W związku z wojną na Ukrainie i możliwością pojawienia się dużej liczby obywateli naszych sąsiadów w Polsce, pojawia się pytanie o status osób z niepełnosprawnością. Zarówno ustawa o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych, jak i przepisy wykonawcze do niej - rozporządzenie Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej z 15 lipca 2003 r. w sprawie orzekania o niepełnosprawności i stopniu niepełnosprawności nie wyodrębniają oddzielnych zasad do cudzoziemców. Tak więc powiatowe zespoły do spraw orzekania już wydają orzeczenia o stopniu niepełnosprawności Ukraińcom, ale tylko tym, którzy spełniają warunki. Dzięki nim mogą mieć np. ulgi na przejazdy komunikacją, czy refundację na wyroby medyczne, dofinansowanie do turnusów rehabilitacyjnych.

Czytaj również: Kto wystawia wniosek o nadanie stopnia niepełnosprawności stałej i czasowej? 

 

Przepisy w sprawie orzekania o niepełnosprawności te same dla cudzoziemców

-  Na razie obserwujemy sytuację odwrotną - wielu młodych Ukraińców, mieszkańców Opola, wyjeżdża do swojej ojczyzny. Zostawiają pracę i dotychczasowe życie tu na miejscu - mówi Małgorzata Rajczyk, przewodnicząca Powiatowego Zespołu ds. Orzekania o Niepełnosprawności w Opolu (PZON). - Liczymy się jednak z tym, że w najbliższych dniach, a na pewno tygodniach, możemy spodziewać się fali ludzi, którzy szukają względnego spokoju. Wśród nich z pewnością znajdą się też osoby niepełnosprawne, czy chorujące. Dobrze się stało, że nasze państwo stosuje procedury uproszczonego przekraczania granic, w tym dla dzieci, ale nie sądzę, by równie uproszczone i tymczasowo zmienione procedury obowiązywały przy orzekaniu o niepełnosprawności. Dla uciekających obcokrajowców priorytetem jest dach nad głową i ciepłe posiłki. Myślę, że dopiero w dalekiej kolejności znajdzie się ustalanie statusu osoby niepełnosprawnej. Przewiduję, że może się to zdarzyć dopiero w perspektywie najbliższych dwóch-trzech miesięcy, gdy obcokrajowcy trochę oswoją się z sytuacją i będą starali się poukładać jakoś swoje sprawy, w tym administracyjne i zdrowotne - mówi Małgorzata Rajczyk.

Obecnie zaś w przypadku cudzoziemca, który stara się o uzyskanie orzeczenia o niepełnosprawności dla dziecka do 16. roku życia lub o stopniu niepełnosprawności w przypadku osoby powyżej 16. roku życia, mają zastosowanie przepisy ogólne - Dotyczy to zarówno kryteriów bio-psycho-społecznych, czyli najogólniej mówiąc - naruszenia sprawności organizmu, jak i kryteriów formalno-prawnych - wyjaśnia Małgorzata Rajczyk,

Czytaj też: Orzecznictwo o niepełnosprawności - poradnik na przykładach >

Inaczej mówiąc, trzeba posiadać dokumentację medyczną, która potwierdza stan zdrowia wnioskującego o orzeczenie o niepełnosprawności lub jej stopniu. Należy także oczywiście złożyć odpowiedni wniosek do właściwego zespołu ds. orzekania o niepełnosprawności.

Właściwość miejscową powiatowego i wojewódzkiego zespołu do spraw orzekania o niepełnosprawności ustala się według miejsca stałego pobytu w rozumieniu przepisów ustawy z 24 września 2010 r. o ewidencji ludności. We wniosku trzeba podać numer PESEL lub obywatelstwo. Warto pamiętać, że numer PESEL może dostać każdy cudzoziemiec, kto zamelduje się w Polsce na pobyt powyżej 30 dni. Więcej informacji, także po ukraińsku, można przeczytać na stronie www.gov.pl

Bezpaństwowiec, osoba bez numeru PESEL i obywatelstwa orzeczenia nie otrzymają

Zasady wydawania orzeczeń są takie same dla wszystkich cudzoziemców – zarówno obywateli Unii Europejskiej, jak i pozostałych krajów.

