W zakresie działań określonych przepisami ustawy pracownicy Inspekcji korzystają z ochrony przysługującej funkcjonariuszom publicznym na podstawie przepisów odrębnych. Identyczne uprawnienia przysługują lekarzom weterynarii (niebędącym pracownikami) wyznaczonym przez organy Inspekcji Weterynaryjnej do wykonania określonych czynności. W czasie wykonywania zadań pracownicy oraz lekarze wyznaczeni do określonych czynności są obowiązani do posiadania upoważnienia oraz noszenia w widocznym miejscu odznaki identyfikacyjnej.

1. Pracownicy Inspekcji Weterynaryjnej oraz osoby wyznaczone do wykonywania określonych czynności ustawowych
Przepisy ustawy zobowiązują do zachowania w tajemnicy wszystkich informacji i danych uzyskanych w trakcie pełnienia kontroli. Dotyczy to w szczególności stosowanej przez podmiot kontrolowany technologii. Dane te nie mogą być ujawniane innym organom, chyba że stanowią dowód popełnienia czynu zabronionego.

Wzór upoważnienia i odznaki Minister Rolnictwa i Rozwoju Wsi ustalił w rozporządzeniu z dnia 27 kwietnia 2004 r. w sprawie wzoru upoważnienia i wzoru odznaki identyfikacyjnej dla pracowników Inspekcji Weterynaryjnej oraz osób wyznaczonych przez organy Inspekcji Weterynaryjnej do wykonywania niektórych czynności (Dz. U. Nr 100, poz. 1014). Zmiany w zakresie prowadzenia kontroli oraz zmiany w uprawnieniach kontrolowanych podmiotów wprowadziła nowela ustawy o swobodzie działalności gospodarczej z dnia 19 grudnia 2008 r. (Dz. U. z 2009 r. Nr 18, poz. 97). Nowela ta weszła w życie w dniu 7 marca 2009 r.
Celem kontroli jest ustalenie stanu faktycznego, na podstawie dokumentów, oględzin, zeznań świadków, opinii biegłych oraz wyjaśnień i oświadczeń podmiotu kontrolowanego.

Czynności kontrolne mogą być podejmowane po okazaniu legitymacji służbowej oraz upoważnienia do przeprowadzenia kontroli. Treść upoważnienia ustala art. 19 ust. 1b u.i.w. Na upoważnieniu muszą znajdować się dane umożliwiające identyfikację kontrolera, okres ważności upoważnienia oraz podpis podmiotu wystawiającego dokument. Jeśli przedmiotem kontroli są informacje niejawne, inspektor IW musi posiadać poświadczenie bezpieczeństwa upoważniające do dostępu do informacji niejawnych. Obowiązkiem kontrolera jest poinformowanie kontrolowanego o jego prawach i obowiązkach w trakcie kontroli. Zgodnie z art. 19b1 u.i.w. organy IW przeprowadzają kontrole okresowe (na podstawie planów kontroli sporządzanych przez powiatowego lub wojewódzkiego lekarza weterynarii) oraz doraźne (poza planem kontroli, w tym związane z rozpatrzeniem skarg i wniosków), na polecenie Głównego Lekarza Weterynarii, a doraźne również na polecenie wojewódzkiego lekarza weterynarii. Kontrolę przeprowadza się w obecności kierownika podmiotu kontrolowanego albo osoby przez niego upoważnionej2.

Z przeprowadzonej kontroli sporządza się protokół kontroli zawierający dane identyfikujące organ i podmiot kontrolowany, datę rozpoczęcia i zakończenia kontroli, ze wskazaniem dni przerw w kontroli, określenie przedmiotu kontroli, opis stwierdzonego w wyniku kontroli stanu faktycznego, pouczenie o prawie, sposobie i terminie wniesienia zastrzeżeń do ustaleń zawartych w protokole kontroli i złożenia wyjaśnień oraz o prawie odmowy podpisania protokołu kontroli, wzmiankę o wniesieniu zastrzeżeń, omówienie poprawek, skreśleń i uzupełnień, wzmiankę o doręczeniu podmiotowi kontrolowanemu protokołu kontroli oraz podpisy kontrolującego i kierownika podmiotu kontrolowanego albo osoby przez niego upoważnionej oraz miejsce i datę podpisania protokołu kontroli. Jeśli podmiot kontrolowany odmawia podpisania protokołu kontrolujący musi zamieścić na ten temat wzmiankę. Jeśli zebrany materiał obejmuje klauzula tajności w protokole należy dany fragment oznaczyć.

