W Sejmie propozycje m.in. skuteczniejszego związania studiów z rynkiem pracy

Skuteczniejsze powiązanie studiów z rynkiem pracy i efektywniejsze wydawanie środków na upowszechnianie nauki - takie cele przyświecają rządowym projektom zmian w ustawach: o szkolnictwie wyższym oraz o finansowaniu nauki. Prace nad nimi rozpoczną w tym tygodniu posłowie.

Projekt założeń do nowelizacji dwóch ustaw: o zasadach finansowania nauki oraz Prawo o szkolnictwie wyższym, w listopadzie 2012 r. zaprezentowała ówczesna minister nauki i szkolnictwa wyższego Barbara Kudrycka. W grudniu 2013 r. projekty nowelizacji przyjął rząd, a 17 stycznia br. zostały przesłane do Sejmu. W czwartek, podczas posiedzenia Komisji Edukacji, Nauki i Młodzieży, odbędzie się pierwsze czytanie projektów obu ustaw.

W projekcie nowelizacji ustawy o szkolnictwie wyższym Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego chce otworzyć drogę na studia osobom dojrzałym. Uczelnie będą mogły zaliczyć na poczet studiów ich wiedzę i umiejętności zdobyte w pracy zawodowej, na kursach czy szkoleniach. Z tego rozwiązania mają skorzystać osoby z minimum 5-letnim doświadczeniem zawodowym i świadectwem dojrzałości – w przypadku ubiegania się o studia pierwszego stopnia, jednolite studia magisterskie albo tytuł zawodowy licencjata (inżyniera). Osoby z 3-letnim doświadczeniem po ukończeniu studiów pierwszego stopnia będą mogły ubiegać się o przyjęcie na studia drugiego stopnia.

Według nowych zapisów system szkolnictwa wyższego ma składać się z dwóch podstawowych typów uczelni: zawodowych - kształcących praktycznie i przygotowujących absolwentów do rynku pracy, oraz akademickich. Nowe przepisy wprowadzą zasadę, że tylko podstawowa jednostka organizacyjna uczelni (np. wydział), która ma prawo do nadawania stopni naukowych, będzie mogła prowadzić kształcenie na kierunkach o profilu ogólnoakademickim, jak i praktycznym. Uczelnie nieposiadające takich uprawnień będą mogły prowadzić wyłącznie studia o profilu praktycznym.

MNiSW proponuje też "uwłaszczenie naukowców". Oznacza to, że pracownikom, doktorantom i studentom uczelni będą przysługiwały prawa własności intelektualnej do wyników przeprowadzonych badań naukowych lub prac rozwojowych. W przypadku ich komercjalizacji uczelnia miałaby otrzymywać 25 lub 30 proc. dochodów uzyskanych przez dokonującego komercjalizacji pracownika czy studenta. Analogiczne przepisy dotyczyć będą też instytutów badawczych.

Jedną z ważniejszych zmian, które miała wprowadzić nowelizacja, było umożliwienie otrzymywania stypendium rektora za osiągnięcia w nauce, sporcie czy działalności artystycznej przez studentów pierwszego roku. Obecnie stypendia takie są przyznawane od drugiego roku studiów. Jednak ostatecznie z projektu przyjętego przez rząd ten zapis usunięto - szacowane koszty okazały się zbyt duże dla budżetu państwa.

Ponadto w projekcie nowelizacji zapisano, że stypendium rektora dostanie jedynie 10 proc. studentów na całej uczelni, a nie każdego kierunku, jak było do tej pory.

Z kolei rządowy projekt nowelizacji ustawy o finansowaniu nauki jest dopełnieniem reformy nauki z 2010 roku. Nowe przepisy mają sprzyjać efektywniejszemu wykorzystaniu infrastruktury laboratoryjnej i dydaktycznej, w którą w ostatnich latach zainwestowano ponad 26,3 mld zł.

Wprowadzane nowelizacją zapisy mają ułatwić priorytetowe finansowanie inwestycji o kluczowym znaczeniu dla rozwoju polskiej nauki. Takie znaczenie będą miały przedsięwzięcia wpisane na Polską Mapę Drogową Infrastruktury Badawczej (PMDIB). Będą się mogły na niej znaleźć obiekty zaliczone do tzw. strategicznej infrastruktury badawczej. Wnioski o wpisanie przedsięwzięcia do Mapy Drogowej będą mogły składać jednostki i konsorcja naukowe, centra naukowo-przemysłowe, centra naukowe PAN.

Zgodnie z założeniami resortu nauki, zasady dotyczące przyznawania środków finansowych będą bardziej przejrzyste, bo przyznawane według algorytmów opartych na danych liczbowych, a nie opiniach ekspertów czy recenzentów. W projekcie określono podstawowe kryteria, jakie będą stosowane przy podziale środków finansowych, m.in. poziom naukowy prac i ich znaczenie dla rozwoju nauki, kategoria naukowa jednostki naukowej, wpisanie na listę PMDIB.

Projekt zakłada też rozszerzenie dostępu do informacji o finansowaniu nauki w Polsce dzięki zintegrowanemu informatycznemu systemowi zarządzania nauką o nazwie "POL-on". Znajdą się w nim np. informacje o projektach badawczych, publikacjach, monografiach, patentach czy wdrożeniach. Zgromadzone w systemie dane będą podstawą do przyznawania przez ministra nauki kategorii naukowych i określania wysokości dotacji na działalność statutową. Dostęp do dużej części danych ma być otwarty nie tylko dla wszystkich pracowników naukowych i naukowo-dydaktycznych, ale także dla pozostałych obywateli.

Znowelizowane przepisy umożliwią finansowanie zadań, mających wpływ na upowszechnianie i promocję wiedzy oraz osiągnięć naukowych. Dofinansowywana będzie działalność promująca rozwiązania innowacyjne w ramach targów, wystaw i ekspozycji za granicą lub w kraju. Biblioteki naukowe będą mogły pozyskać środki m.in. na utrzymanie unikalnych zbiorów bibliotecznych oraz udostępnianie zasobów bibliotek w wersji elektronicznej. Podmioty działające na rzecz nauki będą mogły ubiegać się o środki finansowe w trybie konkursowym.