Urzędowy wzór wniosku o przyznanie "becikowego"

Czy wójt (burmistrz, prezydent miasta) bądź upoważniony przez niego pracownik może wymóc złożenie wniosku o przyznanie becikowego na określonym formularzu? Czy wezwanie do poprawienia wniosku nie spełniającego tego wymogu będzie zgodne z prawem?

Aby w pełni odpowiedzieć na postawione we wstępie pytania, należy wyraźnie odróżnić trzy zbliżone do siebie świadczenia wskazane w ustawie o świadczeniach rodzinnych ( ustawa ). Pierwszym jest dodatek do zasiłku rodzinnego z tytułu urodzenia dziecka uregulowany w art. 9 ustawy . Drugim świadczeniem jest jednorazowa zapomoga z tytułu urodzenia się dziecka, którą regulują przepisy Rozdziału 2a ustawy (artykuły 15b-c). Trzecim - jednorazowa zapomoga z tytułu urodzenia się dziecka przyznawana przez radę gminy na mocy art. 22a ustawy . Świadczenia te, chociaż bardzo zbliżone do siebie, różnią się zasadniczo w kwestiach proceduralnych.

Procedura przyznawania dodatku do zasiłku rodzinnego nie pozostawia w omawianej kwestii wielu wątpliwości. Art. 23 ustawy wyraźnie określa, co powinien zawierać złożony wniosek, a ponadto w ust. 5 zawiera upoważnienie dla ministra właściwego do spraw zabezpieczenia społecznego do określenia w drodze rozporządzenia wzorów wniosków o ustalenie prawa do świadczeń rodzinnych. Tym samym zastosowanie znajdują tu przepisy rozporządzenia Ministra Polityki Społecznej z dnia 2 czerwca 2005 r. w sprawie sposobu i trybu postępowania w sprawach o świadczenia rodzinne (Dz. U. Nr 105, poz. 881 ze zm.). Wzór wniosku określony w przywołanym rozporządzeniu jest wzorem obowiązującym, a jego pominięcie skutkować powinno pisemnym wezwaniem osoby ubiegającej się o świadczenia do poprawienia lub uzupełnienia wniosku w terminie 14 dni od dnia otrzymania wezwania zgodnie z art. 24a ustawy . Niezastosowanie się do wezwania skutkuje pozostawieniem wniosku bez rozpatrzenia.

W przypadku jednorazowej zapomogi uregulowanej przepisami Rozdziału 2a ustawy , prawodawca nie określił, jakim kryteriom powinien odpowiadać wniosek składany przez osobę ubiegającą się o przyznanie zapomogi. W art. 15b ust. 6 wskazano jedynie, iż do wniosku powinno być dołączone zaświadczenie lekarskie lub zaświadczenie wystawione przez położną potwierdzające pozostawanie kobiety - matki dziecka - pod opieką medyczną nie później niż od 10 tygodnia ciąży do porodu. W celu dalszego odformalizowania procedury, ustawodawca zdecydował, iż do jednorazowej zapomogi z tytułu urodzenia się dziecka nie stosuje się przepisów art. 23 ust. 3-5 ustawy , w których wskazano, co powinien zawierać wniosek składany przez osobę ubiegającą się o przyznanie świadczenia rodzinnego.

Skoro zatem w obowiązujących przepisach nie został określony wzór wniosku, a postępowanie o przyznanie jednorazowej zapomogi jest postępowaniem administracyjnym, zastosowanie znajdują przepisy Kodeksu postępowania administracyjnego dotyczące podań, a konkretnie art. 63. Przepis ten w ust. 2 stanowi, iż podanie powinno zawierać co najmniej wskazanie osoby, od której pochodzi, jej adres i żądanie oraz czynić zadość innym wymaganiom ustalonym w przepisach szczególnych. Te trzy elementy - wskazanie osoby, adresu i żądania - odgrywają decydującą rolę w uznaniu, czy można mówić o złożeniu podania czy też nie. Dodatkowo w ust. 1 ustawodawca wskazał, iż podania (żądania, wyjaśnienia, odwołania, zażalenia) mogą być wnoszone pisemnie, telegraficznie, za pomocą telefaksu lub ustnie do protokołu, a także za pomocą innych środków komunikacji elektronicznej przez elektroniczną skrzynkę podawczą organu administracji publicznej utworzoną na podstawie ustawy z dnia 17 lutego 2005 r. o informatyzacji działalności podmiotów realizujących zadania publiczne. Taki sposób regulacji ma za zadanie maksymalnie odformalizować i uprościć cały proces składania podania czy też wniosku.