W aktach kontroli powinny znaleźć się:
- notatki służbowe z czynności mających znaczenie dla ustaleń kontroli, dowody, oceny, wnioski lub zalecenia,
- informacje i dokumenty oraz poświadczone za zgodność z oryginałem kopie decyzji i powiadomień;
- kopie dokumentów, poświadczone za zgodność z oryginałem, lub dokumenty sporządzone przez kontrolującego, poświadczone za zgodność z dokumentacją źródłową.

Jeden egzemplarz protokołu kontroli przekazuje się podmiotowi kontrolowanemu za pokwitowaniem, drugi włącza się do akt kontroli.
Podmiotowi kontrolowanemu przysługuje, przed podpisaniem protokołu kontroli, prawo zgłoszenia zastrzeżeń do ustaleń zawartych w protokole kontroli. Może je złożyć na piśmie w terminie 7 dni od dnia otrzymania protokołu kontroli. Jeśli zastrzeżenia zostaną uwzględnione, kontrolujący ma obowiązek dokonania zmian w protokole.

Ustalenia kontroli stanowią podstawę do podjęcia dalszych czynności, w tym zaleceń pokontrolnych, wydania decyzji i sporządzenia informacji dla jednostek nadrzędnych3.

1.1. Uprawnienia pracowników oraz osób wyznaczonych do wykonywania innych czynności
Artykuł 19 ust. 3 u.i.w. ustala kompetencje pracowników Inspekcji Weterynaryjnej oraz osób wyznaczonych na podstawie art. 16 i 18 u.i.w. w trakcie przeprowadzania kontroli. Mają oni prawo, w każdym czasie do:
1) przeprowadzania kontroli gospodarstw, centrów (organizacji), zakładów, instalacji, urządzeń lub środków transportu;
2) kontrolowania przestrzegania wymagań określonych w prawodawstwie weterynaryjnym, w tym metod stosowanych do znakowania i identyfikacji zwierząt;
3) pobierania nieodpłatnie próbek do badań:
a) od zwierząt utrzymywanych w celu umieszczenia na rynku lub transportowanych,
b) produktów przeznaczonych do przechowywania, umieszczania na rynku lub transportowanych;
4) żądania pisemnych lub ustnych informacji w zakresie objętym przepisami kontroli;
5) żądania okazywania i udostępniania dokumentów lub danych informatycznych.

Przy wykonywaniu czynności, o których mowa powyżej, podmioty kontrolowane są obowiązane zapewnić pracownikom Inspekcji oraz osobom wyznaczonym pomoc niezbędną przy wykonywaniu ich obowiązków. Ponadto, podmioty prowadzące działalność nadzorowaną przez Inspekcję zarządzającą obiektami, w których jest konieczne stałe wykonywanie obowiązków przez pracowników Inspekcji lub inne osoby działające w imieniu organów Inspekcji Weterynaryjnej, są obowiązane do nieodpłatnego udostępniania pomieszczeń biurowych, laboratoryjnych, socjalnych i magazynowych oraz odpowiedniego zabezpieczenia i wyposażenia stanowisk pracy. W sytuacji, gdy jest to niezbędne do przeprowadzenia kontroli Inspekcji, powiatowy albo wojewódzki lekarz weterynarii może wystąpić do właściwego miejscowo komendanta Policji z wnioskiem o udzielenie pomocy.

