Pielęgniarka i położna, wykonując zawód w takiej formie, staje się przedsiębiorcą. Tego rodzaju działalność gospodarcza jest ponadto działalnością regulowaną, co oznacza konieczność wpisania jej do odpowiedniego rejestru działalności regulowanej.

1. Podstawowe warunki wymagane dla wykonywania indywidualnej praktyki

W celu wykonywania indywidualnej praktyki pielęgniarka lub położna są zobowiązane spełniać szereg warunków dotyczących uprawnienia do wykonywania zawodu, doświadczenia zawodowego, pomieszczenia, ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej oraz wpisu do odpowiedniego rejestru.

1.1. Uprawnienie do wykonywania zawodu

Podstawowym warunkiem, który muszą spełnić pielęgniarka lub położna, jest posiadanie prawa wykonywania zawodu odpowiednio pielęgniarki lub położnej.
Nie może ona być także:
1) zawieszona w prawie wykonywania zawodu ani ograniczona w wykonywaniu określonych czynności medycznych na podstawie:
a) art. 27 ustawy z dnia 15 lipca 2011 r. o zawodach pielęgniarki i położnej (Dz. U. Nr 174, poz. 1039 z późn. zm.) – dalej u.z.p.p., tj. w drodze uchwały podjętej przez okręgową radę pielęgniarek i położnych w związku z niezdolnością do wykonywania zawodu spowodowaną stanem zdrowia pielęgniarki lub położnej, na okres trwania tej niezdolności;
b) art. 54 ustawy z dnia 1 lipca 2011 r. o samorządzie pielęgniarek i położnych (Dz. U. Nr 174, poz. 1038) – dalej u.s.p.p., zgodnie z którym sąd pielęgniarek i położnych (okręgowy sąd pielęgniarek i położnych lub Naczelny Sąd Pielęgniarek i Położnych) w toku powadzonego postępowania w przedmiocie odpowiedzialności zawodowej może wydać postanowienie o tymczasowym zawieszeniu prawa wykonywania zawodu na okres nieprzekraczający 12 miesięcy;
c) art. 60 u.s.p.p., zgodnie z którym sąd pielęgniarek i położnych może orzec ograniczenie zakresu czynności w wykonywaniu zawodu na okres od sześciu miesięcy do dwóch lat albo zawieszenie prawa wykonywania zawodu na okres od jednego roku do pięciu lat;
2) pozbawiona możliwości wykonywania zawodu prawomocnie orzeczonym przez sąd środkiem karnym zakazu wykonywania zawodu ani zawieszona w wykonywaniu zawodu środkiem zapobiegawczym zastosowanym przez sąd lub prokuratora.

1.2. Doświadczenie zawodowe

Pielęgniarka lub położna muszą posiadać co najmniej dwuletnie doświadczenie w wykonywaniu zawodu. Ponadto nie mogą mieć przerwy w wykonywaniu zawodu przez okres dłuższy niż pięć lat w okresie ostatnich sześciu lat poprzedzających moment złożenia wniosku o wpis do rejestru podmiotów wykonujących działalność leczniczą (o wpisie do rejestru w pkt 1.6).

