Współczesne think-tanki wywodzą się od działających w USA w czasie II wojny światowej grup eksperckich debatujących nad taktyką działań wojennych. Z czasem terminem tym zaczęto obejmować szeroką grupę instytucji prowadzących działalność analityczną i projektową, które wspierały polityków, administrację i opinię publiczną, swoją ekspercką wiedzą i możliwymi scenariuszami rozwiązań. Ich znaczenie dla debaty politycznej wynikało również z faktu, że w think-tankach zatrudnienie często znajdowały osoby mające doświadczenie w pracy urzędniczej, pełnieniu stanowisk państwowych lub uniwersyteckich. Dawało to gwarancje przestrzegania standardów pracy i wybranych metod badawczych w przygotowywanych badaniach, analizach i prognozach. Do najbardziej rozpoznawalnych w Polsce think-tanków należą aktualnie Instytut Sobieskiego, Centrum im. Adama Smitha, Ośrodek Studiów Wschodnich, Forum Obywatelskiego Rozwoju, Nowa Konfederacja oraz Centrum Europejskie Natolin.
Czytaj w LEX: Standaryzacja jako warunek sprawności jednostek samorządu terytorialnego >>>
Rodzaje think-tanków
Obserwacja i analiza funkcjonowania think-tanków w USA, a także Niemczech i Francji dała podstawy do wskazaniach ich najważniejszych typów.
- Akademicki typ organizacji skupia się w swojej działalności na ekonomii, polityce zagranicznej i ochronie środowiska. Zatrudnia głownie nauczycieli akademickich, a jego struktura zbliżona jest do uniwersytetu. Taki think-tank specjalizuje się w monografiach i artykułach naukowych, rzadko natomiast przygotowuje krótkie raporty czy analizy polityczne.
- Typ kontraktowy think-tanku dostarcza większość badań lub opracowań dla agencji rządowych. Jego specjalizacja jest co prawda szeroka, ale siłą rzeczy skoncentrowana na zleconej problematyce.
- Instytuty analityczne z kolei, funkcjonują podobnie jak przedsiębiorcy, opierając się na kalkulacji zysków i strat. Badania i analizy są zatem prowadzone pod kątem zgłaszanego zapotrzebowania albo zagadnienia preferowanego przez polityków.
- Think-tanki powiązane administracyjnie, finansowo czy organizacyjnie z partiami politycznymi, władzą wykonawczą i ustawodawczą, firmami i korporacjami prywatnymi oraz uniwersytetami. W swojej działalności koncentrują się głównie na tłumaczeniu idei, programów politycznych, podejmowanych decyzji politycznych, dostarczania materiałów do użytku wewnętrznego przeznaczonych dla członków partii. Instytuty takie włączają się w kampanie wyborcze lub kampanie wizerunkowe kandydatów poszczególnych partii politycznych. Rządowe think-tanki są częścią aparatu rządowego, różnią się jednak od kontraktowych tym, że przygotowywanie dla rządu analiz, badań i raportów należy do ich celów statutowych.
- Działalność think-tanku działającego dla zysku polega na przygotowywaniu analiz i raportów, które firmy i przedsiębiorstwa kupują, traktując je jako własne źródło informacji, niezależne od prognoz rządowych na temat rozwoju polityki w poszczególnych sektorach.
- Think- tanki współpracujące z uczelniami wyższymi są natomiast placówkami badawczymi, których działalność koncentruje się przede wszystkim na badaniach społecznych, będąc zarazem częścią struktury organizacyjnej danego uniwersytetu.
Przeczytaj także:
- Politycy chcą lustrować NGO, by wyłapać agentów wpływu z zagranicy
- NGO – niełatwo zidentyfikować beneficjenta w fundacjach i stowarzyszeniach
Cele działania think-tanku
Think-tanki pełnią głównie funkcje analityczne, programowe, edukacyjne, mobilizacyjne, kształtowania elit oraz kontrolną. Istota funkcji analitycznej sprowadza się do zdobywania, gromadzenia i klasyfikacji informacji politycznych przy zastosowaniu wszelkich metod naukowych oraz technik nieformalnych, tj. kontaktów towarzysko-osobistych. Posiada ona ścisły związek z funkcją programową, polegającą na tym, że zdobyta informacja, przygotowana w postaci raportu lub analizy jest przekazywana na zewnątrz think-tanków do potencjalnego odbiorcy zainteresowanego przekazem. W wielu przypadkach jedno działanie ma znamiona wielu funkcji. Tak jest w przypadku funkcji edukacyjnej i mobilizacyjnej, a pośrednio także i kształtowania elit. Wszystkie te funkcje oddziałują na środowisko otaczające dany think-tank. Funkcja edukacyjna służy wzrostowi kultury politycznej, prawnej, historycznej, itd., ponieważ często think-tanki angażują się w działania zarezerwowane dla szkolnictwa. Funkcja kontrolna dotyczy sprawowania kontroli i recenzowania poczynań władzy ustawodawczej, wykonawczej i sądowniczej.
