Przygotowany przez Ministerstwo finansów we współpracy z Ministerstwem Klimatu i Środowiska projekt ustawy o dochodach jednostek samorządu terytorialnego przewiduje zmianę zasad podziału dochodu z PIT i CIT, jak również wprowadzenie nowego systemu wyliczania subwencji na rzecz gmin. Część subwencji (wyrównawcza, równoważąca, rozwojowa, oświatowa) ma zostać zastąpiona subwencją ogólną, wyliczaną, m.in. na podstawie potrzeb finansowych jednostek samorządu terytorialnego.
Jak podaje Ministerstwo Klimatu i Środowiska, nowym elementem jest uwzględnienie w algorytmie wyliczania ogólnych potrzeb finansowych jednostek samorządu terytorialnego potrzeb ekologicznych, które wynikają z występowania na terenie danej jednostki form ochrony przyrody: parków przyrody, rezerwatów przyrody, parków krajobrazowych, obszarów chronionego krajobrazu, stref ochrony krajobrazu występujących na tych terenach oraz obszarów Natura 2000. Przeczytaj także: Gminy "parkowe" chcą dodatkowej subwencji ekologicznej na rozwój
Wsparcie dla gmin to zachęta do ochrony przyrody
Za potrzebami ekologicznymi ma pójść wsparcie finansowe dla jednostek samorządu terytorialnego.
- Proponuje się, aby wielkość potrzeb ekologicznych zależała od powierzchni poszczególnych form ochrony przyrody oraz stawki przyjętej dla danej formy ochrony. Potrzeby te dla danego samorządu terytorialnego obliczane byłyby jako suma iloczynów powierzchni danego obszaru chronionego i stawki za 1 ha powierzchni obszaru chronionego, przy czym proponowane jest nadanie poszczególnym formom ochrony przyrody różnych wag, w zależności od wartości przyrodniczej oraz stopnia ograniczeń działalności gospodarczej danego obszaru - tłumaczy biuro prasowe Ministerstwa Klimatu i Środowiska.
Czytaj też w LEX: Gospodarka przestrzenna na terenie otuliny parku narodowego oraz innych obszarów chronionych >>
Ostateczna kwota subwencji uzależniona będzie od wielkości terenów chronionych i ich rangi. Kwota bazowa (wyznaczona obecnie w wysokości 310 zł) będzie mnożona przez liczbę hektarów i wskaźnik dla danego typu obszaru chronionego. Na przykład dla parków narodowych wskaźnik będzie wynosił 2, więc każda gmina i miasto na prawach powiatu otrzymają za hektar:
- parku - 620 zł,
- rezerwatu - 310 zł,
- obszaru Natura 2000 – 46,5 zł.
Ministerstwo wskazuje, że wsparcie ograniczyłoby bariery w tworzeniu i rozwoju obszarów chronionych w Polsce, co mogłoby wpłynąć pozytywnie na zmianę podejścia mieszkańców i samych jednostek samorządu terytorialnego do tworzenia nowych obszarów chronionych.
Dzięki tzw. subwencji ekologicznej do samych gmin trafić może około miliarda złotych. A są jeszcze środki przewidziane m.in. dla powiatów i województw.
Organizacje przyrodnicze pokładają duże nadzieje w planowanych zmianach
Jeśli ustawa zostanie uchwalona w proponowanym kształcie, to subwencja ekologiczna będzie stanowić znaczącą część, nawet kilkadziesiąt procent dzisiejszych budżetów wielu samorządów, co będzie ogromnym wsparciem, zwłaszcza dla biedniejszych gmin.
Do utworzenia parku narodowego potrzebna jest zgoda samorządów, mimo że to sprawa o charakterze ogólnopaństwowym, a nie lokalnym. Dla samorządów parki narodowe nie są opłacalne, bo to one głównie ponoszą konsekwencje finansowe ich funkcjonowania. Samorządy blokują więc tworzenie nowych. Widać to choćby na przykładzie planowanego od dawna Turnickiego Parku Narodowego, gdzie samorząd terytorialny mocno sprzeciwia się wprowadzeniu tej formy ochrony przyrody.
Zobacz też w LEX: Dochodowa ekologia w gminie - szkolenie online >
- To historyczny moment i ogromna szansa na przełamanie impasu w tworzeniu nowych obszarów chronionych. Od ponad 20 lat nie powstał przecież żaden nowy park narodowy. Dotąd samorządy protestowały przeciwko tworzeniu rezerwatów i parków narodowych, ponieważ podatek leśny związany z prowadzeniem gospodarki leśnej jest o połowę wyższy niż od obszarów chronionych. Teraz w końcu gminom zacznie się opłacać powoływanie rezerwatów przyrody i parków narodowych. Od lat czekaliśmy na tak konkretne rozwiązanie i wyjście naprzeciw potrzebom ochrony przyrody i wsparcia lokalnych samorządów – komentuje Radosław Ślusarczyk z Pracowni na rzecz Wszystkich Istot.
Środki na potrzeby ekologiczne zrekompensują koszty ponoszone przez lokalne społeczności związane z wyższymi standardami środowiskowymi, np. brakiem przemysłu. Umożliwią też rozwój społeczno-gospodarczy w oparciu o walory przyrodnicze.
- Od początku XXI w. każdy pomysł stworzenia nowego parku narodowego albo powiększenia istniejącego był torpedowany przez samorządy oraz lobby leśne i łowieckie. Jajkami byli obrzucani kolejni ministrowie, którzy chcieli np. objąć całą Puszczę Białowieską trwałą ochroną. Teraz okaże się, czy pomysły obejmowania kolejnych obszarów formami ochrony, to była rzeczywiście kwestia finansowania, czy chodziło o utrzymanie wpływów przez leśników i myśliwych– podsumowuje Radosław Ślusarczyk.
Czytaj też w LEX: Ustanowienie parku krajobrazowego - przypadek Parku Krajobrazowego "Góry Łosiowe" >
Potrzebne są też inne zmiany
Subwencja dla gmin to jeden z postulatów zgłaszanych w raporcie „Dlaczego w Polsce od 20 lat nie powstał park narodowy i jak to zmienić?”, przygotowany przez fundację ClienthEarth – Prawnicy dla Ziemi.
W raporcie fundacja proponowała także kilka zmian, które ułatwią tworzenie parków. Jedną z nich był postulat utworzenia funduszu celowego – Funduszu Parków Narodowych, który miałby być zasilany z różnych źródeł, w tym z Lasów Państwowych oraz opłat za wyłączenie z produkcji gruntów ornych.
Kolejny postulat to zagwarantowanie zatrudnienia w parku narodowym lub innych jednostkach Lasów Państwowych pracownikom nadleśnictw, którzy stracą tam pracę w związku z powstaniem lub powiększeniem parku narodowego i zniwelowanie różnic w wynagrodzeniach pomiędzy pracownikami Lasów Państwowych i parków narodowych. Fundacja postulowała też zastąpienie procedury uzgodnienia powstania parku z samorządami - opiniowaniem opartym na rozbudowanych konsultacjach społecznych.
Zobacz też procedury:
Ustanawianie planów ochrony dla parków narodowych, rezerwatów przyrody, parków krajobrazowych >
Nadzór nad działalnością parków narodowych >
Utworzenie parku krajobrazowego >
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.
