TK: Przepisy ograniczające obrót wierzytelnościami szpitali zgodne z konstytucją

Przepisy ograniczające obrót wierzytelnościami szpitali są zgodne z konstytucją, zaś ograniczenie wolności umów wynikające z tych przepisów służy zapewnieniu ochrony prawa do opieki zdrowotnej - orzekł we wtorek Trybunał Konstytucyjny. - Wolność umów, jako wolność konstytucyjnie chroniona, nie ma jednak absolutnego charakteru, a co za tym idzie może podlegać koniecznym ograniczeniom - stwierdził TK.

Jak mówił w uzasadnieniu wyroku sędzia TK Jakub Stelina, celem wprowadzenia w 2010 roku takich regulacji do polskiego prawa było "zapobieżenie powszechnemu w Polsce zjawisku obrotu długami publicznych podmiotów leczniczych, które wiąże się często z dodatkowymi kosztami dla samodzielnych, publicznych ZOZ-ów".

Sprawę rozpatrywał pięcioosobowy skład TK: Julia Przyłębska – przewodniczący, Zbigniew Jędrzejewski, Leon Kieres, Mariusz Muszyński, Jakub Stelina – sprawozdawca. 

Jak można przeczytać w wyroku, po rozpoznaniu w trybie art. 92 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 30 listopada 2016 r. o organizacji i trybie postępowania przed Trybunałem Konstytucyjnym (Dz. U. z 2019 r. poz. 2393), na posiedzeniu niejawnym w dniu 25 sierpnia 2020 r., połączonych skarg konstytucyjnych spółki M. SA:

1.  z 5 maja 2015 r. o zbadanie zgodności art. 54 ust. 5 oraz ust. 6 (w zakresie, w jakim odsyła do ust. 5) ustawy z dnia 15 kwietnia 2011 r. o działalności leczniczej (Dz. U. z 2013 r. poz. 217, ze zm.) w zakresie, w jakim dotyczą czynności prawnych dokonywanych w ramach prowadzonej działalności gospodarczej i skutkujących wstąpieniem w prawa wierzyciela, z art. 20 i art. 22 w związku z art. 31 ust. 1 i ust. 2 zdanie drugie oraz art. 31 ust. 3 a także z art. 64 ust. 1 w związku z art. 31 ust. 3 Konstytucji,
2. z 17 sierpnia 2015 r. o zbadanie zgodności art. 54 ust. 5 i 6 ustawy powołanej w punkcie 1 w zakresie, w jakim przewidują nieważność czynności prawnych prowadzących do subrogacji ustawowej, z art. 22 w związku z art. 20, art. 31 ust. 3 i art. 2, z art. 64 ust. 1 w związku z art. 31 ust. 3 i art. 2, z art. 64 ust. 2 w związku z art. 32 i art. 2 oraz z art. 78 Konstytucji,

Trybunał orzekł, że art. 54 ust. 5 w związku z art. 54 ust. 6 ustawy z 15 kwietnia 2011 r. o działalności leczniczej (Dz. U. z 2020 r. poz. 295 i 567) jest zgodny z art. 31 ust. 1 i ust. 2 zdanie drugie w związku z art. 31 ust. 3 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej.

Ochrona dla wierzyciela i dla dłużnika

Uzasadniając wyrok sędzia Jakub Stelina mówił, że ustawodawca kształtując przepisy, musi brać pod uwagę nie tylko pierwotnego wierzyciela i potencjalnego kontrahenta nabywającego wierzytelność, ale także "musi uwzględniać ochronę praw dłużnika". Podkreślił, że taka ingerencja w sferę zobowiązań w szczególności jest możliwa, gdy dotyczy ona podmiotów wykonujących zadania publiczne, w tym odnoszące się do ochrony zdrowia. - Zmiana wierzyciela i związane z tym działania windykacyjne mogłyby, jak przyjął ustawodawca, doprowadzić do zaburzenia, a nawet wstrzymania udzielania świadczeń, a w konsekwencji ograniczenia ich dostępności na danym terenie - powiedział sędzia Stelina.

Zdaniem TK, przyjęte w ustawie rozwiązanie jest "dość skutecznym środkiem ograniczającym koncentrację długów" szpitali w rękach jednego wierzyciela. - Zmiana dłużnika w praktyce wzmaga ryzyko podjęcia jednoczesnej egzekucji kilku długów i może prowadzić do zwiększenia kosztów wynikających ze skumulowanych odsetek za opóźnienie - ocenił Trybunał.