Kongres: zdrowie psychiczne jest lekceważone, potrzeba zmian systemowych

Zapowiadane od lat zmiany systemowe dotyczące zdrowia psychicznego są odkładane i lekceważone - uważają organizatorzy I Kongresu Zdrowia Psychicznego. Apelują m.in. o lepsze wsparcie dla osób z problemami psychicznymi oraz o poszanowanie ich praw i wolności.

W poniedziałek w Warszawie odbywa się I Ogólnopolski Kongres Zdrowia Psychicznego. Organizatorzy wskazują, że jego celem jest zwrócenie uwagi na dramatyczny stan opieki psychiatrycznej oraz brak realizacji rozwiązań systemowych przewidzianych w Narodowym Programie Ochrony Zdrowia Psychicznego.

Kongres patronatem honorowym objął prezydent Andrzej Duda. Doradca prezydenta prof. Andrzej Zybertowicz przypomniał, że w ramach Narodowej Rady Rozwoju działa sekcja ochrony zdrowia, która rekomenduje m.in. deinstytucjonalizację systemu ochrony zdrowia psychicznego.

"Kluczem do sukcesu, którego wszyscy oczekujemy, jest znalezienie miejsc współpracy między politykami (…) a profesjonalistami z danej dziedziny" – powiedział Zybertowicz.

Rzecznik praw obywatelskich Adam Bodnar przypomniał, że z raportu NIK wynika, że Narodowy Program Ochrony Zdrowia Psychicznego na lata 2011-2015 zakończył się fiaskiem - nie zrealizowano aż 19 z 22 jego założeń.

Zwrócił uwagę, że w Polsce brakuje lekarzy specjalistów, przede wszystkim psychiatrów dziecięcych, a także lokalnych centrów zdrowia psychicznego. "Dominuje nastawienie na izolację, na funkcjonowanie wielkich szpitali psychiatrycznych" - oceniał.

"Polityki publiczne powinny być kształtowane na postawie fachowej wiedzy, doświadczeń międzynarodowych, wyników badań, a nie na podstawie mitów i zabobonów. Wsparcie zawsze powinno dotyczyć nie tylko osoby, która jest dotknięta problemem z zakresu zdrowia psychicznego, ale także jej otoczenia, środowiska, rodziny" - powiedział rzecznik.

Podkreślał, że działania władz publicznych dotyczące ochrony zdrowia psychicznego powinny być nastawione na samorealizację osób dotkniętych problemami psychicznymi i poszanowanie ich prawa do prywatności. Zwrócił uwagę, że dużym problemem jest także język stygmatyzujący takie osoby.

Bodnar zaznaczył, że detencja - pozbawienie wolności - osób z zaburzeniami psychicznymi powinna być ostatecznością. Z tego też powodu, zdaniem rzecznika, nowelizacji wymaga ustawa o ochronie zdrowia psychicznego z 1994 r., która - jak ocenił - promuje właśnie taki model opieki psychiatrycznej.

Zwrócił uwagę, że nadal w aresztach i zakładach karnych przebywa wiele osób z zaburzeniami psychicznymi, które nigdy nie powinny się tam znaleźć.

"W Polsce wielkim problemem jest stosowanie środków zabezpieczających. Powstaje czasami pytanie, czy są one stosowane w sposób przemyślany i odpowiedzialny; czy jest sens, żeby niektóre osoby, w stosunku do których stosuje się środki zabezpieczające, przebywały po 30, 40 lat w zamknięciu i co jakiś były powtarzane regularnie takie same diagnozy ze strony biegłych" - powiedział.

Rzecznik ocenił, że zmiany wymaga także kodeks cywilny, tak żeby instytucja ubezwłasnowolnienia została zniesiona i zastąpiona systemem wsparcia przy podejmowaniu decyzji.

Wiceminister zdrowia Zbigniew Król przypomniał, że w lutym premier Beata Szydło podpisała rozporządzenie w sprawie Narodowego Programu Ochrony Zdrowia Psychicznego na lata 2017-2022. Zapewnił, że realizacja programu będzie na bieżąco monitorowana.

Podkreślił, że jednym z celów programu jest zapewnienie osobom z zaburzeniami psychicznymi wielostronnej i powszechnie dostępnej opieki zdrowotnej. Ma on przyczynić się do upowszechnienia środowiskowego modelu psychiatrycznej opieki zdrowotnej, m.in. przez tworzenie warunków do rozwoju centrów zdrowia psychicznego. Wiceminister zwrócił także uwagę na konieczność przeciwdziałania dyskryminacji i stygmatyzacji osób z zaburzeniami psychicznymi.

Z danych MZ wynika, że w 2015 r. w poradniach zdrowia psychicznego, poradniach odwykowych alkoholowych i poradniach dla uzależnionych od substancji psychoaktywnych leczono ponad 1,5 mln pacjentów z zaburzeniami psychicznymi. Eksperci szacują, że to tylko część realnej liczby osób potrzebujących pomocy.

Organizatorami kongresu są: Porozumienie na rzecz Narodowego Programu Ochrony Zdrowia Psychicznego, Instytut Psychiatrii i Neurologii, Fundacja eF Kropka oraz miasto stołeczne Warszawa. W poniedziałek wieczorem uczestnicy kongresu mają wspólnie przemaszerować przed siedzibę Ministerstwa Zdrowia, gdzie złożą petycję o wprowadzenie reformy opieki psychiatrycznej w Polsce. (PAP)