Do 1 marca zatrudnieni w ochronie zdrowia, ale też aptekach oraz studenci medycyny powinni mieć paszport covidowy lub zaświadczenie, że ich stan zdrowia nie pozwala na przyjęcie szczepionki przeciwko Covid-19. Tak wynika z nowelizacji rozporządzenia w sprawie ogłoszenia na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej stanu epidemii. Polska Federacja Szpitali, która popiera obowiązkowe szczepienia, by pomóc dyrektorom szpitali we wdrażaniu przepisów, poprosiła Ministerstwo Zdrowia o udzielenie odpowiedzi na zgłaszane przez nich wątpliwości. Jak bowiem pisaliśmy w serwisie Prawo.pl obowiązek szczepienia personelu to prawna fikcja, bo większość prawników uważa, że dyrektorzy szpitali i innych placówek medycznych nie mają żadnych narzędzi do weryfikowania czy ich pracownik jest zaszczepiony przeciwko Covid-19. I z odpowiedzi MZ wynika to samo. Ponadto w odpowiedzi na pytania Ogólnopolskiego Związku Zawodowego Pielęgniarek i Położnych wynika, że minister zdrowia nie ma ustawowej podstawy do wydania rozporządzenia.

Postępowanie z dokumentacją medyczną dotyczącą szczepień obowiązkowych >

O co pytała Polska Federacja Szpitali

Jarosław Fedorowski, prezes Polskiej Federacji Szpitali poprosił Adama Niedzielskiego, ministra zdrowia, o odpowiedź na następujące pytania:

  1. W jaki sposób dyrektor szpitala powinien wyegzekwować obowiązek przeprowadzania szczepień ochronnych, o którym mowa w rozporządzeniu i sprawdzać wypełnienie tego obowiązku przez pracowników, tj.: czy ma prawo zwolnić pracownika, wysłać pracownika na urlop bezpłatny? 
  2. Jeżeli nie ma prawa, to na jakie stanowisko należy przesunąć lekarza, pielęgniarkę, fizjoterapeutę lub innego pracownika medycznego?
  3. Jakie osoby są uprawnione do wydania zaświadczenia o przeciwwskazaniu do szczepień i jak sprawdzić jego posiadanie.

Waldemar Kraska, wiceminister zdrowia z upoważnienia Adama Niedzielskiego - nie odpowiedział na żadne z nich. 

Niezaszczepionego pracownika ochrony zdrowia karać może tylko Sanepid

Na jednej stronie kartki A4 wiceminister Kraska zaznaczył jedynie, że osoby wykonujące zawód medyczny oraz osoby wykonujące czynności zawodowe w podmiotach leczniczych na mocy rozporządzenia zostały zobowiązane do zaszczepienia się przeciw Covid-19 do dnia 1 marca 2022 r. - Niezastosowanie się do określonych zakazów, nakazów i ograniczeń, wprowadzanych w czasie epidemii, sankcjonują regulacje zawarte w ustawie w rozdziale 8A – Kary pieniężne ustawy z 5 grudnia 2008 r. o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi.. Z regulacji tych m.in. wynika, że kto w stanie epidemii nie stosuje się do obowiązku, o którym mowa w art. 46 ust. 4 pkt 7 ustawy, ustanowionego w rozporządzeniu, podlega karze pieniężnej. Ponadto przepisy wymienionego rozdziału precyzują także, że kary pieniężne w powyższym zakresie wymierza, w drodze decyzji administracyjnej, państwowy powiatowy inspektor sanitarny i państwowy graniczny inspektor sanitarny - napisał Waldemar Kraska. To zaś oznacza, o czym pisaliśmy w Prawo.pl, że tylko Sanepid może nałożyć karę od 5 do nawet 30 tys. złotych na podstawie art. 48 a ust. 1 pkt 5. Problem w tym, że taką decyzję łatwo podważyć w sądzie, bo nie ma ustawowej podstawy do wydania rozporządzenia, do czego z kolei resort przyznaje się w odpowiedzi na pytania Ogólnopolskiego Związku Zawodowego Pielęgniarek i Położnych.