1.3. Pomieszczenia i urządzenia

Pielęgniarka lub położna muszą dysponować pomieszczeniem, w którym będą udzielane świadczenia zdrowotne, wyposażonym w odpowiednią aparaturę i sprzęt medyczny. Pomieszczenie musi spełniać warunki określone w rozporządzeniu Ministra Zdrowia z dnia 15 marca 2006 r. w sprawie wymagań technicznych i sanitarnych dla pomieszczeń, w których można wykonywać praktykę pielęgniarek i położnych, oraz wymagań, jakim powinny odpowiadać urządzenia i sprzęt medyczny umożliwiający udzielanie świadczeń zdrowotnych (Dz. U. Nr 56, poz. 397). W razie udzielania świadczeń zdrowotnych w kilku pomieszczeniach wymagania musi spełniać każde z tych pomieszczeń.
Należy podkreślić, że powyższe rozporządzenie obowiązuje jedynie do czasu wydania przez Ministra Zdrowia rozporządzenia na podstawie upoważnienia zawartego w art. 22 ust. 3 ustawy z dnia 15 kwietnia 2011 r. o działalności leczniczej (Dz. U. Nr 112, poz. 654 z późn. zm.) – dalej u.dz.l., jednak nie dłużej niż do dnia 30 czerwca 2012 r. Projekt nowego rozporządzenia można znaleźć na stronach internetowych Ministerstwa Zdrowia w zakładce „Legislacja". Zgodnie z tym projektem rozporządzenie ma określać warunki dla wszystkich podmiotów wykonujących działalność leczniczą (a więc zarówno dla praktyk zawodowych wykonywanych przez pielęgniarki i położne oraz lekarzy i lekarzy dentystów, jak i dla podmiotów leczniczych), z uwzględnieniem rodzaju wykonywanej działalności i zakresu świadczeń zdrowotnych udzielanych przez danego rodzaju podmiot wykonujący działalność leczniczą.
Potwierdzenia spełnienia warunków wymaganych przy udzielaniu określonych świadczeń zdrowotnych dokonuje terytorialnie właściwy państwowy powiatowy inspektor sanitarny, wydając opinię sanitarną. Opinia ta ma formę decyzji administracyjnej (art. 100 ust. 5 u.dz.l.).
Obowiązujące przepisy nie określają, jaki tytuł prawny powinien przysługiwać pielęgniarce lub położnej do pomieszczenia, w którym zamierza udzielać świadczeń zdrowotnych. Może to być więc nie tylko prawo własności, ale także np. najem, dzierżawa czy użyczenie.
Jeżeli po wejściu w życie nowego rozporządzenia Ministra Zdrowia pomieszczenia i urządzenia nie będą spełniały wymagań określonych w tym rozporządzeniu, pielęgniarka lub położna będą musiały dostosować pomieszczenia i urządzenia do nowych wymagań w terminie do końca 2016 r. W tym celu konieczne będzie przygotowanie i przedstawienie właściwej okręgowej radzie pielęgniarek i położnych programu dostosowawczego do nowych wymagań w terminie do dnia 30 czerwca 2012 r. Program ten będzie musiał zaopiniować właściwy państwowy powiatowy inspektor sanitarny, wydając w sprawie decyzję administracyjną (art. 207 u.dz.l.).

