Podatek od towarów i usług okazuje się dużym problemem dla gmin. Sprawę skomplikowała dodatkowo centralizacja rozliczeń VAT w gminach. Samorządy niejednolicie ewidencjonują dochody uzyskiwane – część z nich dochód z podatkiem VAT traktuje brutto, czyli jest on dla nich wyższy. Na przykład do wartości sprzedanej nieruchomości zaliczają VAT, więc dochód ze sprzedaży jest o 23 proc. większy. Inne z kolei przyjmują dochód netto – uznają, że dochodem jest tylko kwota bez podatku.
Samorządowcy nie ukrywają, że przydałyby się konkretne wytyczne Ministerstwa Finansów. Ich zdaniem resort wykazał „minimum zaangażowania” – wydał interpretacje, ale nie zadbał o uporządkowanie sprawy. To, że w kwestiach podatku VAT wiele działań pozostawionych jest swobodzie samorządów, powoduje, że często nie wiedzą one, jak działać.
Wskazywał też na to raport Najwyższej Izby Kontroli z 2020 roku, w którym podkreślono m.in., że przy realizacji obowiązku centralizacji rozliczeń podatku VAT, samorządy popełniły wiele błędów. Wpływ na to miały głównie skomplikowane i niejednoznaczne przepisy prawa oraz niejednolite orzecznictwo w sprawach podatkowych.
Zobacz w LEX: Cykl szkoleń z zakresu podatków dla JST po kontroli NIK >
Cena promocyjna: 230.3 zł
|Cena regularna: 329 zł
|Najniższa cena w ostatnich 30 dniach: zł
Problematyczne wykazywanie VAT
Problematyczne jest zwłaszcza podejście do VAT i wykazywania go w sprawozdaniach. Ujęcie podatku VAT w sprawozdaniu o dochodach samorządów Rb-27s różni się od ujęcia w sprawozdaniu o wydatkach RB-28s. W interpretacji Ministerstwa Finansów dotyczącej centralizacji VAT wskazano, że dochody samorządy powinny wykazywać w kwotach netto, czyli bez podatku VAT, ale wydatki już brutto – z podatkiem VAT. Resort finansów wskazał, że do wartości nominalnej należności nie należy doliczać odsetek, opłaty prolongacyjnej i innych należności ubocznych.
Czytaj w LEX: Centralizacja VAT w samorządach >
Wyjaśnił jednocześnie, że przy zobowiązaniach zaliczanych do długu należy podać kwotę brutto, podobnie przy należnościach jednostek wykazywanych w ramach sprawozdań Rb-N (Kwartalne sprawozdanie o stanie należności oraz wybranych aktywów finansowych). W sprawozdaniu Rb-28S z wykonania planu wydatków budżetowych wydatki wykazywane będą zatem w kwotach brutto. Jednakże, ze względu na fakt, że VAT nie stanowi dochodu jednostek samorządu terytorialnego, w sprawozdaniu Rb-27S z wykonania planu dochodów budżetowych samorządowej jednostki budżetowej i jednostki samorządu terytorialnego dochody powinny być ujmowane w kwotach netto (bez podatku VAT).
Zobacz szkolenie online w LEX: Obowiązki JST w zakresie raportowania schematów podatkowych >
Co jest dochodem?
- Te rozbieżności mogą być istotne, bo samorządy planując dochody ze sprzedaży majątku o tej samej wartości, wykazują inne planowane dochody w swoich budżetach i wieloletnich prognozach finansowych – podkreśla Mariusz Konopka, skarbnik Tarnowskich Gór. Jak mówi, wWyjaśnienia Ministerstwa Finansów, które pojawiły się w tej sprawie, nie są wiążące i dlatego część samorządów nadal stosuje metodę brutto.
- Nasz samorząd rozlicza się zgodnie z zasadą, którą wskazuje resort finansów, czyli przyjmujemy dochody netto. Z uwagi na centralizację VAT obowiązującą samorządy, wszystkie rozliczenia tego podatku dotyczące jednostek gminnych wykonuje centralnie gmina. Z tzw. centrali VAT rozliczany jest łączny podatek, a w uchwale budżetowej ujęto zapis porządkujący, który określa, że nadwyżka podatku naliczonego nad należnym wynikająca z centralnego - kasowo rozliczonego podatku VAT stanowi dochód gminy – wyjaśnia skarbnik.
Zobacz szkolenie online w LEX: Jednostki samorządu terytorialnego jako podatnicy VAT >
Gminy niepotrzebnie pokazują deficyt budżetowy?
Tomasz Wojtania, ekspert w dziedzinie finansów samorządowych podkreśla, że takie ujmowanie VAT w sprawozdaniach powoduje deficyt budżetowy. Chodzi o to, że wydatki wykazywane są w zawyżonych wartościach (przez dodanie podatku VAT). Można zadać więc pytanie - czy deficyt ten jest wtedy rzetelnie ustalony? Zdaniem skarbnika Tarnowskich Gór, odpowiedź wydaje się oczywista.
Świadczy to jego zdaniem o tym, że interpretacje ministerstwa dotyczące różnych kwestii w zakresie wykonywania budżetu i funkcjonowania podatku VAT pochodzące z różnych departamentów połączono bezzasadnie. Sprawa się komplikuje, gdyż w sprawozdaniu RB-27s wykazuje się również należności budżetowe, a w sprawozdaniu Rb-28s - zobowiązania.