Wątpliwa delegacja ustawowa

W rozporządzeniu o obowiązku szczepień jako podstawę prawną jego wydania wskazano art. 46 ust. 2 i 4 ustawy o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób. W ust. 4, pkt 7 jest mowa o możliwości wprowadzenia obowiązku przeprowadzenia szczepień ochronnych, o których mowa w ust. 3, oraz grupy osób podlegające tym szczepieniom i rodzaj przeprowadzanych szczepień ochronnych. Zgodnie zaś z art. 46 ust. 3 ustawy  minister zdrowia może nałożyć obowiązek szczepień ochronnych na inne osoby niż określone na podstawie art. 17 ust. 9 pkt 2. Tyle że, jak zauważa Krystyna Ptok, przewodnicząca OZZPiP, art. 17 ust. 9 nie zawiera w ogóle podziału na punkty, a także nie wymienia, jakie osoby objęte są obowiązkiem szczepień. Dlatego też OZZPiP zapytał Ministerstwo Zdrowia, czy istnieje wątpliwość do istnienia delegacji ustawowej dla ministra zdrowia do wydania rozporządzenia o obowiązku szczepień. W odpowiedzi resort napisał, że wskazany błąd w ustawie nie stanowi przesłanki, która unieważnia zawarte w art. 46 ust. 2 upoważnienie i nie pozbawia ministra prawa do realizacji nałożonego ustawowo obowiązku.  Sądy, do których ukarani przez Sanepid, mogą się odwołać, mogą mieć jednak inne zdanie w tej sprawie. 

To już drugi błąd w jednym przepisie

Ponadto, jak już pisaliśmy w Prawo.pl, to nie jedyny błąd w art. 46 ust. 3 uprawniającym do nałożenia obowiązku szczepień w drodze rozporządzenia. Radca prawny Jakub Kowalski, wspólnik w kancelarii Mirosławski, Galos, Mozes, zwraca uwagę, że art. 46 ust. 3 mówi o ewentualnym wprowadzeniu selektywnego obowiązku szczepień innych niż szczepienia obowiązkowe (z art. 17), ale tylko przeciw zakażeniom i chorobom zakaźnym, o których mowa w art. 3 ust. 1. Ten przepis wskazuje, że przepisy ustawy stosuje się do chorób zakaźnych określonych w załączniku do ustawy. A w załączniku nie ma Covid-19 (stosowanie ustawy w przypadku tej choroby ma podstawę w art.  3 ust. 2 i stosownym rozporządzeniu Ministra Zdrowia z 28 lutego 2020 roku, zmienionym rozporządzeniem z 10 grudnia 2020 r.). Wydaje się, że prawodawca celowo zdecydował się na takie rozwiązanie. Tryb objęcia nowej choroby lub nowego patogenu przepisami ustawy na mocy rozporządzenia MZ jest ekstraordynaryjny i ma służyć szybkiej reakcji na nieznane zagrożenie. Po dwóch latach trwania stanu epidemii można już od ustawodawcy oczekiwać, że przy okazji którejś z licznych nowelizacji ustawy uwzględni wreszcie SARS-CoV-2 i wywołaną nią chorobę Covid-19 w załączniku do ustawy.  Przepisy ustawy pozwalają zatem na wprowadzenie obowiązku szczepień innych niż szczepienia obowiązkowe (np. ograniczonego do wskazanych grup zawodowych czy wiekowych), ale nie przeciwko SARS-CoV-2 – mówi mec. Kowalski.

Potwierdziło to Rządowe Centrum Legislacji. -  Uprawnienie do nałożenia obowiązku szczepień ochronnych, o którym mowa w art. 46 ust. 3 ustawy, nie dotyczy koronawirusa SARS-CoV-2 – pisze Agnieszka Juszczyk, dyrektor Departamentu Prawa Społecznego i Infrastruktury w Rządowym Centrum Legislacji - link do dokumentu RCL.

W praktyce więc obowiązek szczepień nałożony przez ministra zdrowia jest nie do wyegzekwowania.  – Sanepid mógłby ukarać niezaszczepionego pracownika, może się on jednak odwołać do sądu, a ten z kolei uznać, że nie ma podstawy prawnej do obowiązkowego szczepienia, bo nie ma jej w ustawie – mówi Monika Kwiatkowska, radca prawny, specjalizująca się w ochronie zdrowia.

Wiele pytań bez odpowiedzi

Ponadto Ministerstwo Zdrowia odpowiedziało tylko na część pytań OZZPiP. - Problem stosowania rozporządzenia w praktyce wybuchnie 1 marca. Skoro jego autor nie poczuwa się do udzielenia odpowiedzi na pytania, przesyłamy je również do prezesa Narodowego Funduszu Zdrowia, Głównego Inspektora Pracy oraz Marszałka Sejmu, aby każdy z tych organów administracji państwowej udzielił odpowiedzi  w zakresie własnych kompetencji - mówi Krystyna Ptok. Związek, mimo milczenia MZ, chce wiedzieć m.in.:

