W listopadzie 2019 r. w pojawiły się niepokojące doniesienia o tym, że niektóre szpitale próbują obciążać lekarzy kosztami zlecanych przez nich badań diagnostycznych. Sprawę nagłośnił Bartosz Fiałek, bydgoski lekarz i szef kujawsko-pomorskiego oddziału Ogólnopolskiego Związku Zawodowego Lekarzy. Ujawnił proceder pomniejszania wynagrodzenia medyków o koszty zlecanych przez nich badań. Taki zapis zawierały niektóre umowy zawierane ze specjalistami.
Czytaj również: Zakres samodzielności i odpowiedzialności lekarza rezydenta >>
Rzecznik Praw Pacjenta i NFZ interweniują w sprawie umów przychodni z lekarzami, krzywdzących pacjentów
Dyrektorzy szpitali tłumaczyli się wówczas, że zapisy te mają za zadanie chronić interesy kierowanego przez nich podmiotu przed zlecaniem przez lekarza badań nieuzasadnionych. Pojawiło się jednak zagrożenie, że lekarze, w obawie o swój zarobek, będą ograniczali zlecanie pacjentom badań. Bo im częściej kierowali na nie swoich podopiecznych, tym mniej zarabiali.
W tej sprawie alarmowała wówczas Naczelna Rada Lekarska. - Lekarz nie może być w wykonywaniu zawodu, w szczególności w doborze form diagnostyki czy terapii, poddany ekonomicznej presji, która mogłaby skłaniać go do limitowania pacjentom dostępu do badań czy świadczeń opieki zdrowotnej – podkreślili członkowie Naczelnej Rady Lekarskiej w stanowisku wydanym 19 grudnia 2019 r.
Interwencję w tej sprawie podjął także Rzecznik Praw Pacjenta we współpracy z Narodowym Funduszem Zdrowia. RPP otrzymał sygnały o stosowaniu podobnych praktyk w 34 placówkach medycznych. We wszystkich przeprowadził postępowanie, a w 22 przypadkach stwierdził nieprawidłowości.
Czytaj w LEX: Zbiorowe prawa pacjentów w decyzjach Rzecznika Praw Pacjenta oraz orzecznictwie sądów administracyjnych >
RPP wydał decyzje uznające stosowanie praktyk naruszających zbiorowe prawa pacjentów i nakazał ich zaniechanie. Dwie z nich zostały zaskarżone do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie. Jedna skarga została odrzucona przez sąd, zaś druga oddalona jako niezasadna.
Zobacz procedurę w LEX: Postępowanie w sprawie praktyk naruszających zbiorowe prawa pacjentów >
Rozwiązanie niebezpieczne dla pacjentów
Rzecznik Praw Pacjenta uznał, że obciążanie lekarzy kosztami zlecanych pacjentom badań diagnostycznych, w tym laboratoryjnych, jest niezgodne z prawem. - Taka organizacja procesu udzielania świadczeń zdrowotnych ustalona przez placówkę medyczną narusza zbiorowe prawa pacjentów – podkreślił Bartłomiej Chmielowiec, Rzecznik Praw Pacjenta.
Zdaniem RPP, placówki medyczne nie powinny wprowadzać rozwiązań, które mogą negatywnie wpłynąć na jakość świadczeń i bezpieczeństwo pacjenta. Stosowane przez nie praktyki mogą realnie wpływać na decyzje terapeutyczne – część lekarzy może mieć problem ze zlecaniem pacjentom wszystkich niezbędnych badań.
- Podstawą relacji pacjent- lekarz jest zaufanie. Lekarze wykonują zawód zaufania publicznego i nie można ich stawiać w sytuacji potencjalnego konfliktu interesów. Wyznacznikiem działań lekarza powinny być wyłącznie aktualna wiedza medyczna i dobro pacjenta” – uważa RPP. Rzecznik podkreślił, iż zastrzeżenie w umowie, że koszty (choćby częściowe) badań będzie ponosił lekarz, które je zlecił, wykracza poza swobodę kształtowania umów, niezależnie czy zawarcie takiego postanowienia wynika z woli samego lekarza.
Czytaj w LEX: Prawo hospitalizowanego pacjenta do nieodpłatnego zaopatrzenia w leki >
Sąd poparł RPP
Jedna placówka medyczna skutecznie zaskarżyła decyzję Rzecznika Praw Pacjenta do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie. Sąd oddalił skargę, przyznając w pełni rację stanowisku Rzecznika Praw Pacjenta (sygn. akt VII SA/Wa 2173/20). Sąd w swoim wyroku podkreślił, że natura prawna podejmowanych przez lekarza czynności związanych z prowadzeniem procesu leczenia oraz zlecaniem dodatkowych badań diagnostycznych, których wykonanie jest niezbędne dla prawidłowego leczenia, każe uznać, że koszty związane z należytym wykonaniem przez lekarza umowy łączącej go z placówką, mając na uwadze charakter tych wydatków, nie powinny być uwzględniane w rozliczeniu należnego lekarzowi wynagrodzenia.
W uzasadnieniu wyroku sąd wskazuje, że rozwiązanie przyjęte przez skarżącą spółkę należy uznać za wadliwe z uwagi na możliwe negatywne konsekwencje realizujące się w sferze praw pacjenta. Podziela także stanowisko RPP odnośnie do zagrożeń, jakie powoduje sytuacja, w której lekarz ponosi część kosztów zleconych przez siebie badań diagnostycznych. „Organ w tym zakresie miał uzasadnione powody, by praktykę, której dopuściła się skarżąca spółka, poddać rozważeniu na tej płaszczyźnie, która odwołuje się do negatywnej percepcji wskazanej sytuacji przez pacjentów. Niewątpliwie powodować ona bowiem może nie tylko generowanie sytuacji konfliktowych przy bezpośredniej odmowie zlecenia badań diagnostycznych, ale również powstanie u pacjentów niepewności, czy przysługujące prawo do badań diagnostycznych realizowane w związku z procesem leczenia nie podlegało ewentualnemu ograniczeniu z uwagi na ich koszt” – podkreślono w wyroku.
Czytaj w LEX: Jak zapewnić bezpieczeństwo elektronicznej dokumentacji medycznej (EDM) >