Czytaj w LEX: Zasady sporządzania sprawozdania Rb-27S >
Z wyjaśnień resortu wynika, że należności będą wykazywane w kwotach netto. Z praktyki wynika, że zobowiązania nie są wykazywane brutto, lecz są pomniejszane o VAT naliczony do odliczenia. Takie postępowanie pozwala uniknąć deficytu budżetowego, ale doprowadza do nierzetelności danych o należnościach i o zobowiązaniach budżetowych. Jednocześnie kolejny departament ministerstwa finansów polecał wykazywać dane dotyczące zarówno należności i zobowiązań dla celów statystycznych, w kwotach brutto. To wzajemnie sprzeczne interpretacje ministerstwa finansów.
Czytaj w LEX: Ocena wiarygodności sprawozdań >
Niejednoznaczności zmuszają do wsparcia podmiotów zewnętrznych
Decyzje o sposobie rozliczania były podejmowane wewnętrznie w poszczególnych samorządach. Zapadały w momencie centralizacji VAT i przyjmowania polityk rachunkowości w jednostkach. Z rozmów z samorządowcami wynika, że część jednostek zdecydowała się na rozliczenia brutto. Niechętnie o tym mówią, ale skala niejasności i sposób, w jaki wprowadzono zmiany, powodują, że rozbieżności występują.
Zobacz szkolenie online w LEX: Organizacja procesu centralizacji rozliczeń VAT w JST >
Jak podkreślają, te niejasności powodują, że muszą korzystać z doradztwa zewnętrznego, co generuje dodatkowe koszty. Często wiąże się z tym konieczność zakupu i instalacji dodatkowych systemów informatycznych. I podkreślają, że wszystkie zmiany związane z podatkiem VAT mają bezpośredni wpływ na samorządy. Także działania, które zmierzają do zwiększenia dochodów Skarbu Państwa z tytułu VAT, przeciwdziałające nieuczciwym działaniom przedsiębiorców, bardzo „dotykają” samorządów.
Czytaj w LEX: Sprawozdawczość budżetowa w układzie zadaniowym >
Nierzetelne dane samorządów
Jak z tego wybrnąć i jak mają sobie z tym poradzić samorządy? – Najtrudniejsze w tej branży jest wyjście z takich sytuacji – mówi Tomasz Wojtania. Jego zdaniem 90 proc. samorządów może mieć nierzetelne dane. – Jeśli dochody są wykazywane netto, to i należności są wykazywane w kwocie netto, podobnie wydatki i zobowiązania – mówi. A to narusza obowiązujące w Polsce zasady wyceny aktywów i pasywów. Jak wyjaśnia, w 2015 roku podjęto próbę uporządkowania systemu rachunkowości i sprawozdawczości w finansach publicznych. Bank Światowy opracował wtedy raport „Porównanie polskich przepisów rachunkowości sektora publicznego z międzynarodowymi standardami rachunkowości sektora publicznego (MSRSP)”. Jak tłumaczy, sprawozdania finansowe sporządza się w ujęciu memoriałowym a wynik finansowy ustala się bez podatku VAT, co wynika z ustawy o rachunkowości (art. 42 ust.2). Jednak przy sprawozdaniach w ujęciu kasowym Rb-27s i Rb-28s w zakresie dochodów i wydatków budżetowych, czyli aktywów pieniężnych – sporządza się je w wartości nominalnej (art. 28ust 1 pkt10), zaś w zakresie należności i zobowiązań na moment ich ujęcia w księgach rachunkowych również stosuje się wartość nominalną (art. 28u11pk2). Na moment końcowego ich ujęcia należności i zobowiązania wykazuje się natomiast w kwocie wymagającej/wymaganej zapłaty. Takie reguły określa ustawa o rachunkowości.
Ich niestosowanie oznacza, iż dane wykazywane w sprawozdaniach Rb-27s, Rb-28s należy uznać za nierzetelne.
Efektem różnic w sposobach rozliczeń jest to, że różne samorządy przeprowadzające podobne operacje finansowe, np. sprzedaż, inaczej wykazują dochody. Przez wątpliwości związane z VAT, sprawozdania trudno porównać, bo przy tych samych działaniach może wyjść różny efekt w dochodach. Jeden samorząd może wykazać mniejsze dochody, a inny wyższe, przy jednakowej transakcji.
Zdaniem Mariusza Konopki jest to bardziej problem centralny, bo przy porównywaniu dochodów samorządów, nie są one adekwatne, przez to, że w dokumentach planistycznych przyjmuje się różne wartości dla tożsamych planowanych działań. A podatek w wysokości np.23 proc. jest istotny, różnice te nie są więc bez znaczenia. - Wybór metody może wpływać na ocenę sytuacji finansowej poszczególnych jst na etapie sporządzania przez nich budżetów i wieloletnich prognoz finansowych. Na tym etapie (planistycznym) trudno też o rzetelne dane porównawcze jeżeli będziemy brać pod uwagę samorządy stosujące te dwie różne metody - mówi.
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.