Orzeczenie o stopniu niepełnosprawności - WZÓR DOKUMENTU >

- W praktyce powiatowe zespoły najczęściej wydają orzeczenia dla obywateli Ukrainy. Zdarzają się jednak i inne narodowości: Hindusi, Turcy, Bułgarzy oraz Tajowie – zauważa Małgorzata Rajczyk. 

Równocześnie podkreśla, że należy zwrócić uwagę na zupełnie marginalizowaną grupę osób, czyli bezpaństwowców  oraz cudzoziemców nie posiadających numeru PESEL. W Polsce szacuje się, że jest ich ok. 10 tysięcy.

- Wprawdzie możemy ustalić kraj, z którego cudzoziemiec przyjechał, ale jeśli z różnych względów utracił obywatelstwo – sytuacja staje się patowa – zaznacza szefowa opolskiego PZON. - W Polsce większość bezpaństwowców to osoby, które były obywatelami ZSRR, wjechały do Polski na radzieckim paszporcie, a po rozpadzie tego państwa nie wystąpiły o obywatelstwo żadnego z nowo powstałych państw.

Orzekanie o niepełnosprawności oraz jej stopniu - PROCEDURA >

Są także bezpaństwowcy dobrowolni, którzy zrzekli się swojego obywatelstwa

- System elektroniczny, na którym pracują powiatowe i wojewódzkie zespoły (EKSMOoN), „nie przepuści” do rejestracji wniosku osoby, która nie posiada obywatelstwa – mówi Małgorzata Rajczyk.

Reguluje to szczegółowo jeden z przepisów rozporządzenia w sprawie orzekania par. 6 ust. 1 pkt 2a. Mówi on o tym, co m.in. musi zawierać wniosek – a więc numer ewidencyjny PESEL lub informację o obywatelstwie w przypadku cudzoziemca nieposiadającego numeru PESEL.

- To są właśnie sytuacje, które uniemożliwiają złożenie wniosku i ubieganie się o wydanie orzeczenia - czyli status bezpaństwowca i nie posiadanie nadanego numer PESEL – jeszcze raz podkreśla Małgorzata Rajczyk. - Wówczas należy wystąpić o nadanie takiego numeru. W tym szczególnym przypadku rejestracji danych w zbiorze PESEL dokonuje minister właściwy do spraw wewnętrznych. Z wieloletniej praktyki w orzecznictwie taki przypadek jest czysto teoretyczny i chyba nie ma zespołu w Polsce, który by się z nim spotkał.

Dokumenty potrzebne cudzoziemcowi do wyrobienia orzeczenia o niepełnosprawności

Niepełnosprawność lub jej stopień orzekane są zawsze na wniosek danej osoby. Do wniosku dołącza się dokumentację medyczną, w tym zaświadczenie lekarskie, wydane nie wcześniej, niż na 30 dni przed dniem złożenia wniosku. Dołącza się także inne dokumenty, które mogą mieć wpływ na ustalenie niepełnosprawności lub jej stopnia.

- Te inne dokumenty, o których mówi przepis, to najczęściej historia leczenia, karty informacyjne z hospitalizacji, konsultacje specjalistyczne, opinie psychologiczne. Często zdarza się, że cudzoziemcy znaczną część swojej „historii chorobowej” przechodzą w kraju, z którego pochodzą. Wówczas, oprócz dokumentów z leczenia w naszym kraju,  należy dołączyć ową dokumentację wytworzoną w innym kraju w formie uwierzytelnionego tłumaczenia, a więc wykonanego przez tłumacza przysięgłego – wyjaśnia Małgorzata Rajczyk.

WZORY DOKUMENTÓW:

 

Co z meldunkiem na pobyt stały

Oddzielną kwestią, kiedyś sporną, była interpretacja zapisu o konieczności zameldowania na pobyt stały, aby otrzymać orzeczenie o niepełnosprawności.

