Kto może (kto powinien) podjąć działanie w przypadku agresywnego zachowania pacjenta np. w poradni zdrowia psychicznego SP ZOZ-u?
2. Czy chory z podejrzeniem choroby psychicznej przywieziony do SP ZOZ-u przez Policję powinien być przez Policję pilnowany do czasu dowiezienia go do szpitala psychiatrycznego?
3. Czy Policja może być wzywana do szpitala niebędącego szpitalem psychiatrycznym w celu stosowania przymusu bezpośredniego wobec pacjenta agresywnego?
4. Czy Policja może odmówić takiej interwencji?
Chodzi o przypadki poprzedzające skierowanie pacjentów do szpitala psychiatrycznego.
Zasady stosowania przymusu bezpośredniego zostały uregulowane w ustawie z dnia 19 sierpnia 1994 r. o ochronie zdrowia psychicznego (Dz. U. Nr 111, poz. 535 z późn. zm.) – dalej u.o.z.p. oraz w rozporządzeniu Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej z dnia 23 sierpnia 1995 r. w sprawie stosowania przymusu bezpośredniego (Dz. U. Nr 103, poz. 514) – dalej r.s.p.b., a także pośrednio w ustawie z dnia 5 grudnia 1996 r. o zawodach lekarza i lekarza dentysty (tekst jedn.: Dz. U. z 2008 r. Nr 136, poz. 857 z późn. zm.).
Na samym początku należy wskazać, iż prawnicy spierają się na temat dopuszczalności stosowania przymusu bezpośredniego w szpitalu niebędącym szpitalem psychiatrycznym. Nie jest możliwe kategoryczne stwierdzenie możliwości zastosowania przymusu bezpośredniego w szpitalu niepsychiatrycznym.
Za możliwością stosowania opowiada się m.in. np.: M. Balicki (M. Balicki, Przymus w psychiatrii – regulacje i praktyka, PiM 1999, nr 1, s. 40) oraz D. Karkowska (D. Karkowska, Prawo ochrony zdrowia w pytaniach i odpowiedziach, Warszawa 2008, s. 84.).
1. Uprawnionym do zastosowania przymusu bezpośredniego są: lekarz, a w sytuacjach określonych w art. 18 ust. 2 u.o.z.p. pielęgniarka (w jednostce organizacyjnej pomocy społecznej, gdzie nie zatrudnia się lekarza), zaś ratownik medyczny w sytuacjach określonych w art. 18 ust. 5 u.o.z.p (gdy nie ma możliwości uzyskania decyzji lekarza, przy podejmowaniu czynności ratunkowych). O ile nie są to sytuacje przewidziane we wskazanych przepisach: ratownicy medyczni i pielęgniarze nie mogą podejmować interwencji. Z samej treści pytania wynika, iż w SP ZOZ-ie są lekarze, wiec to wyłącza możliwość podejmowania decyzji o stosowaniu przymusu bezpośredniego przez ratownika lub pielęgniarza. Natomiast do samego wykonania przymusu bezpośredniego – uprawniony jest przeszkolony do tego pracownik zakładu (§ 17 r.s.p.b).
2. Policja ma obowiązek udzielenia koniecznej pomocy w przypadku, gdy istnieją przesłanki przewidziane w art. 18 ust. 1 u.o.z.p., a więc w sytuacji, gdy pacjent dopuszcza się zamachu przeciwko życiu i zdrowiu własnemu lub innej osoby, bezpieczeństwu powszechnemu, w sposób gwałtowny niszczy lub uszkadza przedmioty, lub poważnie zakłóca lub uniemożliwia funkcjonowanie zakładu psychiatrycznego lub jednostki organizacyjnej pomocy społecznej. Samo tylko podejrzenie, że pacjent może być chory nie uzasadnia konieczności asysty Policji aż do dowiezienia do szpitala psychiatrycznego.
3. Policja może zastosować przymus bezpośredni na zasadach przewidzianych w art. 16 ustawy z dnia 6 kwietnia 1990 r. o Policji (tekst jedn.: Dz. U. z 2007 r. Nr 43, poz. 277 z późn. zm.) oraz w rozporządzeniu Rady Ministrów z dnia 17 września 1990 r. w sprawie określenia przypadków oraz warunków i sposobów użycia przez policjantów środków przymusu bezpośredniego (Dz. U. Nr 70, poz. 410 z późn. zm.). Środki przymusu jakie może zastosować Policja to: fizyczne, techniczne i chemiczne środki służące do obezwładniania bądź konwojowania osób oraz do zatrzymywania pojazdów; pałki służbowe; wodne środki obezwładniające; psy i konie służbowe; pociski niepenetracyjne, miotane z broni palnej. Policja ma obowiązek udzielenia pomocy – w sytuacjach, o których była mowa powyżej. Policja nie jest jednak uprawniona do stosowania przymusu bezpośredniego na zasadach przewidzianych w ustawie o ochronie zdrowia psychicznego. Policja może być wezwana do udzielenia pomocy w każdej sytuacji, gdy w szpitalu znajduje się pacjent agresywny, zagrażający swoim zachowaniem sobie lub otoczeniu.
4. W sytuacji zagrożenia życia bądź zdrowia pacjenta, innych pacjentów, personelu medycznego, w sytuacji, w której może dojść do zniszczenia mienia, Policja nie powinna odmówić interwencji.
Uwagi
Z uwagi na delikatność materii oraz fakt, iż przymus bezpośredni godzi w podstawowe prawa człowieka, jego stosowanie musi odbywać się zgodnie z przepisami ustawy.
Katarzyna Lenczowska-Soboń