Jak prawidłowo oznaczać podmiot wystawiający recepty

Komentarz szczegółowo omawia sposób oznaczenia lekarza wystawiającego na druku recepty w związku ze zmianami stanu prawnego, jakie obowiązują w dużej części od dnia 1 stycznia 2013 r. Autor omawia wymogi, jakie musi spełniać recepta w związku z wymogami refundacyjnymi. Ponadto wskazano dane, które muszą się znaleźć na recepcie w zależności od formy wykonywania zawodu.

1. Wprowadzenie

Wystawianie recept przez lekarza jest nieodrodną częścią wykonywania tego zawodu. Co do zasady, wystawienie recepty powinno być poprzedzone badaniem pacjenta i stanowić opartą na wiedzy medycznej odpowiednią reakcję na stwierdzone dolegliwości. Przypomnieć należy, że zgodnie z treścią art. 45 ust. 1 ustawy z dnia 5 grudnia 1996 r. o zawodach lekarza i lekarza dentysty (tekst jedn.: Dz. U. z 2011 r. Nr 277, poz. 1634 z późn. zm.) – dalej u.z.l.l.d. – lekarz może ordynować leki, środki spożywcze specjalnego przeznaczenia żywieniowego, które są dopuszczone do obrotu w Rzeczypospolitej Polskiej na zasadach określonych w odrębnych przepisach. Do przepisów tych należą w szczególności przepisy:

– rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 8 marca 2012 r. w sprawie recept lekarskich (Dz. U. poz. 260) – dalej r.r.l.,

– ustawy z dnia 12 maja 2011 r. o refundacji leków, środków spożywczych specjalnego przeznaczenia żywieniowego oraz wyrobów medycznych (Dz. U. Nr 122, poz. 696 z późn. zm.) – dalej u.r.l. oraz

– ustawy z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (tekst jedn.: Dz. U. z 2008 r. Nr 164, poz. 1027 z późn. zm.) – dalej u.ś.o.z.

Rozporządzenie w sprawie recept określa sposób i tryb wystawiania recept lekarskich oraz wzór recepty, zaś ustawa o refundacji leków, środków spożywczych specjalnego przeznaczenia żywieniowego oraz wyrobów medycznych i ustawa o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych, obejmują swoim zakresem obowiązki osób uprawnionych do wystawiania recept na leki refundowane oraz osób uprawnionych do otrzymania leków refundowanych.

W pierwszej kolejności wskazać trzeba, że wystawienie recepty polega na czytelnym oraz trwałym naniesieniu na awersie recepty danych określonych w rozporządzeniu w sprawie recept oraz złożeniu na awersie recepty własnoręcznego podpisu osoby wystawiającej receptę (§ 2 ust. 1 r.r.l.), zaś szczegółowo wymagane dane i miejsce ich zamieszczenia na recepcie zostały określone w dalszych przepisach rozporządzenia.

Drugą podstawą informacją jest używanie przez przedmiotowe rozporządzenie i ustawę refundacyjną pojęcia osoby uprawnionej. Określenie to należy rozumieć w znaczeniu nadanym przez art. 2 pkt 14 u.r.l., zgodnie z którym osoba uprawniona to:

a) lekarz ubezpieczenia zdrowotnego;

b) lekarz, lekarz dentysta, z którymi NFZ zawarł umowę upoważniającą do wystawiania recept refundowanych;

c) lekarz, lekarz dentysta, posiadający prawo wykonywania zawodu, który zaprzestał wykonywania zawodu, a z którym NFZ zawarł umowę upoważniającą do wystawiania recept refundowanych dla wystawiającego, jego małżonka, wstępnych i zstępnych w linii prostej oraz rodzeństwa.

Zauważyć jednocześnie należy, że lekarz ubezpieczenia zdrowotnego to lekarz będący świadczeniodawcą (tj. taki lekarz, z którym NFZ zawarł umowę o udzielanie świadczeń opieki zdrowotnej) albo lekarz, który jest zatrudniony lub wykonuje zawód u świadczeniodawcy, z którym NFZ zawarł umowę o udzielanie świadczeń opieki zdrowotnej (art. 5 pkt 14 u.ś.o.z.).

