa Małgorzata Rajczyk.

 

Jak dobrze określić cel, dla którego orzeczenie jest wydawane

Wnioskujący najczęściej mają też problem z zaznaczeniem odpowiedniego celu, dla którego orzeczenie jest wydawane, a to jest kluczowe, aby móc otrzymać odpowiednie wsparcie.

Cele wymienione we wzorach wniosków są takie same, nie różnią się zasadniczo w różnych zespołach. Są to:

  1. odpowiednie zatrudnienie,
  2. szkolenia,
  3. uczestnictwo w warsztatach terapii zajęciowej,
  4. zaopatrzenie w przedmioty ortopedyczne, środki pomocnicze oraz techniczne ułatwiające funkcjonowanie,
  5. korzystanie z systemu środowiskowego wsparcia w samodzielnej egzystencji,
  6. spełnianie przesłanek określonych w Prawie o ruchu drogowym (karta parkingowa),
  7. korzystania ze świadczeń pomocy społecznej, uzyskania zasiłku pielęgnacyjnego,
  8. uzyskania przez opiekuna świadczenia pielęgnacyjnego,
  9. uzyskania prawa do zamieszkiwania w oddzielnym pokoju,
  10. uzyskania przez opiekuna urlopu wychowawczego w dodatkowym wymiarze,
  11. korzystania z innych ulg i uprawnień na podstawie odrębnych przepisów,
  12. inne cele (wymienić jakie).

Istotny jest podstawowy cel wydania orzeczenia

- Przy składaniu wniosku osobiście pracownicy przyjmujący wnioski mogą doprecyzować w jakim celu osoba stara się o wydanie orzeczenia, ale część wniosków jest składanych pocztą i wtedy przy wątpliwościach najczęściej wyjaśnia się je telefonicznie – mówi Małgorzata Rajczyk. Równocześnie radzi, że jeśli wnioskujący ma problem z określeniem, w jakim celu składa wniosek albo ma wątpliwości, który cel zaznaczyć, najbezpieczniejszą opcją wydaje się być zaznaczenie celu – „korzystanie z ulg i uprawnień na podstawie odrębnych przepisów”, gdyż jest to bardzo pojemna kategoria.

Jak mówi przewodnicząca PZON w Opolu, cel uzyskania orzeczenia jest podawany po to, aby prawidłowo ustalić członków składu orzekającego. – Dla przykładu, na komisji orzeczniczej musi być np. doradca zawodowy, gdy we wniosku osoba zaznaczy, że stara się o zatrudnienie, szkolenie lub uczestnictwo w ZAZ.

Urzędnicy mają problem, gdy we wniosku jest zaznaczonych wiele celów wydania orzeczenia. - Wprawdzie w naszym wniosku widnieje informacja, że najważniejszy cel zaznaczyć krzyżykiem, niemniej jednak wnioskodawcy czasami zaznaczają prawie wszystkie krateczki – mówi Małgorzata Rajczyk.

Jeśli ktoś zaznacza wszystkie punkty, mamy wątpliwość kogo powołać do składu orzekającego: doradcę zawodowego, pracownika socjalnego czy psychologa – wyjaśnia Małgorzata Rajczyk. Komisja orzecznicza może liczyć więcej członków, ale ze względów finansowych orzeka się najczęściej w minimalnym dopuszczonym dwuosobowym składzie: lekarz i drugi członek komisji.

PZON w Poznaniu rozwiązał ten problem tak, że we wniosku poniżej wyliczenia celów jest konieczność wpisania celu podstawowego, wyłącznie tylko jednego. PZON w Krakowie np. przy punkcie „korzystanie z systemu środowiskowego wsparcia w samodzielnej egzystencji” w nawiasie wyjaśnia, że chodzi o korzystanie z usług socjalnych, opiekuńczych, terapeutycznych i rehabilitacyjnych.

Jednocześnie zespół przy wydaniu orzeczenia jest zobowiązany do ustalenia wszystkich wskazań, a nie tylko tego zaznaczonego we wniosku. - To, że na przykład ktoś składa wniosek do uczestnictwa w ZAZ, nie oznacza, że skład wypowie się tylko w tej kwestii. Ustali on merytoryczne wskazania do wszystkich celów, jakie są zawarte we wniosku - podkreśla.