- Obecnie dopuszczone jest oświadczenie cudzoziemca o miejscu pobytu stałego. Nie trzeba go udokumentować poprzez np. zaświadczenie o zameldowaniu na pobyt stały. Szczegółowe wyjaśnienie i interpretację tego stanowiska wraz z uzasadnieniem Ministra Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej można znaleźć na stronie ministerstwa – wyjaśnia Małgorzata Rajczyk.

Zaznacza, że jeszcze kilka lat temu brak stałego adresu zameldowania był powodem, dla którego powiatowe zespoły odmawiały wydania orzeczenia dla cudzoziemców. W tej chwili nie jest to już przeszkodą.

Sprawdź: Czy obywatelom Ukrainy, którzy złożyli wniosek o udzielenie cudzoziemcom zezwolenia na pobyt czasowy można przyznać zasiłek rodzinny? >

Jak cudzoziemiec może odwołać się od orzeczenia

Cudzoziemiec, podobnie jak każdy Polak, ma takie same prawa i obowiązki dotyczące ewentualnego wniesienia odwołania od orzeczenia o niepełnosprawności. Nie wiąże się to z wniesieniem jakiejkolwiek opłaty do sądu pracy i ubezpieczeń społecznych – w przypadku wniesienia odwołania od orzeczenia wojewódzkiego zespołu jako drugiej instancji.

Czy cudzoziemiec ma identyczne ulgi na podstawie wydanego orzeczenia?

- Na tak postawione pytanie nie można odpowiedzieć jednoznacznie, że orzeczenie o niepełnosprawności lub o stopniu niepełnosprawności wydane dla cudzoziemca skutkuje wszystkimi ulgami i uprawnieniami co dla obywatela naszego kraju. Zbyt wiele przepisów szczegółowych określa prawo do poszczególnych ulg, by pokusić się o kategoryczne twierdzenia – mówi Małgorzata Rajczyk.

Jako przykład podaje prawo do otrzymania zasiłku pielęgnacyjnego przez cudzoziemca na podstawie orzeczenia, które obwarowane jest ścisłymi regulacjami prawnymi ustawy z 28 listopada 2003 r. o świadczeniach rodzinnych.  - O tym jak skomplikowana jest to materia, można się przekonać, zaznajamiając się z pouczeniem na wniosku o wypłatę zasiłku pielęgnacyjnego - mówi Małgorzata Rajczyk.

Natomiast wszędzie tam, gdzie z ulg można korzystać np. legitymując się legitymacją osoby niepełnosprawnej, jak przejazdy w komunikacji publicznej, wejścia na basen, muzeum itp. ulgi dla cudzoziemca zależą tylko od stopnia jego niepełnosprawności lub symbolu jej przyczyny. Przysługują mu zatem tak jak Polakom, na zasadach ogólnych.

Cudzoziemiec nie otrzyma orzeczenia do ulg i uprawnień

Warto wiedzieć, że cudzoziemiec nie może złożyć wniosku o wydanie orzeczenia do ulg i uprawnień. Jest to jedyny wniosek, którego procedowanie jest niemożliwe w przypadku cudzoziemca. Zatem może mieć orzeczenie o inwalidztwie, niezdolności do pracy albo do samodzielnej egzystencji, ale nie uzyska o wskazaniach do ulg i uprawnień. W tych orzeczeniach zaś nie ma tak jak w orzeczeniach o niepełnosprawności podanej przyczyny niepełnosprawności ani wskazań, na przykład do karty parkingowej. Przez to czasami można mieć problem z uzyskaniem różnych ulg. 

- Wniosek o wydanie orzeczenia do ulg i uprawnień jest składany w przypadku posiadania ważnego orzeczenia jednego z organów rentowych wydawanych przez system ubezpieczeń społecznych w naszym kraju. „Przekłada” się orzeczenie organu rentowego na odpowiedni stopień niepełnosprawności. I tu znowu wyjątek: jeśli cudzoziemiec posiada takie orzeczenie, które jest ważne, wydane przez polski przez organ rentowy, to wniosek do ulg i uprawnień może złożyć – wyjaśnia Małgorzata Rajczyk. - Stosunkowo często padają pytania nie tyle cudzoziemców, co osób z podwójnym obywatelstwem – a co, jeśli mam na przykład orzeczony uszczerbek na zdrowiu w innym kraju lub stwierdzoną niepełnosprawność? Czy to jakoś przystaje do naszego orzekania o niepełnosprawności? Kolokwialnie mówiąc „nie przystaje”, gdyż nie ma wprost zależności pomiędzy orzekaniem w Polsce a w innych krajach. Innymi słowy orzeczenia z innych krajów są „nieprzekładalne” na nasze stopnie niepełnosprawności i nie mogą stanowić podstawy do złożenia wniosku do ulg i uprawnień.