Rozróżnienie to znajduje potem odzwierciedlenie w przepisach rozporządzenia w sprawie recept i ma znaczenie przy oznaczaniu podmiotu wystawiającego receptę w polu „świadczeniodawca".

2. Recepty w ramach zawartej umowy z NFZ o udzielanie świadczeń

Udzielanie świadczeń opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych opiera się o zawartą przez świadczeniodawcę umowę z oddziałem wojewódzkim Narodowego Funduszu Zdrowia (art. 132 ust. 1 u.ś.o.z.), świadczeniobiorcy zaś mają prawo do świadczeń gwarantowanych, obejmujących m.in. prawo do leków dostępnych w aptece na receptę (art. 48 ust. 1 u.r.l. w zw. z art. 15 ust. 2 pkt. 14 u.ś.o.z.). Udzielanie świadczeń zdrowotnych ze środków publicznych obejmuje bowiem jednoczesne uprawnienie i obowiązek wystawiania recept na leki refundowane.

Recepta, na której co najmniej jeden z przepisanych leków jest objęty refundacją, powinna zawierać w polu „świadczeniodawca" (§ 3 ust. 1 pkt 1 r.r.l.) m.in. dane dotyczące osoby uprawnionej albo świadczeniodawcy (w rozumieniu art. 5 pkt 41 u.ś.o.z.), u którego wykonuje zawód osoba uprawniona. Zauważyć trzeba, że dane osoby uprawnionej powinny być nanoszone w sposób czytelny za pomocą nadruku, pieczątki lub naklejki przymocowanej do recepty w sposób uniemożliwiający jej usunięcie bez zniszczenia druku recepty (§ 3 ust. 2 r.r.l.). Dodać należy, że w polu „świadczeniodawca" numer REGON pojawia się dwukrotnie tzn. np. w formie nadruku lub pieczątki oraz dodatkowo w postaci jedno- lub dwuwymiarowych kodów kreskowych (§ 3 ust. 5 r.r.l.).

Z kolei dane lekarza wystawiającego receptę tj. imię, nazwisko i numer prawa wykonywania zawodu lekarza (§ 3 ust. 1 pkt 7 r.r.l.) należy umieścić w polu „dane i podpis lekarza". Także oznaczenie lekarza pojawić się powinno za pomocą nadruku, pieczątki lub naklejki. Ponadto numer prawa wykonywania zawodu lekarza jest obowiązkowo nanoszony na recepcie w tym polu przy pomocy kodu kreskowego (§ 3 ust. 5 r.r.l.).

W sposób szczegółowy dane, z wyróżnieniem kilku różnych kategorii świadczeniodawców lub uprawnionych, które należy zamieścić na recepcie, zostały określone w § 4 r.r.l.

2.1. Kontrakt „własny"

W przypadku zawarcia tzw. „własnej" umowy z NFZ o udzielanie świadczeń finansowanych ze środków publicznych przez podmiot leczniczy lub lekarza wykonującego zawód w formie praktyki zawodowej – lekarz wystawiający receptę ma obowiązek w polu „świadczeniodawca" umieścić następujące dane (§ 4 ust. 1 r.r.l.):

1. nazwę albo firmę podmiotu leczniczego/praktyki lekarskiej, np. Jan Kowalski Indywidualna Praktyka Lekarska/Centrum Stomatologiczne Ząbek;

2. adres miejsca udzielania świadczenia zdrowotnego (nazwa miejscowości, ulica, numer domu, numer lokalu);
3. numer telefonu;

4. identyfikator stanowiący dziewięć pierwszych cyfr numeru identyfikacyjnego REGON, właściwego dla miejsca udzielania świadczenia zdrowotnego (tj. REGON praktyki – jeżeli umowa z NFZ zawarta jest przez lekarza prowadzącego praktykę albo REGON podmiotu jeżeli umowa z NFZ zawarta jest przez podmiot).

