W opracowanej dla Fundacji Batorego ekspertyzie "Czy władze samorządowe mogą - zgodnie z prawem - odmówić organizacji wyborów?" prof. Hubert Izdebski podkreśla, że w Kodeksie karnym są przepisy, które mogłyby stać się podstawą odpowiedzialności wójta (burmistrza, prezydenta miasta) na zasadzie jego współsprawstwa lub pomocnictwa.

Chodzi o sytuacje, gdyby bezkrytycznie wykonywał w obecnym (a tym bardziej, jak się przewiduje, jeszcze gorszym w bliskiej perspektywie) stanie faktycznym wszystkie obowiązki wynikające z powołanych przepisów.

 

Profesor wymienia następujące przepisy Kodeksu karnego:
 

  • art. 156 (spowodowanie ciężkiego uszczerbku na zdrowiu),
  • art. 160 (narażenie na bezpośrednie niebezpieczeństwo utraty życia albo ciężkiego uszczerbku dla zdrowia),
  • i przede wszystkim o art. 165 (sprowadzanie niebezpieczeństwa dla życia lub zdrowia wielu osób poprzez powodowanie szerzenia się choroby zakaźnej).

We wszystkich tych przypadkach występuje odpowiedzialność z winy nieumyślnej, a rozważanie, czy w danym przypadku występowałaby również wina umyślna w zamiarze ewentualnym, można pozostawić specjalistom prawa karnego.

Podstawą do ewentualnej odpowiedzialności wójta (burmistrza, prezydenta miasta) – nie za brak działania, lecz za działanie – mogłyby też być określone przepisy Kodeksu wykroczeń, m.in. niedokonanie wbrew obowiązkowi odpowiedniego zabezpieczenia miejsca niebezpiecznego dla życia lub zdrowia człowieka.

Odpowiedzialność za polecenie pracownikom czynności grożących życiu

Odrębnym problemem jest odpowiedzialność wójta (burmistrza, prezydenta miasta) za polecenie podległym mu pracownikom wykonywania określonych czynności, których skutkiem może stać się zagrożenie życia lub zdrowia poszczególnych osób, w tym samych pracowników, lub wielu osób. W odniesieniu do narażania pracowników występuje odrębna możliwa podstawa odpowiedzialności, mianowicie art. 220 Kodeksu karnego, a w odniesieniu do innych osób byłaby to odpowiedzialność na podstawie uprzednio wymienionych przepisów Kodeksu karnego i Kodeksu wykroczeń.

Konieczne jest przy tym uwzględnienie treści art. 25 ust. 3 ustawy o pracownikach samorządowych, zgodnie z którym pracownik nie wykonuje polecenia służbowego, jeżeli jest przekonany, że prowadziłoby to do popełnienia przestępstwa, wykroczenia lub groziłoby niepowetowanymi stratami.

Prof. Izdebski zauważa, że wśród obowiązków wójtów (burmistrzów, prezydentów miast) wynikających z Kodeksu wyborczego jest ogólne określenie „zapewnienia obsługi i techniczno-materialnych warunków pracy obwodowych komisji wyborczych oraz zapewnienia wykonania zadań związanych z organizacją i przeprowadzeniem wyborów na obszarze gminy”. Są też bardziej szczegółowe zadania organów wykonawczych gminy, realizowane z wykorzystaniem urzędu gminy.

Szczegółowe zadania wójtów

  • prowadzenie stałego rejestru wyborców,
  • udostępnianie rejestru wyborców do wglądu w urzędzie gminy (w godzinach pracy urzędów gmin),
  • podejmowanie decyzji o wpisie do rejestru po sprawdzeniu, czy osoba wnosząca wniosek o wpisanie do rejestru wyborców spełnia warunki stałego zamieszkania na obszarze danej gminy,
  • przyjmowanie reklamacji (wnoszonych także ustnie) na nieprawidłowości w rejestrze wyborców,
  • przekazanie każdemu niepełnosprawnemu wpisanemu do rejestru wyborców w gminie informacji o jego szczególnych uprawnieniach,
  • dopisanie danej osoby do – sporządzanego, jak była o tym wyżej mowa, przez gminę – spisu wyborców,
  • udostępnianie spisu wyborców do wglądu w urzędzie gminy (wyborcom między 21 a 8 dniem przed dniem wyborów służy prawo sprawdzania wpisu),
  • przyjmowanie i załatwianie reklamacji w sprawie wpisania (czy częściej niewpisania) do spisu wyborców,
  • wydawanie zaświadczeń o prawie do głosowania,
  • zapewnienie lokali dla obwodowych komisji wyborczych, przy czym co najmniej połowa lokali powinna być dostępna dla osób niepełnosprawnych.

 

Prof. Izdebski podkreśla, że Kodeks wyborczy nie zawiera przepisów, które by ustanawiały sankcje dla wójtów (burmistrzów, prezydentów miast) za niewykonywanie lub dopuszczenie do niewykonywania przypisanych im zadań. Sankcji tych należy zatem poszukiwać w innych ustawach, poczynając od ustawy o samorządzie gminnym.

Cała ekspertyza dostępna jest na stronie Fundacji Batorego>>

 

 

-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.