29 kwietnia 2020 r. Rzecznik Praw Obywatelskich wniósł, by sąd stwierdził nieważność decyzji Prezesa Rady Ministrów z 16 kwietnia 2020 r. Polecała ona Poczcie Polskiej realizację działań w zakresie przeciwdziałania COVID-19 -polegających na podjęciu i realizacji czynności niezbędnych do przygotowania przeprowadzenia wyborów powszechnych na Prezydenta RP w 2020 r. w trybie korespondencyjnym.
Na tej podstawie Poczta wystąpiła do władz samorządowych o przekazanie jej spisów wyborów (znaczna ich część odmówiła). Skardze towarzyszył wniosek RPO o wstrzymanie wykonania decyzji premiera.
Argumenty RPO
W piśmie do prezesa WSA w Warszawie Adam Bodnar wskazywał, że decyzja Prezesa Rady Ministrów narusza porządek prawny i wpływa negatywnie na prawa obywatelskie. Niewstrzymanie wykonania zaskarżonej decyzji narazi zaś zdrowie publiczne oraz zniweczy skutki osiągnięte poprzez wprowadzone w ostatnich tygodniach ograniczenia w celu zwalczania pandemii.
Ponadto nie wiadomo, jak organizacyjnie miałyby przebiegać wybory w trybie korespondencyjnym na tak szeroką skalę - w związku z brakiem przepisów powszechnie obowiązującego prawa w tym zakresie. Wydawanie poleceń w tym przedmiocie przez Prezesa Rady Ministrów Poczcie Polskiej S.A. - w czasie gdy pandemia nie została jeszcze zatrzymana - naraża obywateli na dramatyczne niebezpieczeństwo zdrowotne i może doprowadzić do nieodwracalnych skutków w sferze prawnej i faktycznej. Realizacja niezgodnej z prawem decyzji administracyjnej może w tym przypadku być tragiczna w skutkach zarówno w odniesieniu do całego polskiego społeczeństwa, jak i każdej z osób i rodzin z osobna.
Skargę na daną decyzję kieruje się do organu administracji, który ja wydał. Ten dopiero przekazuje ją sądowi, wraz z aktami swego postępowania. Z uwagi jednak na uzasadnione obawy oraz ogromne ryzyko związane z brakiem pewności co do niezwłocznego przekazania tej skargi wraz z aktami sprawy do WSA, RPO zdecydował przekazać skargę również bezpośrednio samemu sądowi.
- Mając na uwadze powyższe, wnoszę uprzejmie o przyjęcie skargi oraz rozpoznanie wniosku przez Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie o wstrzymanie w całości zaskarżonej decyzji na podstawie przekazanych przeze mnie dokumentów – napisał 30 kwietnia Adam Bodnar do Wojciecha Mazura, prezesa WSA.
Sprawdź również książkę: Zeszyty Naukowe Sądownictwa Administracyjnego - Nr 1/2020 (88) >>
Decyzja WSA
Skarga została zarejestrowana w dzienniku korespondencji pod numerem VII DK/Wa 60/20. Następnie została przekazana 4 maja do Prezesa Rady Ministrów celem udzielenia odpowiedzi na skargę i nadesłania akt administracyjnych sprawy.
8 lipca 2020 r. na posiedzeniu niejawnym WSA umorzył postępowanie z wniosku o wstrzymanie wykonania zaskarżonej decyzji premiera. Sąd wskazał w uzasadnieniu, że - z przyczyn różnie ujmowanych i tłumaczonych - do wyborów 7 maja 2020 r. nie doszło.
Przypomniał, że 6 kwietnia 2020 r. Sejm uchwalił ustawę o szczególnych zasadach przeprowadzania wyborów powszechnych na Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej zarządzonych w 2020 r., przewidującą przeprowadzenie wyborów wyłącznie w formie korespondencyjnej. Nie uzyskała ona poparcia Senatu RP, który 5 maja wniósł o jej odrzucenie. Sejm jednak odrzucił uchwałę Senatu, a prezydent ustawę podpisał 8 maja. Ustawa weszła w życie 9 maja 2020 r.
Ustawa ta uchylona została ustawą z 2 czerwca 2020 r. o szczególnych zasadach organizacji wyborów powszechnych na Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej zarządzonych w 2020 r. z możliwością głosowania korespondencyjnego.
- Tym samym bezprzedmiotowe stało się w dniu orzekania przez Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie postępowanie wpadkowe o wstrzymanie wykonania zaskarżonej decyzji Prezesa Rady Ministrów. Z uwagi na obowiązujący stan prawny nie może ona być już wykonana i kwestia jej wstrzymania jest już bezprzedmiotowa – uznał WSA.
Zarazem WSA zaznaczył, że umorzenie tego postępowania nie wynika w żadnej mierze z przeprowadzenia merytorycznej oceny zasadności (lub jej braku) skargi na przedmiotową decyzję. Jest wyłącznie wynikiem formalnego stwierdzenia przez sąd, że bezprzedmiotowym byłoby orzekanie o wstrzymaniu wykonania decyzji, która w obowiązującym stanie prawnym nie mogłaby już być wykonana.
- Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie dokona merytorycznej kontroli zaskarżonej przez Rzecznika Praw Obywatelskich decyzji dopiero po rozpoznaniu zawisłej sprawy i w składzie trzech sędziów zawodowych – głosi uzasadnienie.
Czytaj również: Pieniądze za nieudane wybory w ustawie dotyczącej zdrowia>>