Dane powyższe powinny być umieszczone w polu „świadczeniodawca" za pomocą nadruku, pieczątki lub naklejki (§ 3 ust. 2 r.r.l.), ponadto numer REGON pojawi się dodatkowo w postaci kodu kreskowego (§ 3 ust. 5 r.r.l.). Oznaczenie lekarza w polu „dane i podpis lekarza" (tj. imię, nazwisko i numer prawa wykonywania zawodu) wkomponowane jest przy pomocy nadruku, pieczątki lub naklejki, a numer prawa wykonywania zawodu lekarza jest obowiązkowo nanoszony dodatkowo na recepcie w tym polu przy pomocy kodu kreskowego (§ 3 ust. 5 r.r.l.).

2.2. Lekarz pracownik / lekarz podwykonawca

W przypadku wykonywania zawodu lekarza na podstawie umowy o pracę, lub na podstawie praktyki zawodowej wykonywanej wyłącznie w przedsiębiorstwie podmiotu leczniczego, lub na podstawie umowy cywilnoprawnej z podmiotem leczniczym, który posiada zawartą umowę z NFZ o udzielanie świadczeń finansowanych ze środków publicznych, świadczeniodawca przydziela wykonującym u niego zawód osobom uprawnionym, tj. lekarzom ubezpieczenia zdrowotnego (art. 2 pkt 14 lit. a u.r.l. w zw. z art. 15 ust. 2 pkt 14 u.ś.o.z.), zakresy liczb będących unikalnymi numerami identyfikującymi recepty (otrzymane od NFZ). Druki recept lub zakresy liczb, przydzielone w ten sposób, są wykorzystywane wyłącznie przez osoby uprawnione, którym te druki lub zakresy liczb zostały przydzielone, w tym przypadku przez świadczeniodawcę (§ 9 ust. 7 r.r.l.). Oznacza to, że lekarz ubezpieczenia nie może posługiwać się tymi receptami w innym podmiocie, ani użyczać recept innemu lekarzowi wykonującemu zawód w podmiocie leczniczym. Stanowczo podkreślić trzeba, że za pomocą tych druków recept lekarz ubezpieczenia zdrowotnego może wypisywać leki wyłącznie w tym podmiocie i wyłącznie dla pacjentów objętych finansowaniem ze środków publicznych.

W tej sytuacji lekarz wystawiający receptę ma obowiązek w polu „świadczeniodawca" umieścić następujące dane (§ 4 ust. 1 r.r.l.):

1. nazwę albo firmę podmiotu leczniczego (u którego wykonuje zawód, wypełniając umowę o świadczenia finansowane ze środków publicznych i jest uprzednio zgłoszony do NFZ) np. Spółdzielnia Lekarska Zdrowie;

2. adres miejsca udzielania świadczenia zdrowotnego (nazwa miejscowości, ulica, numer domu, numer lokalu, np. Spółdzielni Lekarskiej Zdrowie);

3. numer telefonu (w tym przykładze do Spółdzielni Lekarskiej Zdrowie);

4. identyfikator stanowiący dziewięć pierwszych cyfr numeru identyfikacyjnego REGON, właściwego dla miejsca udzielania świadczenia zdrowotnego (tj. REGON Spółdzielni Lekarskiej Zdrowie).

Identycznie jak w poprzedniej sytuacji, dane te w polu „świadczeniodawca" umieszcza się za pomocą nadruku, pieczątki lub naklejki (§ 3 ust. 2 r.r.l.), ponadto numer REGON podmiotu leczniczego pojawi się dodatkowo w postaci kodu kreskowego (§ 3 ust. 5 r.r.l.). Oznaczenie lekarza w polu „dane i podpis lekarza" widnieje w tym miejscu recepty za pomocą nadruku, pieczątki lub naklejki, a sam numer prawa wykonywania zawodu lekarza jest obowiązkowo nanoszony na recepcie w tym polu przy pomocy kodu kreskowego (§ 3 ust. 5 r.r.l.).W tym zakresie pozostaje bez znaczeia, czy lekarz wypełniający kontrakt z NFZ, zawarty na rzecz podmiotu leczniczego, jest pracownikiem, ma zawartą umowę cywilnoprawną, czy też ma zarejestrowaną praktykę wyłącznie w przedsiębiorstwie podmiotu leczniczego. W polu „świadczeniodawca" powinny widnieć dane tego podmiotu, to ten podmiot generuje i przydziela każdemu lekarzowi odrębnie unikalne numery recept. Oznaczenie lekarza znajduje się bowiem w polu „dane i podpis lekarza".