1.4. Ubezpieczenie odpowiedzialności cywilnej

Nowym warunkiem wykonywania indywidualnej praktyki, wprowadzonym przez ustawę o działalności leczniczej, jest posiadanie ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej obejmującego szkody będące następstwem udzielania świadczeń zdrowotnych albo niezgodnego z prawem zaniechania udzielania świadczeń zdrowotnych.
Jest to istotna zmiana w stosunku do dotychczasowych warunków podjęcia wykonywania zawodu pielęgniarki lub położnej w formie indywidualnej praktyki. Przedmiotowym obowiązkiem zostały bowiem objęte pielęgniarki i położne wykonujące zawód w formie praktyki zawodowej, niezależnie od tego, czy udzielają one świadczeń komercyjnie, czy jako świadczeniodawcy na podstawie umowy o udzielanie świadczeń opieki zdrowotnej zawartej z Narodowym Funduszem Zdrowia, czy też jako przyjmujący zamówienie na podstawie umowy na udzielanie świadczeń zdrowotnych zawartej z podmiotem leczniczym niebędącym przedsiębiorcą na podstawie art. 26 i 27 u.dz.l. Obowiązek ten został więc nałożony także na pielęgniarki i położne, które uprzednio nie miały takiego obowiązku.
Należy także wskazać, że ustawa o działalności leczniczej uchyliła dotychczasowy obowiązek ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej ciążący na pielęgniarce lub położnej, będącej świadczeniodawcą, zgodnie z art. 136b ustawy z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (tekst jedn.: Dz. U. z 2008 r. Nr 164, poz. 1027 z późn. zm.) – dalej u.ś.o.z. Jednocześnie – w związku z uchyleniem ustawy z dnia 30 sierpnia 1991 r. o zakładach opieki zdrowotnej (tekst jedn.: Dz. U. z 2007 r. Nr 14, poz. 89 z późn. zm.) – na pielęgniarce lub położnej wykonującej zawód w formie praktyki zawodowej ciążył tylko jeden, wyżej wymieniony obowiązek ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej.
Obowiązek ubezpieczenia powstaje najpóźniej w dniu poprzedzającym dzień rozpoczęcia wykonywania działalności leczniczej (art. 25 ust. 1 pkt 1 i ust. 2 u.dz.l.). W momencie składania wniosku o wpis do rejestru podmiotów wykonujących działalność leczniczą pielęgniarka lub położna mogą więc nie mieć jeszcze zawartej umowy ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej (bo wykonywanie działalności leczniczej można rozpocząć dopiero po uzyskaniu wpisu w rejestrze podmiotów wykonujących działalność leczniczą). Natomiast w terminie nie późniejszym niż siedem dni od dnia zawarcia umowy ubezpieczenia muszą przekazać do okręgowej rady pielęgniarek i położnych, która prowadzi rejestr, do którego zostały wpisane, dokumenty ubezpieczenia potwierdzające zawarcie umowy (polisę ubezpieczeniową).
Szczegółowy zakres ubezpieczenia oraz minimalną sumę gwarancyjną określa rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 22 grudnia 2011 r. w sprawie obowiązkowego ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej podmiotu wykonującego działalność leczniczą (Dz. U. Nr 293, poz. 1729). Zgodnie z tym rozporządzeniem spod ubezpieczenia są wyłączone szkody wyrządzone przez pielęgniarkę lub położną, które udzieliły świadczenia pomimo pozbawienia ich prawa wykonywania zawodu lub w okresie zawieszenia w prawie wykonywania zawodu, szkody polegające na uszkodzeniu, zniszczeniu lub utracie rzeczy, szkody polegające na zapłacie kar umownych oraz szkody powstałe wskutek działań wojennych, stanu wojennego, rozruchów, zamieszek lub aktów terroru. Minimalna suma gwarancyjna ustalona dla pielęgniarki i położnej wykonujących indywidualną praktykę wynosi 30.000 euro w odniesieniu do jednego zdarzenia i 150.000 euro w odniesieniu do wszystkich zdarzeń, których skutki są objęte umową ubezpieczenia.
Jeżeli pielęgniarka lub położna zawarły umowę obowiązkowego ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej na podstawie ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych lub ustawy o zakładach opieki zdrowotnej przed dniem wejścia w życie ustawy o działalności leczniczej, a okres, na jaki umowa ta została zawarta, upływa po dniu 1 stycznia 2012 r., to umowa ta pozostaje w mocy do upływu okresu, na jaki została zawarta. Natomiast nowa umowa ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej (zawarta zgodnie z ustawą o działalności leczniczej i rozporządzeniem w sprawie obowiązkowego ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej podmiotu wykonującego działalność leczniczą) musi być zawarta najpóźniej w ostatnim dniu okresu obowiązywania dotychczasowej umowy, ale nie później niż do dnia 31 grudnia 2012 r. (art. 212 ust. 2 u.dz.l.).

1.5. Wpis do ewidencji działalności gospodarczej

Jak już wskazano na wstępie, wykonywanie działalności leczniczej przez pielęgniarkę lub położną w formie indywidualnej praktyki jest działalnością gospodarczą. Oznacza to, że pielęgniarka lub położna muszą uzyskać wpis w ewidencji działalności gospodarczej (Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej, CEIDG) zgodnie z ustawą o swobodzie działalności gospodarczej.
Wniosek o wpis do ewidencji można złożyć w formie elektronicznej albo w formie pisemnej. Wniosek w formie elektronicznej składa się za pośrednictwem formularza elektronicznego dostępnego na stronie internetowej CEIDG, w Biuletynie Informacji Publicznej Ministra Gospodarki lub za pośrednictwem elektronicznej platformy usług administracji publicznej (ePUAP). Potwierdzenie złożenia wniosku w takiej formie jest dokonywane przez system teleinformatyczny CEIDG na wskazany przez przedsiębiorcę adres poczty elektronicznej. Natomiast wniosek w formie pisemnej jest składany na formularzu zgodnym z formularzem elektronicznym w wybranym przez przedsiębiorcę urzędzie gminy osobiście albo listem poleconym. W sytuacji złożenia wniosku pisemnie organ gminy dokonuje jego sprawdzenia pod względem formalnym, a następnie potwierdza wnioskodawcy za pokwitowaniem jego przyjęcie. Przesłanie wniosku do CEIDG przez ten organ powinno nastąpić nie później niż następnego dnia roboczego od dnia jego otrzymania (art. 26 ustawy z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej (tekst jedn.: Dz. U. z 2010 r. Nr 220, poz. 1447 z późn. zm.) – dalej u.s.d.g.).
Zasadą jest, że działalność gospodarczą można podjąć już w dniu złożenia wniosku o wpis do CEIDG i nie ma konieczności czekania na wpis do ewidencji. Jednakże pielęgniarka lub położna przed rozpoczęciem wykonywania działalności muszą dodatkowo uzyskać wpis w rejestrze podmiotów wykonujących działalność leczniczą, a więc zastosowanie do nich powyższej zasady jest ograniczone. We wniosku o wpis można także określić późniejszą datę podjęcia działalności gospodarczej niż dzień złożenia wniosku (art. 14 ust. 1 i 2 u.s.d.g.).
Wnioski o wpis są wolne od opłat (art. 29 u.s.d.g.).