W konsekwencji należy stwierdzić, iż wniosek o przyznanie jednorazowej zapomogi z tytułu urodzenia się dziecka (zgodnie z przepisami Rozdziału 2a ustawy ) nie musi być składany na formularzu przygotowanym przykładowo przez pracownika danego ośrodka pomocy społecznej. Formularz taki może być wykorzystywany jedynie pomocniczo. Niedopuszczalne jest wzywanie wnioskodawcy do poprawienia lub uzupełnienia braków wniosku jedynie dlatego, że wniosek ów nie został złożony na przygotowanym przez ośrodek pomocy społecznej formularzu. Decydujące znaczenie ma tu rozumienie art. 24a ust. 1 ustawy , który stanowi, iż w przypadku złożenia nieprawidłowo wypełnionego wniosku podmiot realizujący świadczenia wzywa pisemnie osobę ubiegającą się o świadczenia do poprawienia lub uzupełnienia wniosku w terminie 14 dni od dnia otrzymania wezwania. Niezastosowanie się do wezwania skutkuje pozostawieniem wniosku bez rozpatrzenia. Należy podkreślić, iż jeżeli wniosek będzie miał zawierał wskazanie osoby, adresu i żądania, będzie wnioskiem złożonym prawidłowo, bez względu na to, czy wykorzystano formularz przygotowany przez ośrodek pomocy społecznej czy też nie.

Zgoła inaczej przedstawia się procedura przyznania jednorazowej zapomogi z tytułu urodzenia się dziecka, którą ustanawia rada gminy na podstawie art. 22a ustawy . Przepis ów w stanowi, iż rada gminy może (w drodze uchwały) przyznać zamieszkałym na terenie jej działania osobom jednorazową zapomogę z tytułu urodzenia ich dziecka, a jeżeli to uczyni - ma też obowiązek określić szczegółowe zasady udzielania zapomogi. Oznacza to, że rada gminy w uchwale powinna nie tylko sprecyzować procedurę przyznawania świadczenia, ale w zasadzie może też określić wzór formularza, którym trzeba się posługiwać przy składaniu wniosku. Wzór taki najczęściej stanowi załącznik do stosownej uchwały rady gminy. Jest to jednak rozwiązanie dyskusyjne. Warto bowiem wskazać na rozstrzygnięcie nadzorcze Wojewody Dolnośląskiego z dnia 17 lipca 2009, Nr NK.II.0911-19/398/09. W omawianym rozstrzygnięciu stwierdzono, iż brak jest w k.p.a. przepisu, który zezwalałby na uzależnienie wszczęcia postępowania administracyjnego od złożenia wniosku na urzędowym wzorze formularza. Tym bardziej rada gminy nie może wprowadzać takiego obowiązku w drodze aktu prawa miejscowego.

Jak widać zatem, jest to kwestia sporna. Należy dodać, iż do przyznania "becikowego" na podstawie art. 22a nie znajdują zastosowania przepisy Rozdziału 6 ustawy regulującego postępowanie w sprawach przyznawania i wypłacania świadczeń rodzinnych.

Przydatne materiały:
Ustawa z dnia 28 listopada 2003 r. o świadczeniach rodzinnych (Dz. U. z 2006 r. Nr 139, poz. 992 ze zm.)
Ustawa z dnia 14 czerwca 1960 r. Kodeks postępowania administracyjnego (Dz. U. 2000 r. Nr 98, poz. 1071 ze zm.)