3. Umowa upoważniająca

Podstawą umożliwiającą wystawianie przez lekarza recept na leki refundowane – bez zawartej umowy z NFZ o udzielanie świadczeń finansowanych ze środków publicznych – jest umowa upoważniająca zawarta z oddziałem wojewódzkim NFZ na terenie którego mają być wystawiane recepty. Umowa upoważniająca do wystawiania recept refundowanych jest zawierana przez lekarza/lekarza dentystę, który nie jest lekarzem ubezpieczenia zdrowotnego (art. 48 ust. 2 u.r.l.) na czas nieokreślony. Lekarz w umowie ma obowiązek wskazać wszystkie miejsca udzielania świadczeń zdrowotnych, na terenie właściwego oddziału wojewódzkiego (art. 48 ust. 3 pkt 2 u.r.l.). Istotne jest to, że w przypadku wskazania kilku miejsc wystawiania recept, np. siedziby własnej praktyki zawodowej oraz siedziby podmiotu leczniczego (w którym lekarz udziela świadczeń poza kontraktem z NFZ), w umowie powinien także być zawarty m.in. adres i numer REGON praktyki zawodowej oraz adres i numer REGON tego podmiotu leczniczego. Dodać należy, że lekarz zamierzający wystawiać recepty na terenie innego oddziału wojewódzkiego NFZ, musi nie tylko zawrzeć umowę z tym oddziałem, ale ma także obowiązek powiadomić o tym dotychczasowy oddział wojewódzki NFZ (vide: wzór umowy upoważniającej zgodny z zarządzeniem Prezesa NFZ z dnia 30 czerwca 2012 r. w sprawie wzoru umowy upoważniającej do wystawiania recept na leki, środki spożywcze specjalnego przeznaczenia żywieniowego oraz wyroby medyczne refundowane ze środków publicznych, przysługujące świadczeniobiorcom nr 38/2012/DGL).

3.1. Recepty w praktyce stacjonarnej

Lekarz wystawiający receptę we własnej praktyce zawodowej, tzw. stacjonarnej (prowadzący własny gabinet), ma obowiązek w polu „świadczeniodawca" umieścić następujące dane (§ 4 ust. 1 r.r.l.):
1. nazwę albo firmę własnej praktyki lekarskiej, np. Indywidualna Praktyka Lekarska Stefan Cichy;
2. adres miejsca udzielania świadczenia zdrowotnego (nazwa miejscowości, ulica, numer domu, numer lokalu własnej praktyki);
3. numer telefonu (do własnej praktyki);
4. identyfikator stanowiący dziewięć pierwszych cyfr numeru identyfikacyjnego REGON, właściwego dla miejsca udzielania świadczenia zdrowotnego (tj. REGON własnej praktyki).
Dane lekarza jako osoby uprawnionej powinny być nanoszone w polu „świadczeniodawca" za pomocą nadruku, pieczątki lub naklejki przymocowanej do recepty w sposób uniemożliwiający jej usunięcie bez zniszczenia druku recepty (§ 3 ust. 2 r.r.l.). W polu „świadczeniodawca" numer REGON praktyki zawodowej pojawi się dwukrotnie: dodatkowo bowiem w postaci kodu kreskowego (§ 3 ust. 5 r.r.l.). Z kolei imię, nazwisko i numer prawa wykonywania zawodu lekarza (§ 3 ust. 1 pkt. 7 r.r.l.) należy umieścić w polu „dane i podpis lekarza". Także tam oznaczenie lekarza pojawić się powinno za pomocą nadruku, pieczątki lub naklejki. Ponadto numer prawa wykonywania zawodu lekarza jest obowiązkowo nanoszony na recepcie w tym polu przy pomocy kodu kreskowego (§ 3 ust. 5 r.r.l.).

Fragment komentarza zamieszczonego w całości w publikacji Serwis Prawo i Zdrowie