1.6. Wpis do rejestru podmiotów wykonujących działalność leczniczą

Wykonywanie działalności leczniczej w ramach indywidualnej praktyki jest działalnością regulowaną w rozumieniu ustawy o swobodzie działalności gospodarczej (art. 16 ust. 1 u.dz.l.). Pod pojęciem działalności regulowanej rozumie się szczególny rodzaj działalności gospodarczej, której podjęcie wymaga spełnienia warunków, które są szczegółowo określone w przepisach regulujących dany rodzaj działalności regulowanej; w odniesieniu do praktyk zawodowych wykonywanych przez pielęgniarkę lub położną – w ustawie o działalności leczniczej. Z kolei z uznaniem danego rodzaju działalności gospodarczej za działalność regulowaną wiąże się obowiązek uzyskania wpisu do odpowiedniego rejestru działalności regulowanej. Takim rejestrem w odniesieniu do pielęgniarki i położnej wykonującej działalność leczniczą w formie indywidualnej praktyki jest rejestr podmiotów wykonujących działalność leczniczą. Organem prowadzącym rejestr w odniesieniu do pielęgniarki lub położnej wykonującej praktykę zawodową jest okręgowa rada pielęgniarek i położnych właściwa dla miejsca wykonywania praktyki (art. 106 ust. 1 pkt 3 u.dz.l.). Nie ma przy tym przeszkód, aby pielęgniarka lub położna wykonywały indywidualną praktykę na terenie innej okręgowej izby pielęgniarek i położnych (lub innych okręgowych izb) niż okręgowa izba, której są członkami. Jednakże w takim przypadku muszą one dokonać wyboru okręgowej izby, której będą członkami (art. 21 u.z.p.p. i art. 5 ust. 4 u.s.p.p.).
Wniosek o wpis do rejestru podmiotów wykonujących działalność leczniczą musi zawierać dane wymienione w art. 102 ust. 1 u.dz.l. Są to następujące dane:
1) imię i nazwisko pielęgniarki lub położnej;
2) numer prawa wykonywania zawodu;
3) forma działalności leczniczej i zakres udzielanych świadczeń zdrowotnych;
4) adres miejsca udzielania świadczeń zdrowotnych;
5) Numer Identyfikacji Podatkowej (NIP);
6) adres do korespondencji;
7) posiadane specjalizacje;
8) numer wpisu do ewidencji działalności gospodarczej.
Uszczegółowienie danych, które powinien zawierać wniosek o wpis, nastąpiło w § 13 ust. 1 rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 29 września 2011 r. w sprawie szczegółowego zakresu danych objętych wpisem do rejestru podmiotów wykonujących działalność leczniczą oraz szczegółowego trybu postępowania w sprawach dokonywania wpisów, zmian w rejestrze oraz wykreśleń z tego rejestru (Dz. U. Nr 221, poz. 1319) – dalej r.s.w.
Odmiennie od dotychczasowych rozwiązań zawartych w rozporządzeniu Ministra Zdrowia z dnia 20 września 2007 r. w sprawie szczegółowego trybu postępowania w sprawach wpisu do rejestrów indywidualnych praktyk pielęgniarek, położnych, indywidualnych specjalistycznych praktyk pielęgniarek, położnych i grupowych praktyk pielęgniarek, położnych (Dz. U. Nr 203, poz. 1465 z późn. zm.) obecnie obowiązujące rozporządzenie nie określa wzoru wniosku o wpis do rejestru, poprzestając jedynie na określeniu danych, które muszą zostać wskazane we wniosku.
(...)

Fragment komentarza zamieszczonego w całości w publikacji Serwis Prawo i Zdrowie