Rzecznik praw dziecka chce kar za picie alkoholu w ciąży

Rzecznik Praw Dziecka chce odpowiedzialności karnej za picie alkoholu w ciąży. Pomysł ma poparcie w PiS, w opozycji budzi sprzeciw. Totalnie krytykują go organizacje zajmujące się prawami i zdrowiem kobiet. Ich zdaniem ważniejsze i znacznie skuteczniejsze byłyby działania profilaktyczne i edukacyjne, niż karanie kobiet.

W swoim corocznym raporcie Rzecznik Praw Dziecka Mikołaj Pawlak napisał: „Niepokojący jest wysoki odsetek kobiet spożywających alkohol w trakcie ciąży. (…) Należy podjąć działania edukacyjne, profilaktyczne i prawne, by pomóc dziecku i matce, w szczególności wprowadzić ochronę prawnokarną dziecka poczętego i odpowiedzialność karną matki spożywającej alkohol w tracie ciąży.”

Picie alkoholu wśród ciężarnych

Do picia alkoholu w czasie ciąży przyznaje się 30 proc.  Polek. Każdego roku w Polsce rodzi się prawie 8 tysięcy dzieci z poalkoholowymi uszkodzeniami płodu. Zaburzenia wynikające z zatrucia alkoholowego w okresie prenatalnym to m.in. nadruchliwość, nieprawidłowy rozwój emocjonalny i mowy. Najcięższą postacią jest Płodowy Zespół Alkoholowy (FAS), charakteryzujący się upośledzeniem wzrastania, dysmorfią twarzoczaszki oraz uszkodzeniami ośrodkowego układu nerwowego.

Czytaj w LEX: Bezpłatne leki dla kobiet w ciąży - podmioty uprawnione do przepisywania leków i warunki ordynowania >

Picie alkoholu w ciąży w kontekście zmian kodeksu karnego

Rzecznik Praw Dziecka zwraca uwagę, że dziecko poczęte nie może być wyłączane spod ochrony przepisu art. 160 k.k., mówiącego o narażeniu na niebezpieczeństwo utraty życia lub ciężkiego uszczerbku na zdrowiu. A zwolennicy pomysłu Mikołaja Pawlaka podkreślają, że należy dążyć do zmiany Kodeksu karnego, równolegle z działaniami profilaktycznymi i kampaniami edukacyjnymi. - Rozszerzenie art. 160 k.k. na dziecko w okresie prenatalnym to dobry kierunek - praca nad społeczną świadomością to za mało. Musi też być świadomość kary - argumentują.

Edukacja o negatywnych skutkach picia alkoholu w ciąży

Przekonanie, że niewielkie ilości alkoholu nie zaszkodzą dziecku, a wypicie lampki czerwonego wina jest nawet wskazane, wciąż funkcjonuje w świadomości społecznej. Niestety również niektórzy lekarze tak uważają.

Sondaż Fundacji FASCYNACJE przeprowadzony w 2014 roku w Gdańsku pokazuje jak duża jest skala problemu.

• Co trzecia ankietowana kobieta piła alkohol w czasie ciąży.
• Prawie połowa badanych spotkała się z sytuacją namawiania kobiety ciężarnej do wypicia alkoholu.
• 2/3 kobiet nie uzyskało informacji o szkodliwym wpływie alkoholu na płód od lekarza ani położnej.
• Ponad 40% ankietowanych kobiet spotkało się z sytuacją, w której lekarz pozwolił w ciąży pić alkohol.

Kontrowersje wokół pomysłu Rzecznika

- Pomysł jest szokujący - mówi Anna Wawrzyniak-Strzelińska, prezes Stowarzyszenia „Dbamy o Mamy”. I dodaje: Należy zacząć od rzetelnej edukacji, i to nie tylko wśród ciężarnych, ale też... lekarzy. Wielokrotnie słyszałyśmy od kobiet wstrząsające i niewiarygodne historie o tym, że lekarze zalecali czerwone wino "na krew" lub grzańca na przeziębienie, "bo to lepsze niż leki, które mogą szkodzić" ”.

Joanna Gzyra-Iskandar, koordynatorka ds. komunikacji i PR Centrum Praw Kobiet uważa, że pomysł Rzecznika Praw Dziecka, to forma dyskryminacji kobiet, prowadząca do ich uprzedmiotowienia. - Przy tego rodzaju sytuacjach priorytetem powinno być rozpoznanie przyczyn, które prowadzą do tego, że kobieta spożywa alkohol w ciąży - zauważa. - Z wieloletniej działalności pomocowej prowadzonej przez Centrum Praw Kobiet znamy takie przypadki, kiedy kobieta może być do tego np. przymuszana przez sprawcę przemocy. Karanie takiej osoby byłoby więc wtórną wiktymizacją. Gdyby pojawił się projekt takiej nowelizacji, Centrum Praw Kobiet z całą pewnością stanowczo by przeciwko niemu protestowało - podkreśla Gzyra-Iskandar.

Zdaniem Joanny Gzyry-Iskandar, propozycja karania kobiet za spożycie alkoholu w czasie ciąży nie dość, że nie przyniosłaby oczekiwanego skutku, czyli minimalizacji skali tego zjawiska, to wręcz mogłaby prowadzić do jego częstszego ukrywania, w wyniku, którego mniej kobiet szukałoby profesjonalnej pomocy.

Zmniejszenie skali  zjawiska picia alkoholu w ciąży

Anna Wawrzyniak-Strzelińska i Joanna Gzyra-Iskandar są zgodne: z całą pewnością lepiej jest działać profilaktycznie, czyli przede wszystkim edukować, prowadzić kampanie uświadamiające, a nie karać. Istotna jest także rola lekarzy w informowaniu pacjentek nie tylko o skutkach spożywania alkoholu w czasie ciąży, ale także o możliwościach szukania profesjonalnej i skutecznej pomocy. Ważne jest, aby otrzymywały ją kobiety w ciąży walczące z uzależnieniem od alkoholu. Jak podkreśla Gzyra-Iskandar, spożywanie alkoholu może być szczególnie szkodliwe dla zygoty w pierwszych ośmiu tygodniach rozwoju - czyli w momencie, kiedy wiele kobiet jeszcze nawet nie wie, że jest w ciąży.

Rzecznik mierzy się z problemem nie od dzisiaj

Poprzednik Mikołaja Pawlaka, Marek Michalak wystąpił w czasie piastowania urzędu Rzecznika Praw dziecka do prezydenta o rozważenie inicjatywy ustawodawczej - uruchomienie procedury, na podstawie której kobieta w ciąży, działająca na szkodę własnego dziecka poprzez spożywanie alkoholu, narkotyków lub innych substancji psychoaktywnych, może zostać skierowana przez sąd na leczenie szpitalne. Jego zdaniem procedura ta powinna być regulowana na poziomie ustawowym, a odpowiednim miejscem dla nowych przepisów - w opinii ówczesnego rzecznika - jest Kodeks rodzinny i opiekuńczy, jako podstawa materialna oraz Kodeks postępowania cywilnego, jako podstawa procesowa. Nie powstał jednak taki projekt.