Tzw. świadczenie wspierające obywateli, którzy zakwaterowali w swoim domach uciekinierów wojennych z Ukrainy, wprowadziła ustawa z 12 marca 2022 r. o pomocy obywatelom Ukrainy w związku z konfliktem zbrojnym na terytorium tego państwa (art. 13). Wysokość świadczenia to 40 zł za osobę dziennie.

Początkowo przepisy określały, że każdemu podmiotowi, w szczególności osobie fizycznej prowadzącej gospodarstwo domowe, który zapewni na własny koszt zakwaterowanie i wyżywanie obywatelom Ukrainy, może być przyznane na jego wniosek świadczenie pieniężne z tego tytułu na okres nie dłuższy niż 60 dni. Potem, nowelizacją z 27 kwietnia 2022 r., okres ten wydłużono do 120 dni, a nawet w pewnych okolicznościach dłużej.

Zgodnie z art. 13 ust. 1 tzw. ustawy pomocowej termin uprawniający do wnioskowania o świadczenie 40 zł, liczony jest od dnia przybycia obywatela Ukrainy na terytorium RP. Rekompensata przysługuje tym, którzy udzielą schronienia tym uchodźcom, którzy po raz pierwszy przekroczą legalnie granicę z Polską w związku z działaniami wojennymi na Ukrainie. Przepisy od początku wzbudzały problemy interpretacyjne.  Przeczytaj więcej: Czytaj także: Nie ma PESEL uchodźcy, nie ma świadczenia 40 zł oraz Czy uchodźca spał w mieszkaniu - można jakoś sprawdzić, ale czy jadł - już nie

 

Kiedy dłużej niż 120 dni

Regułą jest, że Skarb Państwa opłaca pobyt do 120 dni. Ale rozporządzenie Rady Ministrów z 24 czerwca 2022 r.  nowelizujące rozporządzenie w sprawie maksymalnej wysokości świadczenia pieniężnego przysługującego z tytułu zapewnienia zakwaterowania i wyżywienia obywatelom Ukrainy oraz warunków przyznawania tego świadczenia i przedłużania jego wypłat określa przypadki, kiedy gmina może, za zgodą wojewody przedłużyć wypłatę świadczenia na okres dłuższy niż 120 dni. Dotyczy to obywateli Ukrainy, którzy ze względu na warunki osobiste, nie mogą się usamodzielnić i pokrywać we własnym zakresie kosztów wyżywienia i zakwaterowania. Rozporządzenie wymienia następujących obywateli Ukrainy:

  • posiadają orzeczenie o niepełnosprawności lub stopniu niepełnosprawności lub orzeczenie, o którym mowa w art. 5 ustawy z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych; świadczenie przysługuje za osobę niepełnosprawną, za osobę sprawującą nad nią opiekę i każde małoletnie dziecko tych osób;
  • posiadają dokument potwierdzający I lub II stopień niepełnosprawności wydany w ramach ukraińskiego systemu orzekania o niepełnosprawności; świadczenie przysługuje za osobę niepełnosprawną, za osobę sprawującą nad nią opiekę i każde małoletnie dziecko tych osób;
  • ukończyli 60 rok życia (kobiety) albo 65 rok życia (mężczyźni);
  • są kobietami w ciąży lub osobami wychowującymi dziecko do 12 miesiąca życia; świadczenie przysługuje za kobietę w ciąży i każde jej małoletnie dziecko lub opiekuna wychowującego dziecko do 12 miesiąca życia i wszystkie jego małoletnie dzieci;
  • samotnie sprawują na terytorium RP opiekę nad trojgiem i więcej dzieci; świadczenie przysługuje za opiekuna i za każde małoletnie dziecko;
  • są małoletnimi wymienionymi w art. 25a ust. 1 ustawy pomocowej z 12 marca 2022 r.; świadczenie przysługuje za małoletniego, opiekuna tymczasowego ustanowionego dla małoletniego oraz wszystkie małoletnie dzieci opiekuna tymczasowego.