  1. Czy uzyskiwanie przeciwskazań do szczepień ma być uzyskiwane poprzez służbę medycyny pracy, z pełnymi konsekwencjami kosztów dla pracodawców?
  2. W jaki sposób dokument o przeciwskazaniach do szczepień mają uzyskiwać zleceniobiorcy?
  3. Jak mają postępować Pracodawcy po 1 marca wobec osób wykonujących zawód medyczny lub innych osób niż wykonujące zawód medyczny wykonujących czynności zawodowe w podmiocie leczniczych jeżeli te :
    –  odmówią okazania dokumentu potwierdzającego zaszczepienie lub zwolnienie ze szczepienia lub
    –  odmówią poddaniu się szczepieniu?
  4. Czy po 1 marca pracodawcy mogą dopuszczać te osoby do wykonywania czynności medycznych i świadczenia pracy na terenie podmiotów leczniczych w Polsce czy też muszą odsunąć je od świadczenia pracy? Jeżeli mają je odsunąć od świadczenia pracy – co wydaje się logiczne bo chyba taki był cel wydania rozporządzenia przez Pana Ministra – to czy mają prawo wysłać te osoby jednostronną decyzją na urlop bezpłatny do czasu odwołania w Polsce stanu epidemii – bowiem dopiero wówczas wygaśnie wprowadzony przez Pana Ministra przepis par. 12a – czy też mają zwolnić tych pracowników z pracy, a jeżeli tak to czy w trybie natychmiastowym dyscyplinarnym, czy też z zachowaniem okresu wypowiedzenia i na okres wypowiedzenia zwolnić ich z obowiązku świadczenia pracy?
  5. Czy przy umowach cywilnoprawnych pracodawcy mają w trybie natychmiastowym zerwać wiążące strony umowy?
  6. Kto będzie ponosił odpowiedzialność finansową w przypadku, gdy stanowisko przedstawione przez Pana Ministra do którego zastosują się Pracodawcy będzie błędne, a pracownicy, zleceniobiorcy, przedsiębiorcy i podwykonawcy w postępowaniach sądowych będą uzyskiwać odszkodowania, zadośćuczynienia lub przywrócenia do pracy?
  7. Jednocześnie prosimy o odpowiedź, czy zatrudnianie po 1 marca. pracowników, zleceniobiorców, przedsiębiorców na kontraktach czy podwykonawców pomimo nie wykonania przez nich obowiązków nałożonych rozporządzeniem przez Pana Ministra nie będzie podstawą do ewentualnej odpowiedzialności odszkodowawczej podmiotów leczniczych wobec pacjentów, którzy na terenie podmiotu leczniczego zakażą się wirusem SARS-CoV-2?
  8. Czy Pan Minister rozważył wydając ten akt prawny ewentualne skutki po 1 marca w przypadku utraty np. 5 lub 10 proc. kadry pracowników medycznych tj. osób, które z różnych względów odmówią realizacji rozporządzenia Pana Ministra? Czy system opieki zdrowotnej utrzyma się przy utracie w okresie epidemii kilku procent pracowników medycznych?
  9. Czy zwolnienie tej części pracowników medycznych nie spowoduje następczo rozwiązania kontraktów przez NFZ, gdyż i tak zatrudnienie medyków jest obecnie na granicy minimalnych norm warunkujących utrzymanie kontraktów.
  10. Czy i jakie sankcje administracyjne (kary grzywny?) grożą pracownikom podmiotów leczniczych, którzy nie wykonają obowiązku szczepienia nałożonego przez Pana Ministra? Jakie podmioty będą uprawnione do przeprowadzania kontroli podmiotów leczniczych w zakresie spełnienia wymogu zaszczepienia oraz niedopuszczania przez podmiot leczniczy do świadczenia pracy osób niezaszczepionych?
  11. Czy należy po 01 marca 2022r. przerwać praktyki medyczne studentów odbywane w podmiotach leczniczych do czasu przekazania przez uczelnie dowodów na wykonanie przez studentów obowiązkowych szczepień opisanych w rozporządzeniu?

Krystyna Ptok zwraca też uwagę, że to minister wydał rozporządzenie, które zacznie działać za niecały miesiąc to minister - skoro nie doprowadził wraz z rządem do przeprocedowania przepisów ustawowych, tzw. projektu Hoca – ma obowiązek wskazać na jakiej podstawie prawnej pracodawcy w podmiotach leczniczych mogą skutecznie żądać od pracowników, zleceniobiorców i innych osób wykonujących czynności zawodowe na terenie podmiotu leczniczego dokumentu zaszczepienia lub zaświadczenia o przeciwskazaniu.  Jak jednak pisaliśmy w Prawo.pl, takiej podstawy nie ma, co potwierdził z kolei MZ brakiem odpowiedzi na pytania PFSz. 

 

-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.