1.2. Czynności zlecane lekarzom weterynarii, niebędącym pracownikami Inspekcji
Organ Inspekcji Weterynaryjnej (powiatowy lekarz weterynarii) może wyznaczyć na czas określony lekarza weterynarii oraz inne osoby posiadające odpowiednie kwalifikacje, niebędące pracownikami Inspekcji do wykonywania niektórych czynności związanych z realizowaniem obowiązków ustawowych.
Warunkiem jest, aby osoba niebędąca pracownikiem Inspekcji Weterynaryjnej posiadała tytuł lekarza weterynarii lub posiadała kwalifikacje do wykonywania niektórych czynności pomocniczych oraz zgłosiła pisemnie gotowość wykonywania czynności Powiatowemu Lekarzowi Weterynarii w terminie do 30 października każdego roku. Musi ona spełniać kryteria określone w rozporządzeniu Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 22 kwietnia 2004 roku w sprawie zakresu czynności wykonywanych przez osoby niebędące pracownikami Inspekcji Weterynaryjnej oraz kwalifikacji tych osób (Dz. U. Nr 89, poz. 860 z późn. zm.) oraz przedstawić Powiatowemu Lekarzowi Weterynarii:
a) dokument potwierdzający wpis do ewidencji zakładów leczniczych okręgowej rady lekarsko - weterynaryjnej właściwej dla siedziby zakładu leczniczego z wyjątkiem wyznaczania do badania zwierząt rzeźnych i mięsa w obwodach rzeźnianych;
b) w przypadku ubiegania się o wykonywanie czynności z zakresu badania zwierząt rzeźnych i ich mięsa przedkłada każdorazowo aktualne badanie lekarskie, w tym okulistyczne, poświadczające zdolność do wykonywania ww. prac;
c) w przypadku zgłoszenia po raz pierwszy gotowości wykonywania niektórych czynności, osoba niebędąca pracownikiem Inspekcji Weterynaryjnej, przedkłada dodatkowo Powiatowemu Lekarzowi Weterynarii, dokument potwierdzający prawo wykonywania zawodu zgodnie z art. 2 ustawy z dnia 21 grudnia 1990 r. o zawodzie lekarza weterynarii i izbach lekarsko-weterynaryjnych (Dz. U. z 2009 r. Nr 93, poz. 767 z późn. zm.);
d) numer rachunku bankowego.

W terminie 14 dni od daty otrzymania zgłoszenia, Powiatowy Lekarz Weterynarii powiadamia osobę zainteresowaną o sposobie załatwienia sprawy. Wyznacza on, w drodze decyzji administracyjnej zainteresowaną osobę, do wykonywania określonych czynności, określając termin, zakres i miejsce wykonywania tych czynności. Ma on obowiązek doręczyć tę decyzję do dnia 15 grudnia danego roku. Decyzja staje się prawomocną po podpisaniu umowy pomiędzy stronami, w której określony zostaje zakres i miejsce wykonywania tych czynności, wysokość wynagrodzenia za ich wykonanie oraz termin płatności. Umowa ta musi zawierać zapis, że po jej wygaśnięciu odznaka identyfikacyjna i pieczęć "lekarza urzędowego" zostaje bezzwłocznie zwrócona Powiatowemu Lekarzowi Weterynarii. Umowa jest zawierana na okres jednego roku, od 1 stycznia do 31 grudnia danego roku, a wykonywanie czynności w niej określonych nie stanowi zatrudnienia na podstawie stosunku pracy. W uzasadnionych przypadkach Powiatowy Lekarz Weterynarii może również w każdym innym czasie wyznaczyć osoby niebędące pracownikami Inspekcji Weterynaryjnej, a posiadające tytuł lekarza weterynarii lub posiadające kwalifikacje do wykonywania niektórych czynności pomocniczych, pod warunkiem złożenia przez nie wniosku o wyznaczenie.

Po podpisaniu umowy Powiatowy Lekarz Weterynarii wystawia bezzwłocznie osobie wyznaczonej upoważnienie do wykonywania określonych czynności, odznakę identyfikacyjną zgodnie z rozporządzeniem Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 27 kwietnia 2004 r. w sprawie wzoru upoważnienia i wzoru odznaki identyfikacyjnej dla pracowników Inspekcji Weterynaryjnej oraz osób wyznaczonych przez organy Inspekcji Weterynaryjnej do wykonywania niektórych czynności (Dz. U. Nr 100, poz. 1014) oraz pieczęć "Urzędowego Lekarza Weterynarii".
(...)