WZORY DOKUMENTÓW:

 

Interpretacja przepisu wywołuje spory

Przedstawiciele miast tworzących Unię Metropolii Polskich (to w metropoliach jest najwięcej uchodźców) przyznają, że interpretacja art. 13 wywołuje wiele problemów np. związanych z osobami z niepełnosprawnościami, kwestiami dokumentowania tej niepełnosprawności. Coraz więcej wniosków składają sami obywatele Ukrainy, którzy przyjmują na zakwaterowanie i wyżywienie swoich rodaków. Urzędnicy w wielu przypadkach mają wątpliwości czy zakwaterowane osoby nie są ich rodzinami i czy taka pomoc wypełnia warunki ustawy. Jak twierdzą, nie mają narzędzi aby to zweryfikować.

- Przepis art. 13 ustawy pomocy sformułowany jest bardzo miękko, pozostawiając samorządom wiele uznaniowości – przyznaje Jan Żądło, dyrektor Krakowskiego Centrum Świadczeń. Od lutego 2022 r. do 31 marca br. do centrum złożono ponad 37 tys. wniosków o wypłatę świadczenia 40 zł, wypłacano 35,5 tys. wniosków, z tego 14 tys. wniosków dotyczy przedłużenia zakwaterowania i wyżywania ponad 120 dni.  

 

Rząd wycofuje się z tej formy wsparcia

Ustalone w pierwszy tygodniach kryzysu uchodźczego świadczenie było przedłużone. Ostatnia nowelizacja ustawy pomocowej z 9 lutego 2024 r. przedłużyła zasady do 30 czerwca. Przeczytaj więcej: Pomoc dla uchodźców z Ukrainy przedłużona do 30 czerwca. MSiWA, kierując nowelizację do Sejmu argumentowało, że w międzyczasie chce przeanalizować sytuację uchodźców wojennych z Ukrainy w Polsce i zrobić przegląd rozwiązań.

Resort doszedł do wniosku, że zrezygnuje z formy wsparcia obywateli którzy udzielają schronienia i wyżywania uchodźcom w prywatnych mieszkaniach. Jak przekazał Maciej Duszczyk, wiceminister spraw wewnętrznych i administracji, w nowelizacji ustawy pomocowej, która do końca kwietnia ma trafić do Sejmu - art. 13 zostanie skreślony. Jednym z powodów jest to, że świadczenie to wywołuje sporo kontrowersji  i wątpliwości interpretacyjnych.

- Do tej pory wszystkie nowelizacje były próbą uszczelnienia tego przepisu, aby nie dochodziło do nadużyć. Po analizach podjęliśmy decyzję, że ten artykuł zniknie z ustawy. Pozostawimy wyłącznie art. 12 ustawy, aby zapewnić pewne wsparcie, aby realizować przepisy dyrektywy rady z 2001/55 dotyczące pomocy mieszkaniowej – poinformował wiceminister Duszczyk na ostatnim posiedzeniu Zespołu ds. administracji publicznej i bezpieczeństwa obywateli Komisji Wspólnej Rządu i Samorządu Terytorialnego.

Nowelizacja ma wejść w życie na początku lipca. Ministerstwo rozważa przyjęcie niewielkiego okres przejściowego związanego z realizacją uchylanego art. 13.

Według Doroty Bąbiak- Kowalskiej, dyrektor zarządzającej Unii Metropolii Polskich, przypadków prywatnego zakwaterowania jest coraz mniej, a te które są - wywołują wątpliwości interpretacyjne.
- Likwidacja tego przepisu nie spowoduje, że uchodźcy pozbawieni zostaną wsparcia i opieki, bo wciąż będą mogli skorzystać z miejsc zbiorowego zakwaterowania. Na pewno nie zostaną pozbawieni pomocy – przekonuje.

 

 

 

-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.