Wnioskujący uzupełnia we wniosku także ocenę swojej sytuacji społecznej. – W szczególności chodzi o wykonywanie czynności samoobsługowych, poruszanie się i prowadzenie gospodarstwa domowego. Osoba starająca się o wydanie orzeczenia deklaruje, jakie w swoim odczuciu ma zakresy samodzielności w poszczególnych kategoriach. Powinna zaznaczyć tak, jak jej się wydaje – mówi Małgorzata Rajczyk.

Kluczowe są dobrze wypełniony wniosek i przejrzysta dokumentacja

Michał Urban, radca prawny z Kancelarii Urban Legal i ekspert w zakresie prawa osób z niepełnosprawnościami, podkreśla z kolei, że dobrze przygotowana dokumentacja na komisję orzeczniczą i właściwie wypełniony wniosek, są kluczowe. - Dobrze sporządzony wniosek może przyczynić się do tego, że nie będzie trzeba w przyszłości się od niego odwoływać, a to oszczędza wiele nerwów – mówi.

Jak podkreśla, nie zawsze liczy się ilość dostarczonej na komisję orzeczniczą dokumentacji, chodzi przede wszystkim o jej jakość, czyli na ile uzasadnia ona cel, w którym staramy się o orzeczenie.

– Jeśli staramy się np. o punkt w orzeczeniu dla dziecka, który mówi o konieczności stałej lub długotrwałej opieki lub pomocy innej osoby w związku ze znacznie ograniczoną możliwością samodzielnej egzystencji (który daje uprawnienie do świadczenia pielęgnacyjnego – red.) całą dokumentację dziecka należy przygotować tak, aby wykazać na czym polega konieczność stałej opieki i niemożność samodzielnej egzystencji dziecka. Nie chodzi o to, żeby do wniosku dołączać wszystkie możliwe dokumenty, ale tylko te, które potwierdzają to, że dziecko nie może samodzielnie funkcjonować i wymaga stałej opieki – mówi Michał Urban.

Swoich klientów namawia, by szczegółowo opisywali to, czym niepełnosprawność dziecka się objawia, włącznie z opisem jego zachowań trudnych i uwzględnieniem ról społecznych, czyli jak dziecko funkcjonuje w szkole, jakie ma tam problemy i relacje z rówieśnikami. Wskazuje, że można się tutaj posiłkować odpowiednimi zaświadczeniami np. z poradni psychologiczno-pedagogicznej. Ważne jest przejrzyste oznaczenie dokumentów, które potwierdzają konieczność stałej opieki, aby orzecznik mógł łatwo znaleźć odniesienie do tego faktu w załączonej dokumentacji.

Na stronie pełnomocnika rządu ds. osób niepełnosprawnych przystępnym językiem są opisane procedury wnioskowania oraz wyjaśnienie kluczowych pojęć, na których można opierać się, przygotowując wniosek o orzeczenie.

Orzeczenie przyznane na stałe - czy potrzebny nowy wniosek?

Jedna z internautek w mediach społecznościowych opisuje sytuację 23-letniej córki, dla której stara się o miejsce w środowiskowym domu samopomocy (ŚDS).  W takim wypadku składając wniosek powinna zaznaczyć „korzystanie z systemu środowiskowego wsparcia w samodzielnej egzystencji”.

Sytuacja kobiety jest o tyle skomplikowana, że ma już orzeczenie na stałe o znacznym stopniu niepełnosprawności i braku możliwości samodzielnej egzystencji.

Gdy mamy orzeczenie wydane na stałe wyrokiem sądu, możemy w dowolnym momencie złożyć nowy wniosek o orzeczenie, ale tylko w trybie zmiany stanu zdrowia. – Musimy jednak liczyć się z tym, że możemy otrzymać orzeczenie „gorsze” od tego, które zdobyliśmy poprzez batalię sądową. Zespół powiatowy w oparciu o zgromadzony materiał dowodowy, badanie przedmiotowe i wywiad z osobą orzekaną, może wydać nowe orzeczenie – zarówno takie, jakiego się spodziewaliśmy i o jakie wnioskowaliśmy, jak i niekorzystne dla nas – przypomina przewodnicząca opolskiego PZON.