Czy cudzoziemiec może wyrobić legitymację osoby niepełnosprawnej oraz kartę parkingową

Legitymacja jest dokumentem imiennym potwierdzającym status osoby niepełnosprawnej i jest wydawana na wniosek osoby zainteresowanej na podstawie ostatniego prawomocnego orzeczenia. - Jej wydanie jest czynnością materialno-techniczną i każda osoba, w tym cudzoziemiec, ma prawo do bezpłatnego  otrzymania takiej legitymacji – wyjaśnia Małgorzata Rajczyk.

Podobnie rzecz ma się z kartą parkingową. Jeśli cudzoziemiec posiada ważne orzeczenie o niepełnosprawności lub o jej stopniu wraz ze wskazaniami, które uprawniają go do tej karty, to nic nie stoi na przeszkodzie, by złożył do powiatowego zespołu wniosek o jej wydanie, opłatę w wysokości 21 złotych i kopię prawomocnego orzeczenia, a oryginał do wglądu.

Uprawnienia posiadacza karty parkingowej regulują przepisy ustawy z 20 czerwca 1997 r. Prawo o ruchu drogowym.

Orzeczenie o niepełnosprawności dla cudzoziemca w pigułce

  1. Cudzoziemiec musi przebywać legalnie na terenie Polski.
  2. Musi posiadać obywatelstwo i/lub mieć nadany numer PESEL.
  3. Musi posiadać dokument stwierdzający tożsamość (najczęściej jest to paszport lub dowód osobisty).
  4. Wniosek powinien złożyć do zespołu właściwego miejscowo, to znaczy do tego zespołu, który swoim zasięgiem działania obejmuje miejsce zamieszkania cudzoziemca.
  5. Aby wszcząć procedurę, musi złożyć co najmniej wniosek o wydanie orzeczenia o niepełnosprawności lub o stopniu niepełnosprawności i aktualne zaświadczenie lekarskie (nie starsze niż 30 dni).
  6. Inne dokumenty, które poświadczają stan zdrowia, a które zostały wydane przez kraj macierzysty cudzoziemca, muszą zostać dołączone do wniosku w formie przetłumaczonej przez tłumacza przysięgłego.
  7. W przypadku braku urzędowego udokumentowania stałego zameldowania, cudzoziemiec  powinien złożyć oświadczenie o miejscu stałego pobytu. Wzór takiego oświadczenia jest dostępny w każdym powiatowym zespole ds. orzekania o niepełnosprawności.
  8. Cudzoziemiec jest obowiązany do poddania się pełnej procedurze orzeczniczej na takiej samej zasadzie jak mieszkańcy Polski – co może oznaczać  konieczność uzupełnienia przez niego brakującej dokumentacji czy, co do zasady, osobiste stawiennictwo na posiedzeniu składu orzekającego.
  9. Posiadanie przez cudzoziemca dokumentu stwierdzającego niepełnosprawność, inwalidztwo lub uszczerbek na zdrowiu, wydanego przez kraj macierzysty, nie jest podstawą, aby uznać go za osobę niepełnosprawną w rozumieniu naszych przepisów. W Polsce status osoby niepełnosprawnej nadają wyłącznie zespoły do spraw orzekania o niepełnosprawności.
  10. Postępowanie przed zespołami nie wiąże się z żadną opłatą. Jedyną opłatę (aktualnie 21 zł) należy uiścić przy wyrabianiu karty parkingowej – jeżeli spełniamy warunki jej otrzymania -  lub w przypadku wyrobienia duplikatu legitymacji osoby niepełnosprawnej (15 zł). Wyrobienie samej legitymacji jest bezpłatne.

 

-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.