Niezależność think-tanków
Think-tanki przybierają określoną formę organizacyjną, w ramach której wykonują swoją działalność. Różnią się jednak od grup nacisku na polityków, tym, że działają w interesie publicznym. W modelowym ujęciu nie reprezentują partykularnych interesów, czy oczekiwań poszczególnych grup społecznych, a działając - reprezentują dobro wspólne.
Think-tanki trudnią się przede wszystkim działalnością ekspercką. Zatrudniane rzesze ekspertów analizują rzeczywistość i zachodzące w niej zjawiska z perspektywy różnych dyscyplin naukowych, a następnie sporządzają projekty rozwiązań prawnych, i nie tylko prawnych, których celem jest zwiększenie zdolności władzy politycznej do reagowania na te zmiany.
Think-tanki wypracowują więc spójną wizję polityki publicznej w danej dziedzinie życia publicznego w oparciu o wyniki prac badawczych. Jako ośrodki niezależne, think-tanki nie mają bezpośredniego wpływu na podejmowanie decyzji politycznych w konkretnych sprawach. Niezależność finansowa przekłada się natomiast na dobór i zakres prowadzonych badań, które określa sam instytut. Ich wyniki prezentowane są w postaci publikowanych przez think-tanki opracowań, książek, magazynów, czy newsletterów. Członkowie tych organizacji biorą także udział w audycjach radiowych lub telewizyjnych w roli ekspertów lub komentatorów. Podkreśla się jednocześnie, że działalność think-tanków różni się od działalności naukowej prowadzonej na uniwersytetach. Think-tanki to bowiem placówki tylko badawcze, nawet, jeśli czasami stawiają sobie za cel działalność edukacyjną.
Cena promocyjna: 99.6 zł
|Cena regularna: 249 zł
|Najniższa cena w ostatnich 30 dniach: 249 zł
Think-tanki jako lobbyści
Think-tanki, jako organizacje niezależne nie wpływają bezpośrednio na decyzje polityczne, ale jako organizacje eksperckie z pewnością mogą na polityków oddziaływać, przede wszystkim swoim autorytetem. Z tej przyczyny są często wykorzystywane przez lobbystów dla wspierania ich celów. Lobbing pośredni angażujący think-tanki jest o tyle groźny, że w ten sposób dochodzi do zacierania się granic między jego tradycyjną, zdefiniowaną wyżej działalnością a formami bliższymi lobbingowi. Ma to też taki skutek, że zmniejsza się ilość badań ogólnych wynikających z misji ideowej danego think-tanku, na rzecz badań nastawionych na osiągnięcie konkretnych rezultatów, ze zwiększoną rolą podmiotu zamawiającego badanie – zarówno jako wpływającego na sposób wydatkowania środków, jak i wyniki badań. Z kolei, skrócenie czasu na przeprowadzenie badań powoduje spadek możliwości zaangażowania w projekty uznanych autorytetów naukowych. Powyższe przekłada się na atrakcyjność tej formy funkcjonowania organizacji eksperckich, które zaczynają konkurować z sobą, tak na płaszczyźnie pozyskiwania funduszy i dostępu do kanałów popularyzacji badań (media), jak i atrakcyjności i skuteczności — mierzonej popularnością (częstotliwością obecności w mediach i odwołań do badań), a tym samym realnym wpływem na decyzje polityczne.
Nie da się jednak zaprzeczyć, że dzięki temu nieomal każdy temat ważny społecznie może zostać objęty badaniami. Większa liczba projektów badawczych sprawia też, że wzrasta zapotrzebowanie na badaczy, zwiększając szanse na udział w realizacji projektów również przedstawicieli młodego pokolenia. Konkurencja think-tanków sprzyja również wzrostowi jakości badań. Z powyższego wyłania się obecny obraz środowiska think-tanków, które stało się bardziej zróżnicowane. Część nadal posiada konstytutywne, od dawna przypisywane im cechy, a część stała się instytucjami paralobbingowymi.