W przedstawionym przypadku orzeczenie dla córki matka uzyskała na stałe w drodze odwołania od decyzji wojewódzkiego zespołu ds. orzekania o niepełnosprawności do sądu.  Dlatego być może w tym konkretnym przypadku wcale nie trzeba składać wniosku o orzeczenie, aby córka była uczestnikiem ŚDS. Kluczowe tutaj bowiem jest właściwe odczytanie wyroku sądu, który należy czytać łącznie z orzeczeniem wojewódzkiego zespołu.

– Rzadko się zdarza, by wyrok sądu zawierał w swojej sentencji wszystkie punkty, które zawiera orzeczenie. Kiedy sąd określa jedynie np. stopień niepełnosprawności, czas na jaki jest wydany lub niektóre ze wskazań (czyli te, od których się odwoływaliśmy), wówczas taki wyrok jest kompletny łącznie z orzeczeniem z wojewódzkiego zespołu – tłumaczy Małgorzata Rajczyk.

Innymi słowy, to, czego sąd nie zawarł w wyroku, jest określone w orzeczeniu wojewódzkiego zespołu. Zatem, czego nie zmieniła wyższa instancja, czyli wojewódzki zespół a potem sąd, pozostaje ważne. – Jeśli mama stara się o umieszczenie córki w ŚDS, kluczowy jest symbol przyczyny niepełnosprawności, w tym przypadku 02-P. Jeśli sąd nie określił go w wyroku, sprawdzamy, jak w tej kwestii wypowiedział się wojewódzki zespół. Może być też tak, że wojewódzki zespół utrzymał w mocy orzeczenie zespołu powiatowego i w orzeczeniu drugiej instancji także nie ma wprost tego symbolu. Wtedy sięgamy po orzeczenie wydane przez powiatowy zespół i obowiązujący jest symbol tam podany – wyjaśnia Małgorzata Rajczyk.

Czytaj także na Prawo.pl: Na wiele miesięcy osoby z niepełnosprawnościami tracą uprawnienia Czytaj także na Prawo.pl: Niepełnosprawni mają przywileje, ale wciąż muszą o nie walczyć

Różne załączniki do wniosku o orzeczenie - brak nie zawsze jest brakiem formalnym

Do wniosku o orzeczenie dołącza się załączniki. W zależności od zespołu ds. orzekania, te wymogi różnią się. Na pewno zawsze należy dołączyć aktualne zaświadczenie od lekarza, uwierzytelnioną dokumentację medyczną, kserokopie poprzednich orzeczeń, jeśli były. Niekiedy wymagane jest też np. ksero orzeczenia organu rentowego czy oświadczenie o miejscu stałego pobytu osoby orzekanej lub jej opiekuna prawnego - tak jest np. w miejskim zespole ds. orzekania w Gdańsku. W Tomaszowie Mazowieckim z kolei trzeba dołączyć oświadczenie o pobieraniu renty wraz z informacją z jakiego organu.

W czasie pandemii, izolacji i konieczności wydawania orzeczeń w trybie zaocznym niektóre z powiatowych zespołów wprowadziły wymóg wypełnienia dodatkowych druków czy ankiet.

We wspomnianym Tomaszowie załącznikiem do wniosku o orzeczenie jest oddzielny, bardzo szczegółowy kwestionariusz do sporządzenia oceny funkcjonowania społecznego oraz zakresu niezbędnej opieki i pomocy dla potrzeb orzekania o stopniu niepełnosprawności.

Trzeba podać m.in. opis podstawowych problemów zdrowotnych, sytuacji rodzinnej - liczbę dzieci, ich wiek, wydolność opiekuńczą rodziny – czy jest adopcyjna, czy zastępcza np. Szczegółowo należy odpowiedzieć na pytania o sytuację mieszkaniową, czy jest to blok, kamienica, dom, ile jest pokoi, a nawet jaki jest tam rodzaj ogrzewania. Jest także pytanie, czy mieszkanie jest przystosowane do potrzeb osoby z niepełnosprawnością ruchową, jeśli taka w niej jest, a jeśli nie – to dlaczego. Należy też opisać z czego rodzina się utrzymuje i bardzo szczegółowo określić zdolności w zakresie samoobsługi itp.

Podobny kwestionariusz wypełniają rodzice wnioskujący o orzeczenie dla dziecka. Jednak trzeba pamiętać, że niewypełnienie takiej ankiety przy składaniu wniosku nie jest brakiem formalnym, ponieważ brak jest przepisów prawa materialnego, które obligowałyby do tego.

 

 

-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.